PDHJ Keixa Forsa no Polisia ba PN

Dili- Durante halao operasaun Konjunta husi instituisaun Polisia Nasional Timor-Leste(PNTL) ho FALINTIL Forsa Defesa Timor-Leste (F-FDTL) iha membru barak mak komete krime hanesan halo violasaun sexual no baku povu.

Informasaun ne’e hato’o husi deputadu bankada CNRT Agustino Lay hafoin simu relatoriu husi provedoria Direitus Humanus no justisa (PDHJ) katak iha instityuisaun lubuk ida maka nia ema sira kontra direitus humanus.

“Tuir relatoriu PDHJ nian barak liu halo operasaun konjunta, iha operasaun ne’e iha krime barak mak PDHJ hetan hanesan violensia sexual no baku ema,” dehan deputadu bankada CNRT Agustinho ba jornalista sira iha uma fukun Parlamentu Segunda (23/11).

Tanba ne’e husi relatoriu refere, reprezentante povu iha fukun husu ba dirijente instituisaun rua ne’e atu bele rejolve nune’e labele estraga imajen instituisaun estadu nian.

“Tanba kapasitasaun ba ema ida-idak, edukasaun iha ema ida-idak oinsa mak it abele respeita ema seluk nia-an hanesan ita nia-an ida ne’e inportante liu iha Timor-Leste tanba ita hare realidade buat ne’ebe maka ita hare ho matan katak ladiak,” deputadu Agustinho dehan.

Aliende ne’e mos deputadu esplika Forsa no Polisia sira kuandu tau farad povu la besik sira, problema ruma sira ba sira sidauk husu, maibe naran baku ema, tanba asaun sira ne’e laos deit akontese iha area rural maibe iha mos capital Dili.

Hosi keisa ne’e inportante ba instituisaun estadu rua ne’e bele foti medida ka hasae kunesementu membru husi instituisaun relevante.

Fonte: Timor Post edisaun Tersa 24 Novembru 2015.

VPU Covalima Rejista Kazu 17

Covalima-Unidade Polisia Vuneravel (VPU) Munisipiu Covalima durante fulan 4 nia laran rejista kazu hamutuk 17 hahu fulan Agostu to’o Novembru tinan ida ne’e.

“Ihafulan Agostu to’o Novembru kazu violensia domestika, Ofensas integridade fizika simples, iha 14, abuzu sexual ba minoridade iha 2, no koasaun sexual iha kazu 1,” hateten Sarjentu Xefi VPU Munisipiu Covalima, atual Prezidente asosiasaun feto Covalima, Amalia de Jesus Amaral ba Timor Post Sesta, (20/11).

Entre kazu hirak ne’e iha kazu 16 maka rejistu ona iha Ministeriu Publiku Munisipiu Covalima, maibe kazu koasaun sexual ne’e foin maka akontese iha loron Koarta (18/11)ne’ebe sei halao hela prosesu investigasaun.

Amalia haktuir katak, iha kazu violensia domestika ne’e iha kazu balun tama ona Ministeriu Publikuno balun hetan ona akuzasaun hodi ba hatan iha tribunal.

Iha kazu konaba abuzu sexual ba minoridade rua mak hetan ona desizaun iha tribunal ida tinan 7 fulan 6 no ida fai hetan kadeia tinan 13.

“Konaba kazu violensia domestika ofensas integridade simples ne’e, nia pena hetan suspensaun deit, nomos pena multa,”informa Amalia.

Hosi kazu hirak ne’ebe konsege rejista ona VPU Covalima la servisu mesak maibe VPU servisu ho parseru sira hanesan Pradet, Fokupers, Alfela Ministeriu Solidaridade Sosial inklui lider local sira iha munisipiu Covalima, nomos grupu feo sira ne’ebe moris iha sira nia suku ida-idak.

Bainhira kazu sira ne’e akontese dalaruma keisa ne’e mai husi vitima rasik, mai hato’o keisa husi lider local nomos vizinu sira, tanba krime violensia domestika ne’e krime publiku. Polisia VPU nia responsabilidade oinsa atu aseguravitima sir abele hetan justisa.

Fonte: Timor Post edisaun Tersa 24 Novembru 2015

 

PNTL Sei involve iha Marsa da Paz

Dili- Atu komemora loron Proklamasaun Independensia 28 Novembru nomos tinan 500 Evanjelijasaun Portugal tama Timor maka komisaun organizadora organiza marsa da paz ne’ebe maka sei halao orsida (24/11) tuku 3:00 Lorokraik ne’ebe sei involve Polisia Nasional Timor-Leste.

Segundu Komandante Jeral PNTL Komisariu Faustino da Costa hateten PNTL involve iha komisaun organizadora 28 Novembru nian no komisaun ida ne’e nia aktividade ne’ebe maka sei halao maka Marsa da Paz (Jalan Santai) ne’ebe maka hahu husi Kristu Rei mai to’o Palasiu do Governu.

Nia haktuirtan katak atu garante aktividade ne’e lao ho suksesu maka komando jeral orienta ona Komando Distrital Dili no Tranzitu Nasional hodi asegura eventu ne’e lao ho suksesu no laiha inpedimentu liu-liu konaba movimentu tranzitu nian.

“ Involvimentu PNTL iha Marsa da Paz ne’e organiza husi Komando Jeral, Komando Distrital Dili nomos Centru Formasaun da Polisia(CFP) tanba ne’e hau orienta ona Komando Distrital Dili, Kuartel Jeral no CFP atu involve rekruta sira iha Marsa da Paz ne’e,” dehan komisariu.

Husu ba komunidade sira atu evita movimentu hahu husi Kristu Rei mai Palasiu Governu, nomos komunidade sira ne’ebe maka halo viajen ba parte leste atu uja dalan alternative parte klaran no Taibesi atu nune’e labele mosu engrafamentu ou kemacetan iha rute ne’ebe termina ona no hein katak buat hotu sei lao diak, tanba ita garante seguransa husi Komando Jeral nomos Komando Distrital liu-liu parte operasional nian maka hanesan tranzitu Seguransa Roda Viaria.

Aliende fo seguransa hodi garante eventu nasional ne’e lao ho diak, PNTL mos involve iha parada; iha capital Dili selebrasaun ne’ebe sei halao iha Tasi Tolu PNTL sei involve iha Forsas em parada husi unidade Espesial da Polisia (UEP), Unidade Polisia Maritima (UPM) nomos Komando distrital Dili.

Eventu nivel nasional ne’ebe maka halao iha Oe-Cusse Komandante Jeral PNTL desloka ona ba neba UEP no Unidade Patrulamentu Fronteira (UPF) hamutuk ho F-FDTL maka involve iha parade ne’ebe maka sei halao iha Oe-Cusse, nomos Forsas em seguransa hosi asegura eventu ne’e lao ho diak. Madia PNTL.

Komando Jeral PNTL sei distribui Motorijada ba OPS

Komando Jeral Polisia Nasional Timor-Leste sei distribui motorizada Honda Megapro 100 ba membrus Ofisial Polisia Suku (OPS) iha suku ne’ebe izoladu no identifikadu bazeia ba nesesidade OPS atu fasilita sira nia servisu.

Komandante Jeral PNTL Komisariu Julio da Costa Hornay hateten motorizada 100 ne’ebe maka Komando Jeral PNTL sosa ho Orsamentu Jeral Estadu tinan 2015 nian sei distribui ba membru OPS iha suku hotu nune’e bele fasilita sira nia servisu iha komunidade nia leet, nia hato’o kestaun ne’e ba jornalista sira Sexta (23/11) iha Kuartel Jeral PNTL kaikoli Dili.

Nia haktuirtan katak Maske motorizada ne’e sidauk to’o ba membru OPS iha suku 442 maibe Komando Jeral sei kompleta faze por faze.

Motorizada 100 ne’e hatama husi kompania iha semana ne’e nia laran no oras ne’e dadaun sei para hela iha Kuartel Jeral PNTL no sei distribui iha tempu badak nia laran . Media PNTL

Asidente trafiku iha Becora iha hela prosesu investigasaun

Kazu asidente trafiku iha Becora ne’ebe maka akontese iha sabadu dadersan loron 21/11 no rejulta fen ho laen mate iha fatin tanba soke husi kareta fusu oras ne’e dadaun iha hela prosesu invesigasaun.

Komandante Jeral PNTL Komisariu Julio da Costa Hornay hateten kazu asidente trafiku iha Becora kareta fusu ida soke motor ne’ebe halo fen ho laen mate iha fatin oras ne’e dadaun iha hela prosesu investigasaun no lori ona ba Tribunal, Polisia munisipiu Dili prende ona kareta hanesan evidensia no hein prosesu tribunal nian hodi desidi se mak sala no los,”nia hato’o kestaun ne’e ba jornalista sira Segunda (23/11) iha Kuartel jeral PNTL Kaikoli Dili.

Se tribunal desidi katak suspeitu maka sala maka sei tama prijaun bazeia ba pena ne’ebe maka tribunal fo ou la sala depende ba desijaun tribunal tanba nudar autoridade judisiaria sira maka hatene no desidi no ita hein deit desijaun tanba prosesu ona iha sira nia liman.

Bazeia ba informasaun husi Komandante Munisipiu Dili katak kondutor iha hela uma no depende ba mandadu husi tribunal karik atu ba kaer suspeitu maka polisia ba kaer nia lori ba aprezenta aan iha tribunal.

Kazu ne’e nia relatoriu detallu sei prepara hela husi diresaun tranzitu munisipiu Dili hodi entrega ba Komandante Jeral PNTL. Media PNTL

Asidente trafiku iha Becora iha hela prosesu investigasaun

Kazu asidente trafiku iha Becora ne’ebe maka akontese iha Domingo dadersan loron 22/11 no rejulta fen ho laen mate iha fatin tanba soke husi kareta fusu oras ne’e dadaun iha hela prosesu invesigasaun.

Komandante Jeral PNTL Komisariu Julio da Costa Hornay hateten kazu asidente trafiku iha Becora kareta fusu ida soke motor ne’ebe halo fen ho laen mate iha fatin oras ne’e dadaun iha hela prosesu investigasaun no lori ona ba Tribunal, Polisia munisipiu Dili prende ona kareta hanesan evidensia no hein prosesu tribunal nian hodi desidi se mak sala no los,”nia hato’o kestaun ne’e ba jornalista sira Segunda (23/11) iha Kuartel jeral PNTL Kaikoli Dili.

Se tribunal desidi katak suspeitu maka sala maka sei tama prijaun bazeia ba pena ne’ebe maka tribunal fo ou la sala depende ba desijaun tribunal tanba nudar autoridade judisiaria sira maka hatene no desidi no ita hein deit desijaun tanba prosesu ona iha sira nia liman.

Bazeia ba informasaun husi Komandante Munisipiu Dili katak kondutor iha hela uma no depende ba mandadu husi tribunal karik atu ba kaer suspeitu maka polisia ba kaer nia lori ba aprezenta aan iha tribunal.

Kazu ne’e nia relatoriu detallu sei prepara hela husi diresaun tranzitu munisipiu Dili hodi entrega ba Komandante Jeral PNTL. Media PNTL

 

Kazu tiru Joven nain rua iha prosesu investigasaun

Kazu membru Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) Stasaun Kelekai tiru joven nain rua oras ne’e dadaun iha ona prosesu investigasaun iha prokuradoria Distrital Baucau hodi buka hatene motivu akontesementu no se maka sala.

Komandante jeral PNTL Komisariu Julio da Costa Hornay hateten Komando PNTL hein lia los husi prosesu ne’e no justisa maka sei desidi se maka los no se maka sala; wainhira polisia maka sala nia tenke prontu atu simu konsekuensia sansaun disiplinar tuir regulamentu PNTL nian.

Nia hatutan katak normalmente polisia halo prevensaun ruma tuir regras se joven sira sae motor la uza kapasete nia hapara no husu e hato’o regras tranjitu ou prende motor no ema hodi halo prosesu ba violasaun ne’ebe maka nia halo.

“Hau hanoin hau membru ajente sira ne’ebe koloka iha estasaun kelekai ema sei normal no kumpri nia regras de servisu maibe se membru sira ne’e halo atuasaun la tuir lei maka nudar komandante jeral hau sei foti medidas ba sira,” dehan Hornay Kinta (19/11) iha Kuartel Jeral kaikoli Dili.

Bazeia ba relatoriu husi Komando Munisipiu Dili hateten katak iha akontesementu komandante fo ordem ba nia membrus ba halo atuasaun to’o iha fatin akontesementu atu no problema kalma, maibe joven nain tolu mai sae motor ida deit no la uza kapasete no uza farda artemarsiais no halo aksaun ba polisia tanba ne’e polisia defende nia aan tuir rejime lei uja forsa ninian.

Entretantu antes ne’e Komandante polisia Munisipiu Baucau, Superintendente justino Menezes, afirma antes tiru joven sira ne’e polisia Eskuadra Kelikai ba atua uluk problema entre grupu rua husi suku Baguia, aldeia Saraida ho suku Letemumu postu administrative kelikai nian.

“bainhira polisia eskuadra kelikai ba hakalma tiha situasaun entre joven suku rua nian iha sede suku Letemumu mosu joven nain tolu ho motor ida deit ne’ebe la uja kapasete ho atributu arte-marsiál nian kompletu ne’ebe maka estadu taka tiha ona, dehan Justinu ba jornalista sira iha edifisiu Komando PNTL Baucau, tersa (3/11) semana ne’e.

Xefe polisia Baucau ne’e hatete, joven nain tolu ne’ebe la uza kapasete naran Agostu dos Santos, Sidonio Guterres no Januario dos Santos.

‘Sira nain tolu ba iha fatin problema nian halo provokasaun au mesmu tempu dudu polisia no rasta polisia ninia pistol atu hadau ho manera ida ne’e mak polisia mos uza forsa hodi defende aan hakanek joven nain rua,” dehan Justinho. Media PNTL

 

Polisia Garante Seguransa Lao’s Komete Violensia

Dili: Komisaun B Parlamentu Nasional kestiona makaas ho attitude membru Polisia Nasional Timor-Leste(PNTL) ne’ebe tiru joven nain rua ho pistol.

Prezidente Komisaun B PN, David Diaz Ximenes ‘Mandati’ konsidera atuasaun membru PNTL ne’ebe tiru joven sira ne’e.

Nia esplika katak, hare husi kronolojia ne’ebe akontese iha loron 2 Novembru 2015 ne’e, joven sira ne’e sala duni tanba kontra kodigu Estrada nian tanba nain tolu sa’e motor ida. Maibe lolos polisia tenke hasai sira nia karta hodi aprezenta ba komando konaba hahalok sira ne’e.

“Laiha razaun atu baku ema kuandu ema la halo rezistensia, maibe kuandu halo rezistensia mos iha forum ida para entrega ba iha polisia, tanba polisia maka garante seguransa laos halo fali violensia,” dehan nia iha uma fukun PN horsehik.

Ne’e duni, deputadu David konsidera membru PNTL ne’e salatanba viola rgra kodigu tráfiku nian.

Hato’o keisa ba PN

Iha Tersa (18/11), horsehik, vitima nain rua ne’ebe hetan tiru husi membru PNTL iha suku Letemumu, Kelekai-Baucau, hato’o keisa ba Komisaun B PN asuntu defeza, Seguransa nian.

Vitorino Ximenes nudar aman ba vitima sira, husu ba komisaun B PN atu bele direitu vitima sira nian hodi lori suspeitu ba tuir prosesu justisa ne’ebe iha.

Tuir kronolojia ne’ebe konta husi vitima sira, iha loron 2 Novembru 2015 vitima nain tolu ne’ebe hetan tiru husi membru PNTL sae motor ida deit iha suku Letimumu. Hare ba ida ne’e, membru polisia ida diretamente hapara sira ho motor depois fo basa ba vítima.

Tenta Hadau Pistola

Entretantu antes ne’e Komandante polisia Munisipiu Baucau, Superintendente justino Menezes, afirma antes tiru joven sira ne’e polisia Eskuadra Kelikai ba atua uluk problema entre grupu rua husi suku Baguia, aldeia Saraida ho suku Letemumu postu administrative kelikai nian.

“bainhira polisia eskuadra kelikai ba hakalma tiha situasaun entre joven suku rua nian iha sede suku Letemumu mosu joven nain tolu ho motor ida deit ne’ebe la uja kapasete ho atributu arte-marsiál nian kompletu ne’ebe maka estadu taka tiha ona, dehan Justinu ba jornalista sira iha edifisiu Komando PNTL Baucau, tersa (3/11) semana ne’e.

Xefe polisia Baucau ne’e hatete, joven nain tolu ne’ebe la uza kapasete naran Agostu dos Santos, Sidonio Guterres no Januario dos Santos.

‘Sira nain tolu ba iha ftin problema nian halo provokasaun au mesmu tempu dudu polisia no rasta polisia ninia pistol atu hadau ho manera ida ne’e mak polisia mos uza forsa hodi defende aan hakanek joven nain rua,” dehan Justinho.

Fonte: INDEPENDENTE edisaun 19 Novembru 2015

Membru KRM Nain ida Entrega An

Laga- Komandante Polisia eskuadra Laga, Sargentu Duarte B. Ximenes informa, membru Konselu Revolusaun Maubere(KRM) nain ida ho naran Domingos da Costa, Segunda (10/11) voluntariamente entrega an ba polisia eskuadra Laga liu husi autoridade local.

“Hau fo sai ba publiku katak grupu KRM iha Laga iha nain 8, maibe iha tuku 03:45 maun alin ida naran Domingos da Costa Xavier tinan 54 husi aldeia Samalari voluntariamente entrega aan liu husi ninia Xefi aldeia depois ba Xefi suku, “ informa Duarte B. Ximenes, kuarta (11/11) iha nia servisu fatin.

Prosesu intrega aan ne’e nia parte simu informasaun husi Xefi suku Samalari, depois nia kontinua ba iha suku Samalari hodi lori membru KRM ne’e mai submete iha prosesu investigasaun.

Prosesu investigasaun ne’e agora lao hela, no agora dadaun membru KRM ne’e iha hela edifisiu eskuadra Laga iha seksaun investigasaun ninian hodi kontinua prosesa ba komando PNTL munisipiu Baucau.

Nia hateten katak rajaun membru KRM ne’e entrega aan tanba membru ne’e hatene katak ninia naran iha lista, tanba ne’e nia tenke voluntariamente entrega aan para hodi kumpri saida mak estadu fo tuir lei haruka.

“Ami buka hela identifika no hatene nia lalaok durante akontesementu to’o ita nia maun Mauk Moruk mate no sira nain 7 ne’ebe maka sidauk entrega aan mak hanesan Jose Sunardi, Akai, Alberto Kardoso, Luis, Augusto, Moises no Eusebio, entre sira nain 7 ne’e nain 6 husi suku Saelari no nain ida husi suku Samalari,” informa Komandante.

Komandante Duarte hateten, sei kontinua esforsu atu lori mos membru KRM seluk hodi submete iha prosesu. No garantia ema ida sei la halo intimidasaun, torturasaun ou amiasa ba membru KRM sira tantu ida ne’ebe maka entrega an ona no ba sira ne’ebe maka seidauk entrega an.

Fonte: Timor Post edisaun Kuarta 18 Novembru 2015

Ajente PNTL Nain 21 tuir treinamentu Antes halao knaar iha UPM

Ajente Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) nain 21 ne’ebe maka simu graduasaun iha loron 16 Outubru no simu ordem servisu iha Unidade Polisia Maritima (UPM) tuir treinamentu durante fulan rua hodi hatene klean liutan konaba servisu baziku iha maritima.

Komandante UPM Interinu Inspector Xefi Joᾶo Cesar da Silva hateten treinamentu ne’e ho objektivu atu prepara no kapasita sira ho materia marina nian atu sira iha konesementu ba servisu UPM nian tanba UPM hanesan unidade ne’ebe maka espesializada no nia knaar servisu foka liu ba tasi no servisu iha tasi ho risku ne’ebe boot, Nia hato’o kestaun ne’e iha nia knaar fatin Kuartel jeral UPM Sional Dili foin lalais ne’e.

Nia haktuirtan katak treinamentu ne’e halao durante fulan rua(2) nia laran foka liu konaba treinamentu baziku nani tasi, hafoin kontinua iha aulas ho materia konaba navigasaun (lei aiala), area operasaun ho ro’o kiik, lei internasional maritima nian (Anclos, Aimos, Colas ), servisu iha maritima nian konaba operasaun no administrasaun ho total materia hamutuk 21.

Bazeia ba kurukulu ne’ebe maka iha treinamentu ba membrus foun halao durante fulan rua no ida ne’e sufsiente ba konesementu baziku konaba servisu marina nian atu halao knaar hanesan membru UPM no ba futuru sei dezenvolve to’o fulan tolu ou lima.

Ajente PNTL nain 21 ne’e mai aprejenta aan iha loron 24 fulan Outubru no ami simu sira ho aprezentasaun no hahu fo konesementu ba sira konaba servisu iha area maritima nian konaba area Kuartel Jeral konaba ro’o Luzitania no ro’o MV no iha Portuarea durante loron tolu 24-26, aliende ne’e iha kontinuasaun formasaun durante semana ida nia laran hodi fahe ajente polisia nain 21 ne’e ba grupu hat ho orariu rotativa.

Aliende treinamentu iha rai laran membrus sira mos hetan oportunidade tuir treinamentu iha rai liur liu husi koperasaun no suporta husi nasaun doador sira hanesan Cina, Korea, Australia no Amerika.

Tuir planu ne’ebe maka iha ba futuru sei halo treinamentu fulan neen dala ida ou tinan ida dala ida ne’ebe maka involve membrus senior hotu husi UPM nian husi Sarjentu to’o ajente hodi aprende konaba lei iha area operasaun, administrasaun, prosesu investigasaun wainhira halo kapturasaun, Kodigu Penal, Kodigu Prosesu penal, no oinsa fasilita prosesu ba NID no ba Ministeriu Publiku.

Membrus sira ne’ebe maka tuir treinamentu ho partisipasaun maximu tanba iha tasi risku no amiasa boot ba vida no wainhira la iha partisipsaun maximu entaun perigu no risku boot ba mudansa klima, rai nakdoko, tsunami, anin boot, ondas boot, korente, udan boot.

Hafoin treinamentu membrus foun sira ne’e sei destaka iha Kuartel Jeral UPM no postu UPM foun ne’ebe maka sei estabelese iha tinan 2016 iha Oe-Cuse no Viqueque Beasu ne’ebe maka sei lidera husi Komandante no membrus senior balu.

Antes termina Komandante UPM interinu ne’e fo korajen ba membrus foun sira ho filosofia UPM nian katak: mai iha tasi tenke bokon durante oras 24 nia laran, tenke hatene nani selae ita soe vida ba tasi, ezekuta lei no oprdem, loyal no disiplina e orgulu servisu iha tasi. Media PNTL