LIQUIÇA – Komando Polísia Nasionál Timor Leste (PNTL) Distritu Liquiça hala’o semináriu ho tema “hasa’e koñesimentu kona-ba papél no dever juventude nian no transforma ema sai sidadaun ne’ebé di’ak hodi hases-an husi violénsia sira, problema rai nian no violénsia doméstika nian” iha Sentru Tokodede Liquiça, kuarta (11/06/2014). Iha abertura ba semináriu ne’e, Komandante Operasaun Nasionál PNTL Superintendente Xefe Armando Monteiro hanesan Komandante Interinu Komando PNTL distritu Liquiça hateten, objetivu husi seminariu komunitariu ne’e oinsa PNTL hamutuk ho nia parseiru sira hodi identifika no buka solusaun ba problema ne’ebé durante ne’e komunidade sira infrenta. Asuntu importante 3 (tolu) mak foti iha semináriu ne’e mak hanesan problema disputa rai, violénsia doméstika, no papél juventude nian atu oinsa bele involve an sai sidadaun ne’ebe diak, hodi partisipa dezenvolvimentu nasional. Ho nune’e, liu husi semináriu ne’e PNTL ho parseiru sira hanesan Governu, ONG no TLCPP no komunidade sira atu bele oinsa buka solusaun ne’ebé di’ak rezolve problema refere. Oradór ba semináriu ne’e mai husi parte Guvernu hanesan Diretór Terras e Propriedade Distritu Liquica, ko’alia kona-ba problema disputa rai, reprezentante husi Secretaria Estadu Promosaun Igualdade (SEPI) ko’alia kona-ba violénsia ba jéneru (violensia doméstika), Director Ezekutivu Asosiasaun HAK ne’ebé ko’alia kona-ba oinsa transforma ema sai sidadaun ne’ebé di’ak, no Prezidente Konsellu Nasionál Juventude Timor-Leste (CNJTL) ko’alia kona-ba papel no dever juventude nian. Iha tempu hanesan, Xefe Ekipa Programa Polisiamentu Komunitária Timor-Leste (TLCPP), Jhon Rivers iha nia diskursu ba abertura hateten, programa TLCPP nia objetivu mak atu servisu hamutuk ho PNTL no komunidade sira atu nune’e komunidade sira moris iha hakmatek no seguru, no fundus ba programa ne’e mai husi Polísia Nova Zelandia. Jhon Rivers hatutan, servisu ne’ebé TLCPP hala’o mak kontinuasaun ba atividade polisiamentu komunitária nian, tamba polisiamentu komunitária ko’alia kona-ba seguransa no seguru komunidade nian. Aleinde servisu ho polísia komunitária, TLCPP mos servisu hamtuk ho PNTL hodi ko’alia kona-ba juventude no violénsia doméstika, nomos seguransa tránzitu. Iha tempu hanesan, Xefe Departamentu Polísia Komunitária Nasionál Superintendente Asistente Boavida Ribeiro iha ninia diskursu abertura hateten, iha fulan Fevereiru 2014 liu ba distritu Liquica nu’udar distritu primeiru ne’ebe harii KDD (Komisaun Diretiva Distrital). No liu husi semináriu ne’e bele hasoru malu ho xefe suku, no komunidade sira atu ko’alia kona-ba problema ne’ebe durante ne’e hasoru sai hanesan problema nasionál mak hanesan disputa rai, violénsia doméstika, no saida mak papel no dever ema ida-idak nian hodi kontribui ba nasaun Timor-Leste. Superintendente Asistente Boavida Ribeiro hatutan, semináriu ne’e importante ba membru PNTL sira, liu-liu ba sira ne’ebé mak servisu direita ho komunidade sira hanesan polísia komunitária, ofisial polisia suku (OPS), atu oinsa bele hakle’an sira nia kapasidade hodi sai membru polisia ne’ebe kredibel, profisional, tuir pilar 3 hanesan vizaun estratéjiku Komando PNTL nian. Xefe Departamentu Polisia Komunitária Nasionál Boavida akresenta, hala’o servisu tuir planu estratéjiku PNTL nian, liu-liu tema ne’ebé foti iha aniversáriu PNTL ba dala 14 kona-ba VIP (Vizibilidade Involvimentu no Profisionlizmu). Boavida esplika, Vizibildade mak oinsa polisia nia prezensa iha komunidade nia le’et, liu-liu iha fatin hirak ne’ebe mak risku ba problema, no sai ameasa ba komunidade nia moris, Involvimentu mak involve entidade hotu atu oinsa bele fahe hanoin ka ideias ba malu hodi bele rezolve problema ne’ebé mak durante ne’e komunidade sira infrenta. No Profisionalizmu mak membru polisia sira tenke hatudu sira nia matenek, la’os iha teoria de’it maibe matenek iha atuasaun, matenek iha atendementu, no matenek iha disiplina hodi asegura integridade, kredibilidade no prestiju PNTL nian. Boavida hatutan, “iha distritu Liquica estabelese ona seguransa voluntáriu, maske seidauk ofisializa husi Komando Nasional PNTL, ita boot sira nia espíritu nasionalizmu, espíritu voluntarizmu, ne’e sai hanesan mestre di’ak ida ba instituisaun PNTL, liu-liu ba membru PNTL sira ne’ebe servisu direitamente ho komunidade, bainhira ita boot sira hamutuk ho ami, ami sente la mesak no bele haforsa liu tan ami nia servisu hodi bele fó seguransa ba ita nia komunidade sira”. Iha fatin hanesan Adjuntu Administrador Distritu Liquica, Aureldino Afonso dos Santos hateten, distritu Liquica hanesan distritu primeiru ne’ebe estabelese Konsellu Polisiamentu komunitariu (KPK), no Komisaun Diretiva Distrital (KDD) hanesan projetu pilotu ida ne’ebé estabele ona iha suku 10 distritu Liquica ne’ebe identifika iha konflitu aas liu, iha distritu Liquica iha sub distritu 3 no suku 23, suku 13 seidauk implementa, bainhira programa pilotu ne’e susesu mak sei implementa tan iha suku seluk ne’ebe mak identifika problema aas. Semináriu ne’e loke ofisialmente husi Adjuntu Administrador Distritu Liquica. Iha tempu hanesan, Diretór Departamentu Terras e Propriedade Distritu Liquica Tito Serão hateten, atu sai na’in ba rai labele uza ho forsa de’it, maibe tenke ho konsiensia, no hatudu evidensia, tamba bainhira laiha faktus mak lei la konsidera no kategoria krime. Tito hatutan, atu rezolve problema ruma di’ak liu rezolve iha xefe suku no xefe aldeia sira liu husi mediasaun, tamba bainhira to’o iha tribunal tenke hatudu faktus, no kustu ne’ebe bo’ot. Entertantu partisipasaun iha seminariu ne’e mak komandante Operasaun Nasional hanesan komandante interinu distritu Liquica, Xefe Departamentu Polisia Komunitaria Nasional, Adjuntu Administrador distritu Liquica, Xefe Ekipa TLCPP, Orador sira, Adjuntu Komandante Komando PNTL distritu Baucau, Aileu no Viqueque, xefe suku, ONG local, membru PNTL, estudante, veteranus, grupu feto sira nomos konvidadus sira seluk. Mídia PNTL.