PNTL Liquiça hala’o semináriu Polísiamentu Komunitária

20140611-_MG_3883

LIQUIÇA – Komando Polísia Nasionál Timor Leste (PNTL) Distritu Liquiça hala’o semináriu ho tema “hasa’e koñesimentu kona-ba papél no dever juventude nian no transforma ema sai sidadaun ne’ebé di’ak hodi hases-an husi violénsia sira, problema rai nian no violénsia doméstika nian” iha Sentru Tokodede Liquiça, kuarta (11/06/2014). Iha abertura ba semináriu ne’e, Komandante Operasaun Nasionál PNTL Superintendente Xefe Armando Monteiro hanesan Komandante Interinu Komando PNTL distritu Liquiça hateten, objetivu husi seminariu komunitariu ne’e oinsa PNTL hamutuk ho nia parseiru sira hodi  identifika no buka solusaun ba problema ne’ebé durante ne’e komunidade sira infrenta. Asuntu importante 3 (tolu) mak foti iha semináriu ne’e mak hanesan problema disputa rai, violénsia doméstika, no papél juventude nian atu oinsa bele involve an sai sidadaun ne’ebe diak, hodi partisipa dezenvolvimentu nasional. Ho nune’e, liu husi semináriu ne’e PNTL ho parseiru sira hanesan Governu, ONG no TLCPP no komunidade sira atu bele oinsa buka solusaun ne’ebé di’ak rezolve problema refere. Oradór ba semináriu ne’e mai husi parte Guvernu hanesan Diretór Terras e Propriedade Distritu Liquica, ko’alia kona-ba problema disputa rai, reprezentante husi Secretaria Estadu Promosaun Igualdade (SEPI) ko’alia kona-ba violénsia ba jéneru (violensia doméstika), Director Ezekutivu Asosiasaun HAK ne’ebé ko’alia kona-ba oinsa transforma ema sai sidadaun ne’ebé di’ak, no Prezidente Konsellu Nasionál Juventude Timor-Leste (CNJTL) ko’alia kona-ba papel no dever juventude nian. Iha tempu hanesan, Xefe Ekipa Programa Polisiamentu Komunitária Timor-Leste (TLCPP), Jhon Rivers iha nia diskursu ba abertura hateten, programa TLCPP nia objetivu mak atu servisu hamutuk ho PNTL no komunidade sira atu nune’e komunidade sira moris iha hakmatek no seguru, no fundus ba programa ne’e mai husi Polísia Nova Zelandia. Jhon Rivers hatutan, servisu ne’ebé TLCPP hala’o mak kontinuasaun ba atividade polisiamentu komunitária nian, tamba polisiamentu komunitária ko’alia kona-ba seguransa no seguru komunidade nian. Aleinde servisu ho polísia komunitária, TLCPP mos servisu hamtuk ho PNTL hodi ko’alia kona-ba juventude no violénsia doméstika, nomos seguransa tránzitu. Iha tempu hanesan, Xefe Departamentu Polísia Komunitária Nasionál Superintendente Asistente Boavida Ribeiro iha ninia diskursu abertura hateten, iha fulan Fevereiru 2014 liu ba distritu Liquica nu’udar distritu primeiru ne’ebe harii KDD (Komisaun Diretiva Distrital). No liu husi semináriu ne’e bele hasoru malu ho xefe suku, no komunidade sira atu ko’alia kona-ba problema ne’ebe durante ne’e hasoru sai hanesan problema nasionál mak hanesan disputa rai, violénsia doméstika, no saida mak papel no dever ema ida-idak nian hodi kontribui ba nasaun Timor-Leste. Superintendente Asistente Boavida Ribeiro hatutan, semináriu ne’e importante ba membru PNTL sira, liu-liu ba sira ne’ebé mak servisu direita ho komunidade sira hanesan polísia komunitária, ofisial polisia suku (OPS), atu oinsa bele hakle’an sira nia kapasidade hodi sai membru polisia ne’ebe kredibel, profisional, tuir pilar 3 hanesan vizaun estratéjiku Komando PNTL nian. Xefe Departamentu Polisia Komunitária Nasionál Boavida akresenta, hala’o servisu tuir planu estratéjiku PNTL nian, liu-liu tema ne’ebé foti iha aniversáriu PNTL ba dala 14 kona-ba VIP (Vizibilidade Involvimentu no Profisionlizmu). Boavida esplika, Vizibildade mak oinsa polisia nia prezensa iha komunidade nia le’et, liu-liu iha fatin hirak ne’ebe mak risku ba problema, no sai ameasa ba komunidade nia moris, Involvimentu mak involve entidade hotu atu oinsa bele fahe hanoin ka ideias ba malu hodi bele rezolve problema ne’ebé mak durante ne’e komunidade sira infrenta. No Profisionalizmu mak membru polisia sira tenke hatudu sira nia matenek, la’os iha teoria de’it maibe matenek iha atuasaun, matenek iha atendementu, no matenek iha disiplina hodi asegura integridade, kredibilidade no prestiju PNTL nian. Boavida hatutan, “iha distritu Liquica estabelese ona seguransa voluntáriu, maske seidauk ofisializa husi Komando Nasional PNTL, ita boot sira nia espíritu nasionalizmu, espíritu voluntarizmu, ne’e sai hanesan mestre di’ak ida ba instituisaun PNTL, liu-liu ba membru PNTL sira ne’ebe servisu direitamente ho komunidade, bainhira ita boot sira hamutuk ho ami, ami sente la mesak no bele haforsa liu tan ami nia servisu hodi bele fó seguransa ba ita nia komunidade sira”. Iha fatin hanesan Adjuntu Administrador Distritu Liquica, Aureldino Afonso dos Santos hateten, distritu Liquica hanesan distritu primeiru ne’ebe estabelese Konsellu Polisiamentu komunitariu (KPK), no Komisaun Diretiva Distrital (KDD) hanesan projetu pilotu ida ne’ebé estabele ona iha suku 10 distritu Liquica ne’ebe identifika iha konflitu aas liu, iha distritu Liquica iha sub distritu 3 no suku 23, suku 13 seidauk implementa, bainhira programa pilotu ne’e susesu mak sei implementa tan iha suku seluk ne’ebe mak identifika problema aas. Semináriu ne’e loke ofisialmente husi Adjuntu Administrador Distritu Liquica. Iha tempu hanesan, Diretór Departamentu Terras e Propriedade Distritu Liquica Tito Serão hateten, atu sai na’in ba rai  labele uza ho forsa de’it, maibe tenke ho konsiensia, no hatudu evidensia, tamba bainhira laiha faktus mak lei la konsidera no kategoria krime. Tito hatutan, atu rezolve problema ruma di’ak liu rezolve iha xefe suku no xefe aldeia sira liu husi mediasaun, tamba bainhira to’o iha tribunal tenke hatudu faktus, no kustu ne’ebe bo’ot. Entertantu partisipasaun iha seminariu ne’e mak komandante Operasaun Nasional hanesan komandante interinu distritu Liquica, Xefe Departamentu Polisia Komunitaria Nasional, Adjuntu Administrador distritu Liquica, Xefe Ekipa TLCPP, Orador sira, Adjuntu Komandante Komando PNTL distritu Baucau, Aileu no Viqueque, xefe suku, ONG local, membru PNTL, estudante, veteranus, grupu feto sira nomos konvidadus sira seluk. Mídia PNTL.

UEP prepara membru 120 ba Simeira CPLP

20140509-IMG_0248DILI – Unidade Espesiál Polísia (UEP)prepara membru foun na’in 120 (atus ida ruanulu) hodi halo seguransa ba Simeira Comunidade País da Lingua Portuguesa (CPLP) ne’ebé sei hala’o iha fulan Jullu tinan ne’e. Membru hirak ne’e sei koloka hodi fó seguransa iha Aeroportu Internasional Nicolau Lobato, Hotel sira, área tasi ibun Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, no fatin sira seluk iha Dili laran ne’ebé mak bainaka sira hela ba. Molok atu halo seguransa ba Xefe Estadu no membru sira husi nasaun CPLP sira ne’e, membru foun UEP 120 hala’o atrasaun ka treinu iha Kuartel Jerál PNTL Caicoli-Dili. Informa Komandante Operasaun Nasional, Superintendente Xefe Armando Monteiro ba Jornalista sira iha Kuartel Jerál PNTL Caicoli Dili, tersa 24 Juñu 2014. “Membru foun hamutuk 120 husi Unidade Espesiál Polísia hala’o demonstrasaun iha ne’e hodi prepara sira atu halo seguransa ba atividade Simeira CPLP ne’ebé sei hala’o iha fulan oin, membru hirak ne’e mai husi sira ne’ebé foin lalais tuir treinamentu báziku, no agora dadauk treinamentu ne’e seidauk remata tamba seidauk to’o fulan 3”. Informa Komandante Monteiro. Entertantu abertura atrasaun ba membru foun UEP ne’e husi Komandate Jerál PNTL Komisáriu Dr. Longuinhos Monteiro, no akompaña husi Komandante UEP Komandante UEP Superintendente Xefe Afonso dos Santos . Mídia PNTL.

Bis Polisíamentu Movel ofisial entrega ba Distritu Dili

20140516-_MG_0859DILILiu husi, Programa Polisíamentu Komuniatáriu Timor-Leste (TLCPP) ne’ebe lidera husi Polisía Nova Zelandia ofisialmente entrega bis Polisíamentu Movel ka autokaru ba Polisía Distritu Dili.

Serimonia ingurasaun ba bis Polisíamentu Movel ne’e halao iha Kuartel PNTL Distritu Dili, Kaikoli (16/05/2014).

Komadante PNTL Distritu Dili, Supertendente Xefe Pedro Belo iha nia diskursu hatete, Komandu PNTL Distritu Dili marka tan istoria ba prosesu dezenvolvimentu iha area seguransa, tanba liu husi tulun progarama TLCPP hodi hetan bis Polisíamentu Movel. Bis Polisíamentu Movel ne’e ho nia funsaun atu  kontrola ba iha aldeia, eskola no iha komunidade nia le’et.

Tuir Belo, bis Polisíamentu Movel ne’e barak liu sei halo movimentu ba eskola sira iha Dili laran, tanba liu husi identifikasaun iha area eskola nian maka mosu problema barak. Fasilidade iha Bis Polisíamentu Movel nia laran prepara kadeira ba vitima sira hodi bele rekoila informasaun.

“See bainhira mosu problema iha eskola, ba vitima sira hetan bis ne’e bele tama iha laran hodi hato’o keisa, nune’e mos ba komunidade sira. Ema sira ne’ebe mak iha problemas atu ema seluk labele hatene bele tama iha bis nia laran hodi hato’o informasaun.”Apela Pedro Belo.

Agora dadaun PNTL Distritu Dili fahe ona membrus Polisía Kominitaria ba suku sira. Ho prezensa bis ne’e hodi movimenta diak liu tan servisu programa Polisía Kominitária nian.

Iha okaziaun ne’e, Komandante PNTL Distritu Dili ne’e husu ba Xefe Suku, Diretor Eskola sira no ba autoridades iha Dili laran ne’ebe mak hetan bis ne’e bele fahe informasaun konaba bis ne’e niinia funsaun ba estudantes nomos komunidade sira hotu.

Alende ne’e, Komandante TLCPP John Rivers dehan, membru polisia Nova-Zelandia orgullu no previleizu  tebes hodi servisu iha TL hamutuk ho PNTL, komunidade no doadores sira seluk.

“Ami iha TL, tanba iha akordu entre governu TL ho governu Nova-Zelandia. Ami nia pápel servisu hamutuk ho PNTL hodi hari’I kapabilidade ne’ebe relasaun ba Polisíamentu Komunitaria nian ne’ebe lokaliza iha Dili, Baucau no Aileu.” Informa Rivers.

Tuir Rivers, lansamentu ba bis movel hanesan sentru polisíamentu komunitária, ida ne’ebe uniku sei fornese ba vizibilidae, involvimentu no profesionalizmu.

Iha oporunidade ne’e, Komandante Administrasaun PNTL Supt. Xefe Mateus Fernandes husu ba PNTL Distritu Dili atu uza bis movel ne’e tuir nia funsaun lolos. Fiar katak ho prezensa bis movel ba iha polisíamentu komunitária bele minimiza problemas iha Dili laran.

Iha okaziaun ne’e, liu husi Komandu PNTL fo obrigadu ba governu Nova-Zelandia ho sira Polísia ne’ebe iha itereses bo’ot tebes hodi fo tulun hari polisíamentu komunitária no akompanha nafatin prosesu servisu tomak polisíamentu komunitária iha TL. Midia PNTL

Membru foun UEP 119 tuir treinamentu báziku

20140509-IMG_0248DILI – Membru foun Unidade Espesiál Polisía (UEP) hamutuk nain 119 tuir treinamentu báziku. Treinamentu báziku ne’e halao iha Kuartel Jerál UEP, (Sesta, (9/5/2014), treinamentu ne’e halao durante fulan tolu nia laran.

Treinamentu báziku ne’e loke ofisialmente husi Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Longuinhos Monteiro. Liu husi Komisáriu Longuinhos Monteiro ninia diskursu hateten, UEP la’os atu salva guarda integridade pesoal de’it maibe importante liu atu bele salva guarda integridade imajen instituisaun nian liu-liu iha UEP.

Komisáriu Longinhos hatutan, atu progresu ba iha futuru UEP sempre hetan prioridade hanesan unidade buskuladas polisía nian ne’ebe ho nia efetivus treinadu no preparadau atu hala’o kualker misaun ne’ebe estadu ezije.

“Imi hotu foin liu iha prosesu  naruk ida, iha faze formasaun karater, koñesimentu, agora dadaun sai efetivu Polisía Timor-Leste no ohin ba oin imi hotu sei partisipa nafatin formasaun iha área espesializada durante fulan 3, la signifika katak, imi partisipa fulan 3 imi aktu, maibe sei iha avaliasaun husi instruktores sira ba imi nia kapasidade, imi nia koñesimentu, no imi  nia disiplina.”apela Komisáriu PNTL.

Iha okaziaun ne’e Komandante Jerál husu ba Instruktores sira, atu hala’o sira nia funsaun ho di’ak, dedika sira nia matenek no tuir  regras empeñamentu ne’ebe iha.

“Formasaun báziku iha Batallaun Orden Públika (BOP), ita kria espíritu ida, espírito de corpo, iha tempu ne’ebe ita hamutuk, no iha tempu ne’ebe ita aplika regras maka’as, iha treinamentu ne’e, ita deskoñese amigus, ita amigo iha ita nia fatin, tamba ne’e husu ba instruktores sira labele neko-neko, labele halimar.” presta Komandante Longuinhos Monteiro.

Liu husi lia menon, Komandante Jerál PNTL husu ba membru UEP foun sira katak,  fulan 3 la’os tempu badak, kaer metin espiritu nsionlismu para atu bele motiva,  hatudu dedikasaun ba desizaun ne’ebe foti iha tinan 2 ba kotuk hodi servi estadu liu husi instituisaun PNTL.

Iha fatin hanesan, Komandante UEP, Superintendente Xefe Afonso dos Santos hateten, iha treinamentu báziku ne’e, sei hala’o durante fulan 3 (tolu) no hafoin treinamentu ne’e remata mak Komndu UEP sei halo avaliasaun ba membru foun sira ne’ebé partisipa iha treinamentu ne’e.

Membru foun sira ne’ebé liu ka passa iha treinamentu ne’e mak foin iha direitu atu hetan atributu, emblema, boina. Selesaun ne’e sei hala’o iha loron 19-27 fulan Agustu 2014, ba membru sira ne’ebe liu iha treinamentu báziku ne’e, sei tuir tan formasaun avansadu hahú husi Setembru to’o Dezembru 2014.

Komandante UEP hatutan, agora dadaun membru UEP ne’ebé efetivu hamutuk na’in 524 (atus lima ruanulu resin haat). Treinamentu báziku ba membru foun UEP iha tinan ida ne’e feto laiha.  Midia PNTL.

UNDP-PNTL asina akordu…

UNDP-PNTL asina akordu kontinuasaun 2016-2018

IMG_2535Dili– United Nation Development Program (UNDP) segunda (11/05/2015) iha Kuartel Jerál PNTL hala’o asina akordu kontinuasaun ho Instituisaun PNTL ba projetu apoiu kapasitasaun rekursu umanu PNTL ne’ebe sei kontinua husi 2016-2018. Objetivu husi akordu ne’e mak parte UNDP fo kapasitasaun ba membru PNTL sira atu nune’e bainhira projetu UNDP remata no asesor husi internasional sira sai, PNTL bele la’o mesak.Kapasitasaun ne’ebe UNDP fo apoiu ona ba PNTL iha primeira faze sei remata iha loron 31 Dezembru 2015, no haree ba avaliasaun servisu UNDP nian, mak PNTL sei presija nafatin UNDP nia apoiu hodi fó tan kapasitasaun ba PNTL iha áera seluk ne’ebe sei hala’o iha tinan 2016-2018 bazeia ba planu estratejiku PNTL nian 2014-2018. Entertantu faze dahuluk iha 2013-2015, área hirak ne’ebe UNDP fo ona kapasitasaun ba PNTL husi asesor/a internasional, no funsionariu sivil Timor Oan mak hanesan Planeamentu, Teknolojia Informátika, Aprovizionamentu, Mekanika ka jestaun viaturas, Rekursu Umanu, no Relasaun Públika. Rekursu umanu husi UNDP ne’ebe durante ne’e ajuda PNTL makIMG_2546 “Durante ne’e iha progresu boot husi área hirak ne’e liu-liu rekursu umanu, Teknolojia Informatika no relasaun públika, no área seluk sei la’o neneik hela, tamba ne’e husu ba asesór sira atu fahe matenek ne’ebe iha ba membru PNTL sira atu nune’e bainhira ita boot sira sai, PNTL bele hatene ona hodi la’o mesak,” afirma Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Júlio da Costa Hornay iha enkontru refere. Eis Komandante Centro Formasaun Polisia Julio Hornay hatutan, planu ba oin PNTL sei presija tan área seluk ne’ebe UNDP atu fó apoiu mak hanesan Jestaun finansas no orsamentu, Servisu legal (area jurídiku), Igualdade jéneru, no Auditoria internal no Inspesaun. Iha parte seluk, Jestór Projetu Gil da Costa Naldo Rei hateten, planu ba oin sei hamenus asesor internasional sira ne’ebe servisu iha área hirak ne’ebe faze primeiru hala’o ona, hodi  troka fali asesor husi Timor Oan, no finanseiru ba funsionariu sivil sei responsavel husi PNTL.Entertantu, asina akordu kontinuasaun ne’e asina direta husi Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Julio da Costa Hornay ho Country Director UNDP iha Timor Leste Noura Hamladgi. Partisipa iha asina akordu ne’e Segundu Komandante Jeral, Komisariu Faustino da Costa, Komandante TLPDP, reprezentante husi Embaxada Japaun, Asesor Internasional no funsionariu sivil UNDP ne’ebe servisu iha PNTL.  Média PNTL.

Kazu Ofensas Fízika Simples Númeru Aas Liu iha SIK

DILI – Hahú husi fulan Janeiru to’o Abril 2014, kazu ne’ebe Servisu Investigasaun Kriminál (SIK)  atende husi Nasonál to’o iha kuadrus Investigasaun distritu 13 hamutuk 926 (atus sia rua nolu resin neen) kazus. Husi numéru total kazu ne’e iha kazu ofensas ba integridade fízika simples maka ás liu ho total 339 kazu.

“Tuir estatístika kriminal ba kazu ne’ebe númeru ás liu, hahú husi fulan Janeiru to’o Abril 2014,  kazu ofensas b Integridade fizika simples ho total numeru 339.” esplika Komandante Ezersísiu SIK Inspektur Xefe, Manuel Alves ba Mídia PNTL iha ninia kna’ar fatin Kuartel Jerál Kaikoli-Dili, Segunda feira (12/05/2014).

Servisu Investigasaun Kriminal (SIK) ninia atividade ne’ebe hala’o bazeia ba artigu 35 lei organika PNTL no liga ho artigu 57 Kodigu Prosesu Penal Timor-Leste kona ba prosesual, hodi orienta SIK hala’o ninia kna’ar hanesan Polisia Investigadór.

Komandante ezersísiu SIK dehan, SIK nia kna’ar mak atu investiga kazu, deskobre krime no halibur evidénsia kona-ba inkéritu relasiona ho ofensas kriminál.

Komandante Ezersísiu SIK hatutan, kazu hotu-hotu ne’ebe investigador sira atende no halo prosesu ba dokumentu hirak ne’e, parte SIK intrega direitamente ba Ministério Públiku no Ministériu Públiku mak iha kompeténsia hodi prosesa kazu hirak ne’e, bainhira iha dokumentu ruma ne’ebé seidauk kompleta, Ministériu Públiku haruka fali  mai SIK hodi kompleta dokumentu hirak ne’e.

Entertantu, difikuldade ne’ebé durante ne’e parte SIK hasoru mak menus Rekursu Umanu, Radio Komunikasaun no transporte. Total efetivu membru SIK ne’ebe agora dadaun hala’o servisu iha Nasional hamutuk na’in 35.  Mídia PNTL

Juventude rihun 12 teste ba vaga PNTL

SESDILI – Sekertáriu Estadu Seguransa (SES), Francisco Guterres hatete, juventude husi distritu 13 hamutuk na’in rihun 12-resin mak konkorre ba vaga Polisía Nasíonal Timor-Leste (PNTL).

“Sira ne’ebe hamate sira nia papelaves joven de’it hamutuk rihun 12 pessoas maka konkorre ba vaga 520 ne’e,”dehan Sekertáriu Estadu iha serenidade inagurasaun edifisiu UPM, iha Bidau Lesidere, Dili Sábadu (10/5).

Nia hatutan, agora dadaun tama ona iha faze selesaun dokumentu, maibe sei iha bele prosesu ne’ebe naruk par abele hetan ema maka di’ak atu bele konkorre ba vaga ne’e.

“Taes premeiru ba iha selesaun dokumentu, depois prova eskrita, prova saúde, psikotes no fiziku hodi bele determina liu ka lae tamba sei lori tempu ,” nia dehan.

Kritériu rekrutamentu ne’e, Francisco dehan, parte ladún dekor maibé maka ne’e ninia idade tenkesér husi tinan 18 to’o 22 no labele iha tattoo.

Aleinde ne’e, komandante sentru formasaun polisia, superintendente Xefe, Julio da costa hatete, planu ne’ebe feitu ona atu rekruta tan 520 pesoas tama mai iha sentru formasaun polisia ho faze rua.

“Primeira faze 260 tama depois formasaun ne’e to’o hetan graduasaun maka foin 260 tama fali, tamba iha primeira faze nian hala’o ona selesaun ba dokumentu ninian,” nia esplika.

Tuir nia, ho na’in 520 ne’ebe sei rekruta tan ne’e bele ona atu reforsa tan servisu instituisaun PNTL nian. Julio hatutan, ne’e planu estratéjia instituisaun PNTL ninian liu husi komandu jerál ho sekretáriu estadu atu rekruta tan to’o alkansa númeru efeitu PNTL ne’ebé komandu jerál presiza hodi koloka ba iha distritu, unidade no departamentu. (Timor Post)