PNTL koloka membru 800 ba simeira CPLP

DILI – Komandu Jerál Polísia Nasionál Timor-Leste (PNT) koloka membru 800 hodi fo seguransa durante hala’o konferénsia Internasionál Simeira Comunidade Páis Língua Portuguesa (CPLP) ba dala-X, ne’ebe sei hala’o iha Timor Leste durante semana ida, hahú husi loron loron 17 Jullu to’o 23 Jullu tinan ne’e. Entertantu molok atu hala’o simeira ne’e, PNTL hala’o parada preparativu seguransa iha Kuartél Jerál PNTL, Caicoli-Dili Tersa (15/7/2014), hodi koloka membru PNTL sira ba fatin hirak ne’ebé identifika ona hanesan Hotel, Aeroportu, Ministériu Negósiu Estranjeiru, nomos área sira seluk ne’ebé iha kategoria ba dalan protokolu. Serimonia parada preparativus ne’e, dirije direitamente husi Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Dr. Longuinhos Monteiro, no iha ninia diskursu hatete “hahú ohin ba oin, laiha tan adisional, kada departamentu no unidade servisu atu rekere, tanba preparativu fulan ida tiha ona, signifika katak Komandu sei la verifika tan kapasidade auto intelijénsia husi kada komponente ne’ebe sei destaka hodi apoia segurasa ba simeira CPLP”. Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Longuinhos hatutan, polísia sei asegura seguransa ba simeira ne’e tamba apoiu mos husi Forsa F-FDTL ba atividade operasionais, tamba responsavel seguransa mai husi tutela ida iha komponente estadu ne’e nian. Iha okaziaun ne’e, Komisáriu Longuinhos Monteiro apela katak “Ha’u lakohi rona dezintendementu servisu iha terenu ne’ebe mosu entre polísia ho polísia, nune’e mos evita dezentendementu entre polísia ho responsavel protokolu Ministeríu Negosiu Estranjeiru, no tenke hatudu disiplina no profesionalizmu.” Iha biban ne’e, Komandante Operasaun Nasionál, Superintendente Xefe Armando Monteiro ba jornalista hateten, liu husi reuniaun Komandu Jeral katak, PNTL sei koloka membru polísia hamutuk 800 ba terenu durante simeira CPLP, membru 500 sei involve direita no membru 300 alerta hodi fo apoiu, karik iha kualker indikasaun aktus krime mosu, membru 300 ne’e prontu hodi halo intervensaun ne’ebe hetan apoiu husi Komandu Distritu Dili. Komandante Operasaun Nasional, Armando Monteiro hatutan, kondutór ba Xefi Estadu husi nasaun CPLP sei responsável husi Forsa F-FDTL, no ba Xefi Governu, Xefe Parlamentu no delegasaun sira sei responsável husi PNTL. Serimonia parada preparativus ba siguransa simeira CPLP ne’e dirize direitamente husi Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Polísia Dr. Longuinhos Monteiro, no partisipa mos husi Xefe Estadu Maior F-FDTL, Koronel Falur Rate Laek, no kolokasaun membru PNTL hamutuk 800 ne’e hahú husi loron 15 Jullu no sei retira iha loron 24 Jullu 2014. Mídia PNTL.

Tránzitu halo operasaun ba taxista

2014_01_13_Aktividade Tranzitu-43-14DILI – Atu tama ba enkontru Internasionál Semeira Communidade Páis Língua Portuguesa (CPLP) ne’ebe realiza iha loron 17 to’o 23 Jullu, Unidade Tránzitu Nasionál hahú iha loron 15 Juñu to’o 26 Jullu tinan ne’e halao operasaun (check point-red) ba ba transporte públiku liu-liu ba taxi sira mak halao movimentu iha kapital Dili. Komandante Tránzitu Nasionál, Inspektór Xefe Antonio L.C. Soares ba Relasaun Públika PNTL Kuarta, (9/7) iha nia servisu fatin hatete, objetivu halo operasaun ne’e hodi regulariza kondutór taxista sira alende ne’e mos hodi kontrola ba movimentu transporte públiku. Iha operasaun ne’e hare liu ba kondisaun taxi ninian hanesan ahi oan, sapa, karta kondusaun no kondutór sira ne’ebe mak la uza farda, tuir regulamentu kondutór taxista sira iha farda kompletu, farda ne’e tenki uza wainhira buka pasajeirus. Liu husi operasaun ne’e Unidade Tránzitu konsege kaptura kondutór ne’ebe mak la iha karta kondusaun no uza karta kondusaun falsu. Ba kazu rua ne’e kategoria krime, kondutór tenki kastigu iha sela detensaun 72 oras depois lori ba Ministériu Públiku hodi tuir prosesu hearing iha Tribunal Distrital Dili. “Ami prende taxisita kuaze 60 resin mak la uza farda no kaptura taxista nain 3 tanba halo falsifikasaun karta kondusaun. Taxista sira mak la uza farda sei selu multa iha Dirasaun Nasionál Transporte Trestres (DNTT) no falsifikasaun karta kondusaun konsedera krime,”esplika Inspektór Xefe Antonio L.C. Soares. Mídia PNTL  

PNTL hala’o Limpeja Iha Becora

20140711-_MG_6638DILI – Atu asegura ambiente moos no saudavel liu-liu iha sidade Dili, funsionariu husi kada Ministériu, organizasaun, Instituisaun akadémiku, komunidade, inklui instituisaun Falintil Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) no Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) hala’o limpeza jerál iha sidade Dili, iha loron sesta feira (11/07/2014). Iha loron sesta feira ne’e, funsionáriu husi kada Ministériu, estudantes, komunidade, no Instituisaun sira seluk hala’o limpeja iha sidade Dili tuir oráriu husi Ministériu Administrasaun Estatal nian ne’ebé iha tinan kotuk aprova ona hodi hala’o limpeja jerál iha loron sesta feira, maibé limpeja ne’e la’o ladun másimu. PNTL la’os fo seguransa de’it ba komunidade sira, maibé nu’udar Instituisaun Estadu ida, fó mos ninia kontribuisaun hodi hamoos fo’er ne’ebé mak husi loron ba loron kontinua naklekar iha sidade Dili, hodi fó impaktu moras ba saude ema ida-idak nian. Entertantu iha limpeja ne’e, PolísiaNasional Timor-Leste (PNTL) hala’o limpeja jerál iha Suku Becora hahú husi Terminal to’o merkadu Taibesi durante oras tolu nia laran. Limpeja jerál iha sidade Dili hodi asegura ambiente moos hodi simu bainaka espesial ba konferensia simeira CPLP ne’ebé sei realiza iha loron 17 to’o 23 Juñu tinan ne’e iha Timor-Leste. Mídia PNTL.

Reforma Membru PNTL

IMG_6536 DILI – Sekretariu Estadu Seguransa ( ses), Fransisco Guterres to’o oras ne’e sei hein hela lei seguransa social hosi menisteriu solidaridade social ( MSS )mak foin halo reforma ba membru Polisia Nasional Timor Leste ( PNTL ) kuaje 200 nebe mak katuas ona. SES,Fransisco argument, lei rejime tranzitoriu husi parlamento Nasional (PN)aprova tiha ona,maibe sei hein tan lei seguransa social hosi MSS mak foin halo reforma ba memmbru polisia sira. “ida ne’e kuandu aprova ona mak ami foin hahu prosesu tranzisaun ba polisia kona ba kestaun reforma,tanba buat barak mak percisa ita tenki resolve,” hatete Fransisco ba jornalista sira iha palasiu Governu,Dili Tersa( 24/06).”ami halo ona enkontru ne’e dalarua.dala ida ha’u nia tekniku no segundu ha’u rasik mak ba hasoru hodi ko’alia ho sekretariu estadu seguransa social .ami diskuti uituan kona-ba lei ne’e atu ba resolve mos kestaun balu kona ba reforma,” hatete fransisco.nia hatutan rasaun tan sei hein lei seguransa social MSS ho intensaun atu buka no diskuti hela artigu balun iha lei ne’e atu bele resolve netik problema balun iha PNTL laran. “PNTL  ita tenki tama iha prosesu normal ne’e  hakarak dehan ida ne’ebe reforma ne’e sai no ida ne’ebe mak tama ne’e tama para kareira ne’e nafatin. Nune’e ita komesa tama ona iha prosesu iha siklu normal,” Fransisco haktuir. Vantajen lei ne’e di’ak teb-tebes tanba lei ne’e kontributivu,signifika sidadaun hotu iha rai laran persija tebes lei ne’e atu hetan seguransa social. Fontes Timor Post .(10/07/14)

Diretór Rejional UNDP Vizita PNTL

20140710-_MG_3104DILI –  Asistente Administrador no Diretór Gabinete Rejional ba Azia Pasífiku ba Programa Nasoins Unidas ba Dezenvolvimentu (UNDP) HAOLIANG XU hala’o vizita ofisial ba PNTL hodi haree ba progresu no dezafiu ne’ebé infrenta, liu husi kooperasaun UNDP ho Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) durante ne’e. “Ha’u nia objetivu mai vizita iha PNTL ne’e atu hatene rezultadu kooperasaun entre UNDP ho PNTL durante ne’e, liu-liu programa saida mak UNDP apoiu ba PNTL. Iha sorumutu ne’e, ami ko’alia liu kona-ba kapasitasaun ba membru PNTL sira iha área administrasaun, rekursu umanus, lojistika, Teknolojia Informátika, relasaun públika, prokuramentu, finansas no seluk tan, no liu husi diskusaun ne’e, parte PNTL apresia tebes ba programa husi UNDP nian”. Informa Diretor Gabinete Rejional ba Azia Pasífiku UNDP Haoliang Xu ba jornalista sira hafoin hala’o enkontru ho Segundu Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Afonso de Jesus iha Kuartél Jerál PNTL Caicoli-Dili, kinta feira (10/07/2014). Hatan ba pergunta kona-ba observasaun ba seitor seguransa iha Timor-Leste, Diretór Rejionál UNDP Haoliang Xu hateten, iha tinan 2006 Timor-Leste hasoru situasaun tranzisaun nia laran, no iha tinan 2012, Polísia Nasoins Unidas (UNPOL) entrega poder tomak ba PNTL hodi fó seguransa ba povu Timor-Leste, ida ne’e situasaun ne’ebé todan teb-tebes iha tempu ne’eba, maibé konsege ultra passa. Eis Jestor no Vise Senior Reprezentante Rezidente UNDP nian iha Timor-Leste husi tinan 2002-2004 ne’e hatutan, sira sei fó nafatin apoiu hodi fó kapasitasaun ba área hirak ne’ebe PNTL presiza, nomos ba Estadu no Governu Timor-Leste nia programa hodi bele dezenvolve di’ak liu tan prosesu dezenvolvimentu iha Timor-Leste. Iha parte seluk, Segundu Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Afonso de Jesus hateten, nia parte fó agradese ba UNDP tamba durante ne’e sira fó duni sira nia apoiu másimu ba Instituisaun PNTL, maibé husu mos ba membru PNTL sira atu uza oportunidade ho didi’ak hodi bele hatene kona-ba kapasitasaun ne’ebé parte UNDP fó, atu nune’e iha futuru bele hala’o servisu di’ak liu tan. “Hanesan ita boot sira hatene, UNDP hanesan parseiru ida ba PNTL, ne’ebé durante ne’e fó apoiu kapasitasaun ba membru PNTL sira liu-liu iha área administrasaun, rekursu umanus, lojístika, IT, no relasaun públika, tamba ne’e mak sira mai iha ne’e atu haree progresu servisu UNDP nian, liu-liu staff Internasional no Nasional sira ne’ebe koloka ba área hirak ne’e”. Informa Komisariu Afonso de Jesus. Iha sorumutu ne’e, parte PNTL husu mos ba Diretor Rejional UNDP katak, iha futuru PNTL sei presiza nafatin apoiu husi membru (staff) UNDP sira atu bele ajuda nafatin liu-liu iha área IT hodi bele dezenvolve di’ak liu tan IT iha nível nasional to’o distrital. Entertantu iha sorumutu ne’e, Diretór Gabinete Rejionál UNDP Haoliang Xu akompaña husi UN Resident Coordinator & UNDP Resident Representative, Knut Ostby, no UNDP Country Director, Noura Hamladji, no parte PNTL nian mak Segundu Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Afonso de Jesus. Mídia PNTL.  

Ofisiais Saúde PNTL na’in 5 hetan Promosaun Deviza

20140707-_MG_6008DILI –  Komandu Jerál PNTL fó Promosaun deviza ba ofisiais Saude-PNTL hamutuk na’in 5 (lima) iha Kuartel Jerál PNTL-Caicoli-Dili, segunda feira (07/07/2014). Ofisiais na’in 5 ne’e hetan promosaun ba deviza bazeia ba proposta husi Segundu Komandante Jerál, Komisáriu Afonso de Jesus ne’ebé relasiona ho Dekretu Lei nú.16/2009 kona-ba rezime promosaun ba PNTL, iha artigu 8. Komandu Jerál PNTL hasai orden promosaun ba ajentes polisia ne’ebe remata ona sira nia estudu iha área medisina hamutuk na’in 5 mak hanesan: Armindo Pinto nu’udar Ajente Prinsipál promove ba Inspektur Asistente, Francisco Pinto Ajente Prinsipál promove ba Inspektur Asistente, Mateus Pinto nu’udar Ajente Xefe promove ba Primeiru Sarjentu, Armando Araujo nu’udar Ajente Xefe promove ba Primeiru Sarjentu, no Orlando Alves Ajente Prinsipál promove ba  Primeiru Sarjentu, no orden promosaun ne’e hahú efetivu husi loron 01 fulan Jullu 2014. Iha serimónia orden promosaun ba ajente na’in lima ne’e, Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Dr. Longuinhos Monteiro iha nia diskursu hateten, agora dadaun Komandu Jerál diskute hela ho Komisaun Funsaun Públika (KFP) hodi ko’alia kona-ba estatutu médiku PNTL nian, relasiona ho proposta husi KFP katak sé mak sai médiku profisionais saude sei husik ninia instituisaun ne’ebe tutela liu-liu PNTL no F-FDTL hodi ba tama iha Ministériu Saúde nian. Ho nune’e, Komandante Jerál no Segundu Komandante Jerál PNTL sei ba diskute ho KFP hodi mantein nafatin ninia pozisaun katak estatutu profisionais saude liuliu médiku sira sei la lakon mos ninia estatutu PNTL, tamba PNTL sei la fo dalan ba médiku PNTL sira atu eskolla, karik eskolla mak iha opsaun rua de’it:“karik ba tama iha Ministériu Saúde sei husik Instituisaun PNTL, ou mantein nafatin iha PNTL hodi hala’o mos kna’ar hanesan médiku”. Akresenta Komandante Jerál Longuinhos Monteiro. Hafoin serimonia orden promosaun ne’e, Segundu Komandante Jerál PNTL, Komisariu Afonso de Jesus iha ninia entrevista ba jornalista sira hateten, “promove sira la’os tamba atu okupa pozisaun maibe promove sira tamba sira nia estudu espesialidade iha área medisina nian, tamba ne’e mak promove sira atu hala’o sira nia kna’ar hanesan ema médiku ida, sira na’in 5 ne’e, na’in 2 ba inspektur asistente tamba remata ona sira nia estudu iha lisensiatura ba Doutor nian, no nain 3 ba primeiru sarjentu tamba remata ona sira nia estudu iha Baxarelatu ba enfermeiru”. Entertantu, hatan kona-ba funsionamentu klínika PNTL nian, Komisáriu Afonso hateten, sira iha papel importante iha PNTL, kada fulan 3 sira ba distritu hodi konsulta membru PNTL sira, maske sei infrenta difikuldade ba fasilidade. Ikus liu, Segundu Komandante Jerál Afonso apela ba membru PNTL hotu katak ida-idak hala’o nia kna’ar maibe tenke hare’e mos ba ninia saúde, tamba saude di’ak mak hala’o kna’ar, bainhira moras todan tiha mak ba konsulta bele fó impaktu negativu ba ema ida-idak nia moris. Mídia PNTL.  

PNTL enkontru ho Komisaun B PN

20140703-_MG_5552DILI –  Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) hala’o enkontru ho Komisaun B Parlamentu Nasionál (PN) ne’ebé trata asuntu Defeza, Seguransa no Negósiu Estranjeiru hodi ko’alia kona-ba progresu no dezafiu ne’ebé mak PNTL hasoru iha pasadu, prenzente no futuru.

Enkontru ne’e parte PNTL prezidi husi Komandante Jerál PNTL Komisáriu Dr. Longuinhos Monteiro no parte Komisaun B Parlamentu Nasionál, prezidi husi Prezidente Komisaun B, Deputadu David Dias Ximenes, hahú husi oras 09.00 dader to’o 16.30 Lorokraik OTL iha salaun Konferénsia Kuartel Jerál PNTL Caicoli-Dili, Kinta feira (03/07/2014).

Objetivu husi enkontru ne’e parte komisaun B PN hodi rona esplikasaun kona-ba pontus intervensaun PNTL nian kona-ba kestaun orsamentu, pesoál armamentu, lojístika, no sst, no vijita ida ne’e bele esklarese situasaun reál hanesan kapasidade no difikuldade PNTL nian nu’udar instituisaun ne’ebé tutela seguransa ba Estadu Timor-Leste.

“Ha’u fiar katak Deputadu sira sai husi ne’e ho informasaun ne’ebé Komandu transmiti hodi responde ba dúvidas ne’ebé Deputadu sira iha durante iha sira nia fiskalizasaun iha área distritais, ao mesmo tempo lori ksolok ba Komandu Jerál PNTL tamba ho vijita ida ne’e bele iha esklarese ne’ebé barak no bele habelar liu tan servisu misaun ba instituisaun 2 (rua) hanesan Parlamentu Nasionál nu’udar fiskalizadór no PNTL nu’udar implementadór ba kestaun seguransa.” Esplika Komisáriu Longuinhos Monteiro.

Iha okaziaun ne’e, Komisáriu Longuinhos Monteiro informa katak, Komisaun B Parlamentu Nasionál husu mos preparasaun PNTL nian atu responsabilidade seguransa ba simeira CPLP ne’ebé sei halo iha fullan Jullu ne.

Entertantu, hafoin hala’o inspesaun, Prezidente Komisaun B Parlamentu Nasionál Deputadu David Dias Ximenes hateten katak, husi vijita ne’e hodi haree situasaun PNTL nian iha parte rekursu umanu, kapasidade, no fasilidade.

Liu husi vijita ne’e fó mos korazem ba servisu PNTL nian hodi fó seguransa ba komunidade sira ho diak no profesional tamba iha fatin hotu-hotu presiza polísia nia prezensa.

Prezidente Komisaun B Deputadu “Mandati” apela ba Polísia sira katak, Polísia la’os funsionáriu públiku, tamba ne’e tenke prontu 24 oras, no hakarak tama polísia mak ne’e; “O prontu para kumpri mak Estadu sei haree O nia fasilidade sira ne’e”.

Hafoin hala’o enkontru, Deputadu husi Komisaun B ho nia delegasaun sira akompaña ho Komandante Jerál PNTL ho nia Komandante Unidade sira ba hala’o inspesaun direita ba fatin hirak mak hanesan lojístika, ofisina, farmásia, mekánika no sei hala’o mos inspesaun ba Unidade Espesiál Polísia, no sub Unidade BOP iha loron 9 Jullu 2014.

Lori Komandu PNTL nia naran, Komisáriu Jeral PNTL Dr. Longuinhos Monteiro mos hato’o agradesimentu ba Prezidente Komisaun B PN ho nia delegasaun tomak ne’ebé mak fó sira nia tempu ba servisu importante ida ne’ebé asume ninia misaun nu’udar defensór no protetór ba interese seguransa sidadaun Timor-Leste nian. Mídia PNTL.

PNTL lakon tan membru na’in 2

20140704-_MG_5607DILI – Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) lakon tan nia membru polísia na’in 2 (rua) iha fulan Jullu tinan ida ne’e. membru polísia ne’e mak hanesan matebian Sarjentu Fernando Maia nu’udar membru Unidade Polísia Maritima ne’ebé mate iha loron 03 fulan Jullu 2014 no matebian Superintendente Asistente Mateus de Jesus Soares nu’udar Segundu Komandante Distritu Dili, ne’ebé mate iha loron 04 fulan Jullu 2014, matebian na’in rua ne’e mate iha Hospital Nasionál Guido Valadares-Dili. Matebian Fernando Maia, mate tamba sofre moras tensaun no matebian Mateus de Jesus Soares mate tamba sofre moras kánkru fuan (kanker jantung), tuir dadus ne’ebe iha katak membru PNTL sira ne’ebé mate hamutuk atus ida rua nolu resin ida (121) hamutuk ho membru nain 2 ne’e. Entertantu molok familia matebian hala’o prosesu funeral, hanesan bai-bain Polísia Nasionál Timor-Leste hala’o serimonia despedida ba matebian Fernando Maia iha Kuartel Jerál PNTL, Caicoli-Dili ne’ebé prezidi husi Segundu Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Afonso de Jesus. Liu husi serimónia despedida ne’e, Segundu Komandante Jerál, Komisáriu Afonso de Jesus hateten, lori Komandu Jerál nia naran hato’o sentidu kondolénsia ba familia matebian no ba membru PNTL sira hanesan matebian nia kolega. Sarjentu Fernando Maia, nu’udar polisia ida ne’ebe hala’o nia knaar durante tinan 12 nia laran, molok matebian muda mai iha Unidade Polísia Marítima, antes ne’e hala’o nia kna’ar iha Estasaun Atabae, Distritu Bobonaro. “Familia triste, Instituisaun PNTL mos triste bainhira rona matebian Fernando Maia ba ona mundu seluk, tamba matebian hala’o nia kna’ar seidauk to’o rohan, maibe matebian husik hela ita iha fatin ida ne’e, tamba ne’e mai ita hato’o ita nia orasaun ba Nai Maromak atu bele tulun nia klamar iha mundu seluk, nomos bele tulun ita iha mundu ida ne’e hodi fó liman ba malu hodi fó siguransa ba ita nia nasaun.” Hatutan Komisáriu Afonso de Jesus. Lori mos Komandu Jerál no matebian nia naran hato’o deskulpa ba maluk PNTL, komunidade sira hotu katak, karik durante ne’e matebian Fernando Maia halo sala iha nia moris ho nia knaar tomak hanesan polísia, tanba ita ema la perfeitu iha okaziaun ne’e, husu atu fó perdua. Iha fatin hanesan, Komandante Unidade Polísia Marítima (UPM), Superintendente Lino Saldanha hateten, matebian ne’e nia esperiénsia la’os iha área marítima de’it maibé molok ne’e nia servisu ona iha área Unidade Espesiál, nomos iha Distritu sira. Superintendente Lino hatutan, molok matebian ne’e husik hela mundu ne’e, matebian husu lisensa semana 2 atu konsulta no tuir informasaun ne’ebe iha matebian ne’e mate tamba sofre moras tensaun. Ikus liu Komandante UPM hameno katak, “fiar ba Maromak, fiar ba ita nia Rai ida ne’e no fiar ba ita nia familia, só buat 3 ne’e mak ita hala’o di’ak, ita nia moris metin”. Entertantu Matebian Fernando Maia moris iha Dili, loron 19 fulan Setembru tinan 1967, oan husi Aman Arnaldo Maia Barreto, ho Inan Maria Manuela, ne’ebé hela iha Aldeia Lahane Oriental, Suku Lahane Oriental, Sub-distritu Vera Cruz, Distritu Dili. Matebian Fernando Maia hahú tama polísia iha loron 4 fulan Jullu tinan 2002, no mate iha loron 03 fulan Jullu 2014, nu’udar Sarjentu  Polísia. Matebian Fernando Maia mate husik hela nia fen kaben ho oan na’in 5 (lima). PNTL mos sei hala’o serimónia despedida hanesan ba Matebian Mateus de Jesus Soares hanesan Segundu Komandante Distritu Dili iha loron tuir mai, molok familia hala’o prosesu funeráriu. Matebian Mateus de Jesus Soares, moris iha Maubara-Liquica, loron 10 fulan Jullu tinan 1960, oan husi Aman Antonio Soares, inan Alda Soares de Jesus Pereira, ne’ebé hela iha Suku Vila-Verde, Sub-Distritu Vera Cruz, Distritu Dili. Matebian akaba nia eskola iha nível ensinu Pré-Sekundáriu (SMP) iha tempu Portugés nian. Matebian hahú tama kareira nudar polísia iha loron 6 fulan Marsu tinan 2001, matebian husik hela mundu ne’e iha loron 04 fulan Jullu 2014 ho deviza Superintendente Asistente. Durante tinan 12 (sanulu resin rua) nia laran, matebian Mateus de Jesus Soares hala’o nia kna’ar nu’udar Segundu Komandante iha Kuartel Distritu Dili. Ita ema moris iha mundu hanesan ema la’o rai, loron ida sei fila ba Aman Maromak, hanesan liafuan husi Biblia katak “ita ema mai husi rai sei fila ba rai.” Mídia PNTL