DISKURSU KOMANDANTE-JERAL IHA ANIVERSÁRIU PNTL BA DALA XXII

ANIVERSÁRIU BA DALA XXII

POLÍSIA NASIONAL TIMOR LESTE

 DISKURSU KOMANDANTE-JERAL

LORON 27, FULAN MARSU, TINAN 2022

 

IMGL4713

Sua Exelénsia Señor Presidente da Repúblika

Ita nia prezensa iha serimónia simples ida ne’e, hodi komemora Polísia Nasional Timor-Leste nia tinan ba dala-XXII, ne’ebé hatudu ba polisia hotu onra bot ida ne’ebé indika katak ita akompaña servisu lor-loron polísia nian, nune’e nudar fórma ida hodi fó fórsa no korajem ba membrus tomak, atu hasoru desafius hotu ne’ebé polísia hasoru lor-loron.

Ami hotu nia agradesimentu ne’ebé klean ba ita nia prezensa ida ne’e, ne’ebé hatudu importansia boot mai ami iha serimonia ida ne’e.

Sua Exelénsia Señor Presidente Parlamento Nasional

Ami bele konta ho ita nia prezensa ne’ebé iha signifikadu a’as tebes no fórma diferensa ne’ebé iha signifikadu ba preokupasaun husi Parlamentu Nasional ba kestaun sira ba seguransa populasaun nian.

Ami agradese prezensa boot espesial ida ne’e, ne’ebé atu fó sai ita nia haksolok no apoio ne’ebé maka’as no ami simu ho apresiasaun boot iha esfórsu ne’ebé dezenvolve ona iha solusaun husi problema struturais balun iha polísia.

Sua Exelénsia Señor Primeiro Ministro no Ministro Interior

Ita boot nia prezensa iha serimónia ne’ebé komemora polísia nia loron tinan ba XXII, ami kumprende hanesan sinal konfiansa ida hodi hakbesik no rekoñese kontribuisaun hotu husi membrus PNTL nian ba seguransa Timor Lesta nian no ba Timor oan hotu.

Ami hatene lolos katak preokupasaun no hanoin sira kona-ba Polísia nian nudar autoridade no kompentensia Governo nian ne’ebé fahe husi nia autoridade legal no kompetente nune’e mós iha intensaun hodi asegura katak, Timor Leste hanesan nasaun ida metin labele-ses husi kompetente legal, dame sosial, no proteje ema hotu no sira nia riku soin.

Sua Exelénsia Señor Presidente Tribunal Rekursu

Ita nia prezensa iha serimonia ida ne’e nudar parte ida ne’ebé hatudu atu polísia esfórsu liutan iha parte setor Judisiariu nian.

Sua Exelénsia Eis Presidentes da República no Eis Primeiro-Ministro

  • Kay Rala Xanana Gusmão
  • Dr. José Ramós Horta
  • Dr. Mari Bim Amude Alkatiri

Exelentíssimu Señor Ministro da Defesa

Onra barak ba ita nia prezensa ho momentu ne’ebé ami hakbesik ho prinsipius, ho valores ne’ebé maka hanesan fóntes ba kauzas hanesan atu servi ita nia nasaun, hanesan maneira ida parseria sinseru no ami orgullu tebes, tamba hamutuk ho ami, no fahe ho ami ksolok komemorasaun ba tinan ida tan.

 

Exelentíssimu Señor Chefe Estado-Maior das F-FDTL

Ami sente onra espesial ida ho ita boot nia prezensa hamutuk iha ne’e hodi selebra ami nia data festa ida ne’e. Ita boot nia prezensa mai ami nudar esfórsu benefisiu ida ne’ebé hakbesik ba F-FDTL ho PNTL, no materializa maneira ida ne’ebé klaru ho ligasaun ida, maka fó atu kuidadu iha seguransa no defesa iha ita nia nasaun, ezemplu konkreta ida mak ohin ita hotu asiste katak Banda Musika ne’ebé ita rona dadaun ne’e tamba apoio husi Banda F-FDTL nian, hamutuk ho membrus sira PNTL nian iha semana balun nia laran.

 

 

Exelentíssimu membrus VIII Governo Konstitusional;

Exelentíssimu membrus Parlamentu Nasional;

Exelentíssimu Eis Komandantes Jeral PNTL;

Exelentíssimu 2o Komandante Jeral;

Exelentíssimu representantes Entidades Militares, Religiosas no Civis;

Exelentissima Señora Provedora Diretus Umanu;

Exelentissimu Señor Komisario Anti Korupsaun; Agensia Internasional no Nasional sira hotu; Exelentissimu, Señor Ambaixador sira ne’ebé marka prezensa no Adido sira hotu;

Exelentíssimu Ofisiais, Sargentus, Agentes no Funsionariu Civil PNTL nian;

Excelentíssimós Konvidados

Hau nia Señoras no Señores sira,

 

Autoriza hau atu hahu hodi hato’o hau nia agradesimentu ne’ebé klean ba imi hotu nia prezensa iha komemorasaun loron PNTL nian ba tinan ida ne’e.

Iha tinan 22 liu ba, data 27 fulan marsu tinan 2000, primeiru Grupo Jovens Polísia 50 ne’ebé remata sira nia fórmasaun no ne’ebé fórma PNTL. Iha tinan hirak ne’e ba polisia hahu adapta ho evolusaun sosiedade nia dezenvolvimentu no firme iha nia pozisaun wainhira ajente fó seguransa maske ho difikuldade barak hanesan krize pandemia ida ne’e.

Iha loron 27 fulan-marsu, tinan 2019, hala’o komemorasaun ba tinan 19 PNTL nian, simu funsaun hanesan Komandante Jeral la-iha antisipasaun ida katak tinan tuir mai ne’e, 2020 no 2021 ami sei la-hala’o festa tinan PNTL nian ho dignidade konfórme eventu ne’ebé merese, tamba pandemia maka mósu iha mundo tomak hanesan eventu Nasional lubun maka ita la-konsege selebra iha tempu ne’eba.

Maibe buat sira ne’e ita liu hotu ona, ne’e duni tinan ida ne’e hanesan espesial, tamba depois liu tiha tinan rua obrigasaun boot no sakrifisiu, ami bele fila fali atu festeza sinal importante tebes ne’ebé maka fó liu tan fórsa ne’ebé a’as husi ami nia prezensa.

Iha tinan tolu nia laran ne’e hau simu posse hanesan Komandante Jeral no Señor Komissáriu Mateus Fernandes nudar Segundo Komandante Jeral fó sai tempu ne’ebé marka ho pandemia mundial ida, ne’ebé haklot no husi Estado persija dunik hamósu Estadu Emerjensia ne’ebé maka tu-tuir malu no hamutuk tan ho inundasaun ne’ebé boot rejista iha fulan-marsu, tinan 2020 to’o fulan-abril, tinan 2021, akontesimentu ne’ebé maka husi fórma ne’ebé ita la espera, mai muda vida no dezenvolvimentu normal husi sosiedade Timor oan no tau fórti no regorozu iha orsamentu. Ho nune’e ami inferenta difikuldades boot, ne’ebé hamósu no adapta iha kapasidade organizasaun nian hanesan mós iha resposta ne’ebé tama iha valensias ne’ebé la hanesan PNTL nian ka Servisu Extra-Ordinario, maske nune’e felizmente la-refleta ba in-seguransa iha dalan públiku sira Timor Leste nian.

Indikadores ba aktividades ne’ebé uza regularmente liu maka, hateten lolos positivu, maske laos motivu prazer partikular tamba krime sempre krime, no alerta ida maka hodi hadia dezenpeñu polísia nian.

Nune’e mós, kriminalidade partisipada hahu hamenus ho maneira sustentada iha tinan tolu ikus mai ne’e, tun ona husi 11% nune’e mós hanesan númeru asidentes viasaun nian, ne’ebé menus ona husi 8%, no vitimas ne’ebé mate iha dalan maka hamenus ona husi fórma signifikativu hanesan 27 %, ba PNTL hanesan dadus ida ne’ebé positivu tebes, nune’e hatudu katak PNTL sira hala’o servisu durante tempu ida ne’e, iha kestaun nivel asidente ida ne’e ami hala’o ona ho seriu, maske hamenus ona ami sei kontinua la kontente, no ohin ita hotu hatene katak laos deit prezensa preventiva PNTL nian ka nia maneira fiskaliza maibe uluk nanain sensibilizasaun ne’ebé diak liu-liu iha eskola sira, ida ne’e sai fator importante tamba maioria husi asidentes ne’ebé registu indika katak konsiensia publiku persija nafatin esfórsu tomak parte hotu nian, tamba parte sira Vitima nian ejiji ami nia asaun no ami nia servisu hodi responde.

Maibe’e, rezista mós faktores balun ne’ebé hamósu sentru inseguransa nian ne’ebé maka importa la-bele haluha maka hanesan Kondisaun Estrada no Klima.

Ami nia preokupasaun ida seluk maka violensia domestika ne’ebé aumenta 9% iha tinan rua ne’e nia laran, no apresenta ho númeru ne’ebé ba tempu modernu ida ne’e. Vitima violensia ida-idak iha kontestu domestika ne’ebé hatudu uma kain ida ne’ebé naksobu. Iha kazus violensias ne’ebé hasoru labarik sira, tamba sira sai hanesan alvu ba violensia ida ne’e, ho ida ne’e hatudu prezensa signifikativa no prova ba futuru ne’ebé la favoravel, familia fóun ne’ebé destruidu no persiza intervensaun parte komum hodi hamósu norma ne’ebé maka merese atu termina.

Pontu ida ne’e nudar fórma mai ami hanesan fukun ida ne’ebé metin no presiza atu sobu, buka identifika ho maneira ida ne’ebé apoia ho nia kauza, sei antisipa ho buat ne’ebé mósu dala ida tan no hakbesik ba problema antes atu mósu. PNTL tengke altera ami nia membrus nudar padraun de-asaun ne’ebé maka iha prátika dadaun ida ne’e, buka fóka liu tan iha arguidu, no laos ba vítima, ho ida ne’e maka ita prevene no evita tipu violensia ida ne’e. Ami tengke fó liu atensaun espesial iha komunidade liu-liu alin joven sira ne’ebé ho tinan eskola nian, durante tempu ne’ebé maka ami bele ajusta personalidade muda hahalok no promove komportamentus.

Sentru preokupasaun seluk maka Grupo Arte Marsiais ne’ebé maka hakmatek ona iha tinan 2019 to’o tinan 2020, sira fila fali ho ordem iha tinan 2021, no ho sira nia aktividade balun ne’ebé hamósu krimi no hamósu alarme sosial balun ne’ebé maka obriga hodi resolve kedas la’os deit husi parte Instituisaun Estadu ida ne’e, maibe mós ba komponente tomak tamba sai ona kestaun nasional.

Maibe iha tinan balun ne’ebé maka parte polísia regista no hatene katak, aktu no amiasa ba seguransa sira balun la-iha fronteira, ami nia misaun la remata iha planu domestiku; iha área internasional, iha fórmasaun ba Misaun Internasionais, kualidades membrus PNTL nian sei sai diak iha senariu oi-oin hanesan exemplu Kosovo, Guine Bissau, no seluk tan hanesan Sudão do Sul ne’ebé ajuda ba Paz Seguransa Internasionais maka membrus PNTL nain hat ne’ebé fóin fila depois de-kompleta misaun PAZ ONU nian durante tinan rua, no oras ne’e ONU nafain husu apoio PNTL nian iha área misaun ne’ebé ami fóin sita liu ba.

 

Sua Exelénsia Presidente da Republika;

Sua Exelénsia Primeiro Ministro no Ministru Interior;

Señoras no Señor sira hotu;

Hau labele husik mós atu hateten parserias barak ne’ebé tau ho sira nian entidades oi-oin hanesan exemplu, hadia no kombate hasoru Krime Branquementu kapital ka Money Laundry hala’o akordu ka protokolu ho Unidade de Infórmasaun Finanseira husi Banku Central Timor Leste, ho Prokuradoria Direitus Umanus, ho Komisaun Anti Korupsaun ne’ebé refere atu kombate korupsaun ho Ministériu Turismu, Komérsiu no Industria, relasiona atu kontrola jogu illegais, Memorandum de Entendimentu ho Komite Kruz Vermella nian, ho Polísia Indonesia sira, ho Nova Zelandia, ho Agensia Kooperasaun Internasional Japaun nian, no la-haluha mós historiku akordu bilaterais ne’ebé maka  ita iha ho Guarda Nasional Republikana no Polísia Federal Australia nian. Parserias hirak ne’e servisu hamutuk ho PNTL no dezenvolve fórma espesifiku polísia nian hodi sai fórte liu tan.

Mais PNTL mós sente orgullu husi atividades sira ne’ebé ita halo ona iha teritorio nasional, hanesan mós iha planu internasional ne’e los duni ita nia hanoin katak ita bele konsegue resolve problemas ruma iha área pessoal no logistika, ita bele hakat dok liu tan iha ita nia hare operasional nian prosedimentu ne’ebé modernu no hadia signifikativa ekonomia ne’ebé kumpri objektivu hotu.

Husi parte pessoal nian, tamba pandemia no orsamentu ne’ebé rigor, tengke hamenus númeru efetivus, bainhira maka la iha entradas fóun ne’ebé ijiji kriteria jestaun ida iha distribuisaun ba ajentes sira hodi operasionais atividades sira.

Pandemia ida ne’e atraza Timor oan hotu nia planu. Eskola hotu taka, komersiu hotu taka, sosiedade hotu taka jeralmente no la iha posivel atu simu fórmasaun presensial. Maibe agora, maka ho esperansa ami ba adapta normalidade fóun, sei importante maka autorizasaun govermental atu hala’o kursu ne’ebé fó ba áreas rekursus humanus nian no kapasitasaun sira seluk.

Iha ita nia hare, Logistika no infrastruturas, maske ho esforsu atu hadia hanesan exemplu: Distribui drones ba Unidade Patrullamentu Fronteira ba vijilansia no kontrola ba ema no sira nia riku soin, kontinua hanesan base ba reforsa verbas nian ne’ebé maka autoriza hodi atua iha nivel rua: Transporte, tamba transporte sira Polísia nian barak paradu no balun liu ona tinan sanulu, hodi difikulta atividade operasional nian; no infrastrutura tamba ita iha edifisiu balun iha Esquadra no balun iha postu persija manutensaun tamba kondisaun servisu nian ba membrus sira inklui kazernas ba Postu Administrativus sira.

 

Sua Exélensia Primeiru Ministru no Ministru Interior,

Komando PNTL mós la-haluhan hodi hateten iha ne’e katak durante Ita nia tempu hamutuk ho Exelentíssimu Señor Vise-Ministru Interior nian hadia no kria ona kondisaun lubun bot mai PNTL nian, liu-liu iha área fronteira no área urbana kona-ba Instalasaun Postu sira,  Polísia Tránsitu nian, normalmente mellorias hirak ne’e sei ba hatudu operasional vertente, ida ho nia benefisiu ba resultadu operasionais.

Nune’e PNTL iha, papel báziku ba manutensaun seguransa ba paz no hakmatek públiku, hodi nune’e garante ordem no bele kumpri lei hot-hotu ne’ebé respeita tuir Konstituisaun no husi Lei Repúblika Timor Leste nian.

Ita kontinua atu dezenvolve PNTL hodi firme iha nia Planu Estratejiku Dezenvolvimentu 2020-2024, atu fó formasaun oi-oin ne’ebé justu ho nesesidade rai laran no rai liur, kontribui hodi garante programa husi VIII Governu Konstitusional no husi Planu Estratejiku Dezenvolvimentu nian 2011-2030, no ita sei hala’o hotu ba Timor oan hotu nia diak.

 

Membrus PNTL hotu ne’ebé hau hadomi hau nia liafuan ikus ba imi. Imi tengke kontinua sai fatuk angular ba Polísia ne’ebé maka fórte, metin, ho fiar metin, iha mudansa ho neon, iha nia promesa sosial no ho esperansa katak ba oin sei metin liu tan ba povu Timor oan tomak.

Imi marka ona ba sussesu husi kombates ne’ebé trava hasoru pandemia ne’e no atu kumpri ho didiak ita nian misaun hirak ne’e.

Segredu sussesu nian maka sei koloka nafatin, Konfiansa: fiar metin iha servisu, iha esforsu, fizika husi mane no feto sira PNTL ne’ebé adapta ba Mudansa dignu lor-loron ho uniforme ne’ebé maka imi hatais tengke ho orgullu tebes.

Dala ruma, komprende sala, maibe sira firme nafatin, respeita nafatin nudar membrus Polísia Nasional Timor Leste, ba Timor oan hotu nian hodi firme valores Patria nian ne’ebé a’as liu, no iha respeitu ba povu no ema hotu.

Imi sei hanesan sentimentu no iha figura boot ne’ebé ativu hanesan ema ida ne’ebé iha Polísia Nasional Timor Leste laran, ne’ebé maka entrega ba disponibilidade permanente atu servi ba nasaun ida ne’e.

Hau sei kontinua atentu no buka dalan kordenasaun hodi responde no apresenta ba Governo situasaun balun ne’ebé persija, mas imi tengke hatudu katak imi ema professional no prontu hala’o kna’ar saida deit, no bainhira deit, bainhira ita nia povu persija ita.

Iha tinan ida ne’e, liuhosi Sua Exélensia Primeiru Ministru no Ministru Interior fó sai ona Rejime Remuneratoriu foun ida hanesan, regulamentus balun maka Exelentíssimu Vise-Ministru mós deseña no halo hela aprosimasaun,

Ho nune’e maka, ita sei marka no agradese apoio boot ida, agradese wain husi Ministériu Interior ba PNTL nomós Ministério no Intituisaun relevante sira mai PNTL ne’ebé iha ligasaun direita, tamba se-sira la-iha karik la-iha posibilidade atu hetan padraun dezenvolvimentu ne’ebé merese no seguransa públika ne’ebé merese mós.

Ita hatene katak dalan ida ne’e husu no dala-ruma rigorosa, no hare ba futuru ho esperansa ne’ebé boot no forsa enerjia ne’ebé forte.

Hau kontinua konta ho imi !

Hau kontinua orienta imi, tuir imi hatene, imi nia determinasaun, enerjia no disponibilidade hodi fiar metin, dezeju futuru ida ne’ebé hakruk no onestu, ba jerasaun ne’ebé besik atu moris iha mundo ida ne’ebé humanu liu no hakruk ne’ebé rai husi liberdade, dezenvolvimentu sustentadu no husi seguransa tomak.

Ho ida ne’e ita bele kontinua hateten katak PNTL ida  ohin no ba nafatin, Polísia ne’ebé mantein paz ho nia lema “Servir no Proteje”.

 

Muito obrigado.

 

 

Dili, loron 27 fulan-marsu, tinan 2022

Polísia Nasional Timor Leste

Komandante Jerál

 

 

Faustino da Costa

Komissariu-Polísia

Diskursu S.E. Prezidente Repúblika, Dr. Francisco Guterres Lú Olo iha okaziaun Serimónia Aniversáriu Polísia Nasionál Timor-Leste ba dala 22

Diskursu S.E. Prezidente Repúblika, Dr. Francisco Guterres Lú Olo iha okaziaun Serimónia Aniversáriu Polísia Nasionál Timor-Leste ba dala 22

Komandu-Jerál PNTL, 27 Marsu, 2022

 276991395_1390777404679575_4761596397119153869_n

 

Señór Prezidente Parlamentu Nasionál,

Señór Primeiru Ministru,

Señór Prezidente Tribunál Rekursu,

Señores Membrus Governu no Parlamentu Nasionál,

Ilustres Eis-Titulares Órgauns Soberania,

Señór Xefe Estadu-Maiór Jenerál FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste,

Señór Komandante Jerál Polísia Nasionál Timor-Leste,

Señóres Embaixadores no Reprezentantes Korpu Diplomátiku,

Ilustre konvidadu sira,

Señoras no Señores,

Membrus Polísia no Sivíl sira iha PNTL.

Loron ohin, Polísia Nasionál Timor-Leste selebra ninia aniversáriu ba dala 22 nu’udar instituisaun ne’ebé hala’o knaar susar tebes atu garante orden no ambiente hakmatek no proteje ema ho ema nia sasán, nune’e kria kondisaun ba seguransa, dame no estabilidade iha Nasaun nurak ne’e.

Iha loron festa ida-ne’e, ha’u hakarak hato’o ba Polísia Nasionál Timor-Leste, nu’udar Prezidente no sidadaun, ha’u-nia agradesimentu kle’an ba serbisu ne’ebé nia halo ona ba País hodi hatudu dedikasaun, kompeténsia no patriotizmu.

Serbisu polísia nian hanesan serbisu ida ne’ebé ho desgaste boot no risku permanente. Tanba ne’e, ho laran-ksolok tebes ha’u fó sasin no fó-hanoin hikas kona-ba imi-nia kontribuisaun loroloron ba kauza públika, atu nune’e Timor-Leste bele sai loloos duni Estadu Direitu Demokrátiku.

Ha’u mós hakarak aproveita okaziaun ida-ne’e atu fó parabéns ba povu timoroan tomak ne’ebé mak partisipa iha eleisaun foin lailais ne’e ho hakmatek no tuir orden, no ha’u espera katak hahalok hanesan ne’e sei kontinua nafatin iha prosesu hametin ita-nia demokrasia. Klima seguransa ida-ne’e só bele sai posivel tanba knaar importante ne’ebé hala’o hosi PNTL no hamutuk ho F-FDTL no parseiru sosiál sira, hodi asegura ambiente ida ne’ebé nakonu ho hakmatek, independénsia no neutralidade, tanba ida-ne’e mak kondisaun ne’ebé presiza hodi harii Estadu Direitu.

Seguransa hanesan asuntu Estadu nian. Laiha Seguransa mak la iha dezenvolvimentu. Laiha Seguransa mak la iha Demokrasia.

Direitu ba liberdade no direitu ba seguransa hanesan direitu fundamentál sidadaun sira-nian ne’ebé hatuur iha Konstituisaun no Estadu iha obrigasaun atu promove no asegura. Maibé knaar ida-ne’e la’ós Estadu mesak mak tenke kaer. Ne’e mós devér ita hotu nian.

Hodi hatán ba dezafius seguransa ohin loron nian, ita tenke haburas polítika seguransa solidária ida ne’ebé kahur profisionalizmu no efikásia boot hasoru kriminalidade, hamutuk ho kapasidade atu mobiliza sidadaun sira ho sira-nia asosiasaun sívika sira atu hapara no prevene krime no garante orden no hakmatek ba ema hotu.

Konseitu Estratéjiku Defeza no Seguransa Nasionál hatudu momoos katak situasaun seguransa ohin loron nian lori ita atu tetu hikas fali organizasaun sira no organizasaun sira-nia knaar iha tempu ida ne’ebé globalizadu, interdependente, ne’ebé hetan mudansa lailais no beibeik, nakonu ho dezafius, riskus no ameasas oioin.

Ho nune’e, hanesan akontese ho prosesu reforma ba defeza militár ne’ebé oras ne’e la’o dadaun, seguransa interna presiza mós estuda no promove aprovasaun ba Konseitu Estratéjiku Seguransa Interna ida ne’ebé inovadór, ne’ebé hatán ba realidade foun no adekuadu ba ameasa no risku foun hirak ne’ebé mosu. Ho nune’e, ita presiza konseitu estratéjiku ida ne’ebé hamosu governasaun foun ida ba seguransa, ne’ebé envolve halo reforma ba sistema seguransa no mós ba instituisaun polísia nian rasik.

Timor-Leste nia kontestu sosiál ezije Polísia ida ne’ebé foka liu ba estratéjia hirak ne’ebé proativu no preventivu, duké halo abordajen ida ne’ebé reativu no represivu.

Polísia Nasionál tenke hasa’e ninia prezensa no efikásia iha komunidade lokál sira-nia leet, hodi halo vijilánsia no prevensaun ba krime.

Atu halo nune’e, Konsellu Polisiamentu Komunitária tenke hametin ninia asaun atu lori servisu polisiamentu besik liu komunidade sira no asegura seguransa komunidade sira-nian ho objetivu atu haforsa sira-nia sentimentu seguransa.

Hosi parte seluk, Sidadaun ida-idak hanesan mós Polísia ida. Hodi serbí didi’ak sidadaun sira, seguransa ohin loron tenke haree ba konseitu sidadania.

Kriasaun ba Servisu Síviku Nasionál, hanesan ha’u hatete dala barak ona, bele kontribui hodi halakon sidadaun sira-nia individualizmu ne’ebé boot lahalimar, falta sentimentu patriotizmu no falta sentimentu pertense ba povu ida de’it, ne’ebé ikusmai sai hanesan kauza mahuluk ida ba inseguransa.

Ida-ne’e mak loloos sai dezafiu boot liu ba ita-nia sosiedade, oinsá mobiliza sidadaun sira atu partisipa maka’as liután iha área segurança no fó kontribuisaun boot liután ba ita-nia Povu doben nia moris-di’ak.

Ofisiais, Sarjentus no Ajentes PNTL,

Sosiedade timoroan presiza tau fiar metin liután ba Polísia, Ministériu Públiku no Justisa.

Ita presiza manán hikas fali povu nia fiar ba iha instituisaun sira-ne’ebé luta hasoru krime.

Ajente polísia tenke preparadu di’ak liután atu hatán ba situasaun ne’ebé de’it, atu nune’e bele harii relasaun konfiansa ida ne’ebé metin ho Timoroan sira.

Nu’udar ajente autoridade, polísia hanesan sidadaun kualifikadu ida ne’ebé reprezenta Estadu no nune’e ninia asaun sai hanesan asaun Estadu nian.

Hodi hala’o ninia misaun ne’e, ajente PNTL nu’udar “Ajente Lei nian” tenke hetan respeitu hosi komunidade sira-ne’ebé nia serbí, iha ninia moris-fatin no iha serbisu-fatin, liuhosi hatudu onestidade, edukasaun, integridade karakter no hahalok ezemplár iha nia moris públiku no privadu.

Ajente polísia tenke prontu atu estabelese hikas fali orden públika, bainhira de’it nesesáriu. Maibé nia tenke halo ida-ne’e ho maneira adekuadu no ho forsa ne’ebé natoon tuir ameasa reál ne’ebé mak atu halakon. Bainhira polísia ida halo agresaun hasoru sidadaun ruma, la’ós nia mak halo agresaun, maibé Estadu. Nune’e, bainhira polísia ruma hetan agresaun, Estadu Direitu mós hetan agresaun.

Ajente PNTL nia dixiplina, kapasitasaun, kualifikasaun no valorizasaun téknika no profisionál, hamutuk ho ninia esperiénsia operasionál no nia relasaun konfiansa ho sosiedade, sai hanesan elementu importante tebes ba rekursu estratéjiku ida ne’ebé ita presiza konsidera, hodi nune’e operasaun polisiamentu sira bele hetan susesu.

Atu polísia sira bele hala’o sira-nia knaar ho dignidade, podér polítiku tenke valoriza sira-nia karreira, hodi aprova Estatutu Pesoál PNTL nian, inklui instituisaun nia rejime Seguransa Sosiál no Remuneratóriu, no fó kondisaun materiál, ekipamentu no infraestrutura hirak ne’ebé nesesáriu atu fasilita Forsas Seguransa sira-nia serbisu.

Iha tempu ne’ebé ita moris daudaun ne’e, ita presiza hakaʼas an liután atu tau hamutuk esforsu sira hotu no promove artikulasaun ne’ebé di’ak tebes entre Estadu no Governu no Forsas Armadas, Servisu Informasaun no Forsa Polisiál siraatu nune’e, ho meius hotu ne’ebé ita iha no presiza, bele asegura Estadu Timoroan nia seguransa iha rai-laran no rai-li’ur.

Importante mós halo esforsu nafatin hodi hadi’ak no hametin Kooperasaun Bilaterál no Multilaterál ho Forsas no Servisus Seguransa hosi nasaun seluk iha área seguransa oioin, liuliu prepara ita-nia Forsa sira atu hala’o misaun polisiamentu iha área fronteira, halo vijilánsia no fiskalizasaun iha tasi laran, hatán ba dezastres naturais no partisipa iha misaun pás ONU nian.

Ofisiais, Sarjentus no Ajentes PNTL,

Prezidente Repúblika hatene katak Polísia Nasionál Timor-Leste fó prestíjiu no dignifika Repúblika Timor-Leste no sei kaer metin nafatin ba prinsípiu “sosiedade ida ne’ebé justu, livre no seguru liután”. Ha’u fiar katak PNTL nia domin no dedikasaun ba Timor-Leste, ba ninia povu no ba valór sira-ne’ebé hatuur ita-nia identidade, sei la mate.

Ha’u hakarak fó-hatene ba Ita-Boot sira katak ami konta ho imi no ha’u fiar katak, maski situasaun hanesan ne’e, imi prontu atu hatán no hakat liu dezafiu sira aban-bainrua nian, tanba Timor-Leste presiza imi hotu.

Viva Timor-Leste!

 

Aniversariu PNTL Ba Dala XXII

IMGL4546

Dili, Loron 27 fulan Marsu tinan 2022 instituisaun Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) selebra ninia aniversariu ba dala XXII (Rua nulu resin rua) ho ninia tema “Ho Aniversariu Ba Dala XXII PNTL pronto hametin Lei no Ordem, ho imparsial no neutral hodi prevene krime iha Estado de Direitu Demokratiku”, ne’ebe hala’o iha Centro Formação da Polícia (CFP) hahu’u ho Misa Agradesimentu hafoin serimonia Parada Militar.

Intituisaun PNTL hari’I iha tinan 2000 ho ninia lema katak “Servi no Proteje” ninia povu tuir Lei no Ordem.

Prezidente Repúblika RDTL Dr.Francisco Guterres Lu-Olo ne’ebe partisipa iha serimonia ne’e, iha ninia diskursu hato’o agradesimentu klean ba PNTL ninia servisu ne’ebe nia halo ona ba nasaun hodi hatudu dedikasaun, kompetensia no patriotizmu.

IMGL4796

“Servisu polísia nian hanesan servisu ida ne’ebe ho desgaste bo’ot no risku permanente, tanba ne’e ho laran ksolok tebes hau fó sasin no fó hanoin hikas kona-ba imi nia kontribuisaun loron-loron ba kauza públika, atu nune’e Timor-Leste bele sai lolos duni Estadu Direitu Demokrátiku”, hateten Prezidente Repúblika RDTL ne’e.

Iha biban diskursu ne’e, Xefe Estadu mós fó parabéns ba povu Timor oan tomak ne’ebe partisipa iha eleisaun foin lalais ne’e ho hakmatek no tuir Ordem. No espera katak hahalok hanesan ne’e sei kontinua nafatin iha prosesu hametin ita nia Demokrasia.

“Klima seguransa ida ne’e só bele sai posivel tanba kna’ar importante ne’ebe hala’o husi PNTL no hamutuk ho F-FDTL no parseiru sosial sira, hodi asegura ambiente ida ne’ebe nakonu ho hakmatek, independensia no neutralidade, tanba ida ne’e mak kondisaun ne’ebe presiza hodi hari’I Estadu Direitu, seguransa hanesan asuntu Estadu nian; laiha seguransa mak laiha dezenvolvimentu, laiha seguransa mak laiha demokrasia”, hatutan Prezidente Repúblika RDTL ne’e.

Iha fatin hanesan, Komandante Jerál PNTL Komisariu Polísia Faustino da Costa, agradese ba presensa Prezidente Repúblika nian iha serimonia simples komemorasaun PNTL nian ezistênsia ba dala XXII ne’e, hatudu ba PNTL hotu katak onra bo’ot ida no indika katak Xefe Estadu akompaña servisu tomak PNTL nian. Agradese mós ba prezensa Orgaun Soberanu nasaun nian hanesan Prezidente Parlamentu Nasional, Prezidente Tribunal Rekursu, Primeiru Ministru, ne’e sai hanesan sinal ida ba preukupasaun no kestaun sira kona-ba seguransa nian.

“Membru PNTL hotu mak hau hadomi, imi tenke sai anglu ne’ebe forte no metin atu fó seguransa ba povu no nasaun ida ne’e tanba ho promesa hirak ne’e maka bele fó esperansa ba povu tomak, nune’e membru hotu tenke mantein pozisaun hodi sai ida deit ba povu tomak no ba ema hotu”, hateten Komandante Jerál PNTL ne’e.

Komisariu Polísia ne’e haktuir tan ita hotu tenke kumpri didiak misaun hotu ho firme nafatin iha servisu hodi garante paz no estabilidade iha nasaun ida ne’e, tanba ne’e ita hotu hamutuk atu hatudu ba jerasaun sira bele sente Timor-Leste ida seguru no livre ba ema hotu.

IMGL4845

Iha sekuensia komemorasaun ne’e, emprezariu Timor oan Salvador do Rego Martins Soriano Henrique ou koñesidu ho naran ‘Mauhoka’ hanesan mós Diretór Kompañia Rudal, hetan sertifikadu apresiasaun husi Governu, ne’ebe entrega direitamente husi Primeiru Ministru hanesan mós Ministru Interior Taur Matan Ruak, tanba ho valuntariu hari’I ona Postu Polísia Tranzitu sira iha kapital Dili.

Ba jornalista sira hafoin simu sertifikadu, emprezariu Mauhoka hateten hanesan Timor oan ida, laiha intensaun ida atu hetan sertifikadu ruma husi governu ba obra ne’ebe nia oferese hodi hari’I Postu Tranzitu Polísia nian.

“Hau nu’udar Timor oan ida, hau halo postu ne’e laiha intensaun atu ita nia Estadu atu fó diploma ida ne’e mai hau, halo postu ne’e ho orsamentu oituan deit tanba ne’e ohin Estadu iha loron PNTL halo tinan ba dala XXII fó rekoñesimentu ida ne’e, hau sente kontente tebes”, tenik Diretór Kompañia Rudal ne’e.

Postu Polísia Tranzitu ne’ebe maka emprezariu Mauhoka hari’I maka hanesan iha area Bairo Pite, Colmera, Hotel Timor oin, Terminal Becora, Comoro no ida iha Kaitehu munisipiu Liquiça atu membru Polísia Tranzitu sira bele asegura movimentu transporte.

Komemorasaun aniversariu PNTL nian iha tinan 2022 ne’e espesial tanba PNTL iha ona ninia Banda Muzika rasik hodi anima iha selebrasaun ne’e. Banda Muzika PNTL ne’e hetan treinamentu husi Banda Muzika F-FDTL durante fulan ida. Anima mós iha selebrasaun ne’e Dram Band husi estudante sira Escola São José Operario.

Bainaka sira iha momentu espesial PNTL nian ne’e maka hanesan Prezidente Repúblika, Prezidente Parlamentu Nasional, Prezidente Tribunal Rekursu, Primeiru Ministru, membru Governu, membru Parlamentu Nasional, Komisariu CAC, reprezentante PDHJ, eis Titulares Orgaun Soberania, Xefe Estadu Maior Jeneral F-FDTL, eis Komandante Jerál PNTL sira, embaixadores, reprezentante Korpu Diplomátiku, Komandante Jerál, Segundu Komandante Jerál, Ofisias, membru PNTL no konvidadu sira seluk.

Media PNTL.  

 

PNTL Halo Kompetisaun Dada Tali Hodi Komemora Aniversariu ba Dala XXII

IMG_0224

Dili- Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) halo kompetisaun dada tali hodi anima komemorasaun loron aniversariu ba dala XXII ne’ebe sei selebra iha loron 27/03 iha CFP Comoro Dili.

Prezidente komisaun organizadora Superintendente Xefe Arquimino Ramos hateten atividade dada tali ohin nudar kontinuasaun husi atividade kompetisaun ne’ebe maka PNTL halao tia ona hahu iha loron 18/02 hahu ho jogu futeball PNTL cup no kompetisaun tiru ba femenina PNTL no F-FDTL nomos kompetisaun tiru ba ofisiais Superior, Nia hato’o asuntu ne’e ba Jornalista sira iha CFP Comoro Dili, kinta (24/03).

Nia haktuirtan Kompetisaun Dada Tali partisipa husi ekipa 6 maka hanesan F-FDTL, PNTL (munisipiu Dili, Unidade Patrullamentu Froteira-UPF, Unidade Polisia Maritima-UPM, Unidade Espesial Polisia-UPM no Sentru Formasaun Polisia-CFP). Husi kompetisaun ne’e ekipa tolu maka sai manan nain maka hanesan UEP I lugar, UPM II lugar no UPF III lugar.

Ba jogu futeball involve klube 12 kompostu husi PNTL, Ministeriu sira, Universidade no Sivil  sira jogu semi final halao orsida (24/03) no final iha loron sabadu (26/03) tuku 15:00 iha Stadion Dili.

IMG_0226

Kompetisaun tiru ba femenina PNTL no F-FDTL halao tia ona iha loron (23/03) no sira ne’ebe maka manan I, II no III lugar iha tia ona. Kompetisaun tiru ba Ofisial Superior sei halao aban(25/03) iha Kaitehu.

Ba manan nain sira sei simu taxa iha serimonia selebrasaun loron aniversariu PNTL 27/03 iha CFP Comoro Dili. Taxa ne’ebe maka fo ba manan nain sira maka hanesan Trofi (piala) no osan ba kategoria jogu futeball I lugar trofi ho osan hamutuk $250.00, II lugar trofi ho osan $200.00 no III lugar trofi ho osan hamutuk $100.00.

Komandante CFP ne’e haktuir iha selebrasaun aniversariu PNTL ba dala XXII tinan ida ne’e komisaun organizadora la konvida konvidadu internasional ligadu ho situasaun Pandemia COVID-19.

Entretantu Kompetisaun dada tali ohin marka prejensa husi Komandante UEP Superintendente Xefe Orlandu Gomes, Segundu komandante UEP Superintendente Damião, Komandante UPF Superintendente Euqlides Belo. Media PNTL

Xefe Estadu Apresia Servisu PNTL Iha Eleisaun Presidensial

IMG_8045

Dili, Prezidente Repúblika Dr.Francisco Guterres Lu-Olo apresia servisu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) nian iha âmbitu fó seguransa iha eleisaun Prezidensial tinan 2022 ne’ebe hahu’u husi kampaña to’o loron eleisaun, situasuan seguransa iha teritoriu laran lao diak.

Komandante Jerál PNTL Komisariu Polísia Faustino da Costa akompaña husi Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Mateus Fernandes, kinta-feira (24/03) ne’e hala’o enkontru semanal ho Xefe Estadu hodi relata situasuan seguransa rai laran nian hahu’u husi loron 1 fulan Marsu toó loron 22 tinan ne’e.

“Ohin ami aprezenta ba Xefe Estadu saida maka PNTL halo ona iha inisiu fulan ne’e to’o ohin loron no informa mós saida maka ami (PNTL-red) sei halo ba iha eleisaun segundu ronde no iha fim-de-semana ne’e PNTL sei selebra ninia aniversáriu, Xefe Estadu aseita ida ne’e”, relata Komandante Jerál PNTL ba jornalista sira iha Palasiu Prezidente Aitarak Laran Dili.

IMG_8052

Saida maka Xefe Estadu tau ba ami (PNTL-red) primeiru maka apresia ba PNTL tomak nia servisu ne’ebe hahu’u kedas kampaña to’o loron 19 no ohin loron ne’ebe lao hela. Prezidente Repúblika husu nafatin atu mantein servisu ida ne’e, ida ne’ebe krime ka situasaun sira ne’ebe kontra Lei kontinua atende hodi halo prosesu.

“Hahu’u husi loron 1 to’o loron 22 fulan Marsu tinan ne’e, PNTL rezista asidente iha ne’ebe Timor oan na’in hitu (7) maka lakon vida tanba deit neglizensia umana (Fatór Ema) wainhira konduz transporte. Maibé PNTL laos foku deit ba situasaun seguransa durante kampaña no eleisaun, hare’e mós kona-ba situasaun seguransa iha liña fronteira asegura nafatin, halo koordenasaun ho entidades hotu tantu mós ho fasilitasaun ho Ministeriu Negosiu Estrangeiru, ita nia konsul Kupang organiza enkontru mós ho autoridade seguransa Indonesia ita halo no sei kontinua wainhira ita hakat ba eleisaun segundu ronde ninian,” hatutan Komisariu Polísia neé.

Media PNTL.      

PNTL Rejista Krime Eleitoral 5 no Kaptura Suspetu 28

IMG_6896

Dili- Komandu Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) rejista kazu krime eleitoral hamutuk 5 iha Eleisaun Prezidensial periodu 2022-2027, loron 19 Marsu ne’ebe maka komete husi suspetu hamutuk 28 iha munisipiu Baucau no Dili.

Komandu Jeral PNTL liu husi Xefe Gabinete Relasaun Publika  Superintendente Xefe Armando Monteiro hateten Kazu 5 ligadu ho krime eleitoral ne’e akontese iha Kaisidu Bahu munisipiu Baucau ida (1) no hat (4) iha Dili, sentru votasaun INAP, Fomentu II, Manleuana no Becora. Kazu hirak ne’e agora daudaun iha hela prosesu investigasaun nia laran, ohin dader (21/03) Komandu PNTL munisipiu Dili no Baucau kordena no komunika ona ho Ministeriu Publiku espera orsida finalija no sei aprejenta, Nia hato’o asuntu ne’e liu husi Komferensia Emprensa iha Kuartel Jeral PNTL Kaikoli Dili, Segunda (21/03).

Nai haktuirtan  relasiona ho kazu ne’e PNTL detein suspetu hamutuk nain 28 (Baucau 3 no Dili 25 kompostu husi Fomentu II 21, Becora 1 no Manleu nain 3) ho sasan evidensia hanesan motor no kareta unidade 3 ne’ebe maka utilija hodi halo perturbasaun ba eleitor sira ne’ebe maka asisti no akompaña prosesu kontajen votu iha Sentru Votasaun Eskola Baziku Fomentu II, ofensa integridade fizika simples, danu agravadu no krime eleitoral sira seluk hanesan perturbansaun aktu eleitoral no dokumentu ba identifikasaun aleu (lori identidade ema seluk nian tenta obriga Fiskais, Brigada inklui autoridade seguransa ba Sentru Votasaun).

Kazu ne’e oras ne’e daudaun iha hela prosesu investigasaun nia laran nune’e ita akompaña  finalidade husi prosesu ida ne’e sei aprejenta ba Ministeriu Publiku nudar nain ba asaun penal hodi halo prosesu kontinuasaun nune’e husu ba media kontinua akompaña no fo sai publiku hodi hatene.

Alende krime eleitoral Komandu Jeral PNTL atualija mos situasaun seguransa semana da-toluk no Eleisaun Prezidensial 2022, Komandu Jeral PNTL rejista kazu asidente trafegu hamutuk 50 ne’be maka rejulta sidadaun nain tolu (3) lakon sira nia vida no halo ema seluk sai vitima. Iha mos kazu Insidente hamutuk 52.

Atu termina lori Komandu Jeral PNTL nia naran hato’o agradese ba povu Timor-Leste tomak tanba sira nia kolaborasaun no kontribuisaun, agradese mos ba Fiskais, Observador, Brigada, Ekipa Susesu kandidatu PR nain 16 nomos Media sira hotu ne’ebe kontribui ba prosesu eleisaun nune’e ita nia estabilidade seguransa iha teritoriu timor laran tomak lao iha ambitu kalma no hakmatek. Media PNTL

Kampaña Loron Tolu iha Dili PNTL Prende Motorizada 300

IMGL2505

Dili- Kampaña ikus durante loron tolu (14-16 marsu) iha kapital Dili Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) prende motorizada hamutuk 300 tanba motorista sira la kumpri regras tranzitu

Komandante Komandu PNTL munisipiu Dili Superintendente Xefe Henrique da Costa hateten durante kampaña loron tolu ita konsege prende motorizada hirak ne’ebe maka identifika uza kanu resin, balun la uza espelu, la uza kapasete no balu tula ema nain 3, nune’e PNTL konsege prende motorizada hamutuk unidade 300 agora daudaun iha hela Komandu munisipiu Dili, membru PNTL Tranzitu sei pasa bilete koimas (multa) nian ba infrator sira atu ba selu iha banku hafoin aprejenta resivu hodi foti motorizada, Nia hato’o asuntu ne’e ba Jornalista sira hafoin partisipa formatura deslokasaun seguransa ba Eleisaun Prezidensial iha Kuartel Jeral PNTL Kaikoli Dili, (17/03).

Nia haktuirtan ba motorizada ne’ebe maka uza kanu resin PNTL sei hasai no husu ba motor nain lori kenalpot estandar ba monta fila-fali maka bele foti no ba motorizada ne’ebe maka la uza espelu tenke selu koimas no lori ho espelu monta fila-fali hafoin bele foti.

IMGL2489

Alende prende motor Komandu PNTL munisipiu Dili mos detein sidadaun nain rua (2) ne’ebe maka tenta halo barullu no provoka situasaun iha sede partidu CNRT ne’ebe maka patroli sira foti no agora daudaun prosesu hela iha eskuadra Nain Feto durante oras 72 hafoin PNTL sei komunika ho Ministeriu Publiku hodi hetan orentasaun atu halo prosesu kontinuasaun, sidadaun nain rua ne’e ho evidensia motorizada 2.

Durante kampaña eleitoral kandidatu Prezidente Republika sira iha kapital Dili Komandu PNTL munisipiu Dili hetan apoiu masimu husi Unidade Polisia Maritima (UPM), Unidade Patrulamentu Fronteira (UPF), Kuartel Jeral no Sentru Formasaun Polisia (CFP-sigla portuges)  hodi garante seguransa maske iha militantes no apoiantes husi kandiatu sira barak maibe ita konsege fo seguransa masimu ba atividade hotu lao ho diak,

Komandante Henrique informatan katak maske kampaña no Eleisaun Prezidensial hotu maibe Komandu PNTL munisipiu Dili ho apoiu husi sira seluk sei nafatin halo operasaun atu nune’e motorista sira kumpri lei ne’ebe maka iha nune’e hato’o mensajen ba motorista sira hotu atu nafatin kumpri Lei Kodigu Estrada, nomos lei sira seluk. Media PNTL

PNTL halo Formatura Deslokasaun Forsa Seguransa Ba Eleisaun Prezidensial

Dili- Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) halo formatura deslokasaun forsa seguransa ba Eleisaun Prezidensial hodi apoiu Komandu munisipiu 13 no RAEOA hodi asegura festa demokrasia ne’e lao ho hakmatek no seguru.

Komandante Jeral PNTL Komisariu Polisia Faustino da Costa hateten ohin serimonia ida ne’ebe PNTL halo nudar resposta husi Komandu Jeral ba Komandu munisipiu sira ne’ebe maka hato’o katak rekursu la sufsiente atu koloka membru iha sentru votasaun hotu, Nia hato’o asuntu ne’e ba Jornalista sira iha Kuartel Jeral PNTL Kaikoli Dili, kinta (17/03).

Nia haktuirtan membru hirak ne’ebe maka fo apoiu mai husi Kuartel Jeral, Sentru Formasaun Polisia (CFP-sigla portuges), Unidade Espesial Polisia (UEP), Unidade Polisia Maritima (UPM) no Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF).

IMGL3004

Ita hotu hatene eleisaun tinan ida ne’e aumentu sentru votasaun ho numeru ne’ebe boot hamutuk 1.200 tanba ne’e PNTL nia membru mos presija aumenta  nune’e maka ita halo serimonia ida ne’e hodi reforsa Komandu munisipiu sira, hahu ohin membru sira ne’e submete diretamente ba Komandante munisipiu iha fatin ne’ebe sira koloka ba nune’e Komandante munisipiu sira mak sei jere.

PNTL hanesan instituisaun estadu ida ne’ebe maka konstitui iha Konstituisaun RDTL hanesan mos festa demokrasia ida ne’e hatur iha konstituisaun no lei sira seluk ne’ebe tempu atu bele inplementa lei hirak ne’e maka Komandu sempre husu ba membru sira ne’ebe maka ba apoiu no sira ne’ebe maka iha teritoriu nasional tomak tenke hatudu nafatin katak sira membru PNTL ne’ebe imparsial la hare ba kor, rasa, etniku, relijiaun nomos klase sosail ka klase ekonomia.

IMGL2985

“Misaun apoiu ida ne’e to’o bainhira rejultadu eleisaun aprejenta mai Komisaun Nasional Eleisaun (CNE-sigla portuges) hodi kontinua ba apuramentu nasional maske nune’e iha sentru votasaun sira tantu mos iha sede STAE iha autoridade municipal no STAE nasional PNTL nafatin asegura durante oras 24 nia laran to’o Tribunal Rekursu fo sai rejultadu,” Nia dehan.

Komisariu ne’e esplika kolokasuan membru bazeia ba nesesidade munisipiu ida-idak, iha munisipiu balu apoiu membru liu nain 20, balu 5 no balu to’o nain 40, Komandu tau atensaun ba munisipiu hotu hodi koloka membru UEP atu backup bainhira nesesita sira tenke tun. PNTL nia membru nain 4000 resin ne’e funsiona hotu kedas hodi halao servisu tanba ne’e maka desde loron 01 marsu antes tama ba kampaña Eleitoral PNTL halo alerta-1 hotu-hotu halao servisu laiha ida mak hela iha uma.

IMGL3198

Alende fo seguransa membru PNTL mos bele ejerse sira nia diretu de votu iha fatin ne’ebe maka sira halao knar ba, maibe tenke hatene responsabilidade sira nian no hatene prosedimentu saida maka iha sentru votasaun, Atu asegura fronteira PNTL la servisu mesak maibe entidades tomak ne’ebe iha area fronteira ita sei halo kordenasaun nafatin no ida ne’e kontinua lao hela.

Alende Apoiu rekursu humanu Komandu Jeral mos fo apoiu nesesidade seluk hanesan distribui aimoruk primeiru sukoru tanba tempu udan, situasaun iklima nune’e mos pandemia surtu COVID-19 seidauk lakon tanba ne’e maka ita apoiu sira, alende sira nia farda ka uniforme balun, ekipamentu nesesariu balun ita apoiu ba sira hodi ba halao sira nia misaun ida ne’e ho diak.

“Espera katak Eleisaun Prezidensial loron 19 marsu sei hetan rejultadu ida ne’ebe diak nune’e ita hotu-hotu bele halao ita nia servisu tantu jornalista, povu no instituisaun seguransa,”dehan Komisariu.

IMGL3280

Iha biban ne’e Komandante Jeral PNTL lori estrutura tomak nia naran hato’o parabens ba kandidatu Prezidente Republika nain 16 nomos ekipa susesu kandidatu sira nian ne’ebe maka halo koperasaun diak ho PNTL nune’e buat hotu lao diak durante tempu kampaña semana rua nia laran (02-16 marsu 2022); Los duni iha akontesmentu balu hanesan iha munisipiu Viqueque, Baucau tama to’o Dili maibe ida ne’e prosesu ida ne’ebe instituisaun Polisia Nasional ho orgaun eleitoral sira hare no kontinua halo prosesu.

IMGL3000

Partisipa iha formatura ne’e Segundu Komandante Jeral PNTL Komisariu Polisia Mateus Fernandes, Inspetur Jeral PNTL Superintendente Xefe Carlos Jeronimo, Komandante Komandu Operasaun Superintendente Xefe Pedro Belo, Komandante Komandu Administrasaun Superintendente Xefe Jose Soares, Komandante munisipiu, Komandante Unidade, Xefe Departamentu, Xefe Gabinete no Xefe Unidade sira iha Kuartel Jeral. Media PNTL

PNTL Sei Asegura Seguransa Maximu Ba Kampaña Eleitoral Iha Kapital Dili

2F5A0328

Dili- Komandu Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) sei asegura seguransa maximu ba kampaña eleitoral loron ikus iha kapital Dili hodi hatun rekursu tomak ne’ebe maka iha.

Xefe gabinete Relasaun Publika PNTL Superintendente Xefe Polisia Armando Monteiro hateten Ohin ofisialmente Komandu Jeral liu husi Komandante Komandu Operasaun hasai ona diretiva espesial ba departamentu, servisu no Unidade iha Komandu Jeral nomos Unidade Kuartelada tolu (3) UEP, UPM no UPF ne’ebe destakadu iha kapital Dili hodi hatun rekursu maximu hodi fo seguransa ba kampaña loron ikus 16 marsu, Nia hato’o asuntu ne’e ba Jornalsita sira liu husi komferensia emprensa iha Kuartel Jeral PNTL Kaikoli Dili, segunda (14/03).

Nia haktuirtan  em prinsipiu husi inisiu kedas PNTL sempre garante seguransa maibe presija mos koperasaun no kontibusaun husi militantes, apoiantes, simpatijante nomos ekipa susesu kandidatu PR nain 16 ita hotu tenke kumpri regras, normas no prosedimentu ne’ebe maka Orgaun das Eleisoens fo sai tia ona no antes ne’e kandidatu sira halo ona paktu unidade kampaña ho dame iha teritoriu timor laran tomak ida ne’e sai hanesan tradisaun ida no identidade nudar timor oan hodi nune’e tenke hakruk no respeitu.

“Liu husi oportunidade ida ne’e Komandu PNTL apela nafatin no husu kontribusaun ba apoiantes, militantes no simpatijantes husi kandidatu Prezidente Republika nain 16 nomos Komisaun Nasional Eleisaun (CNE-sigla portuges) no Sekretariadu Tekniku Administrasaun Eleitoral (STAE) atu kolabora ho PNTL hodi nune’e ita mantein estabilidade seguransa ba prosesu demokratijasaun iha ita nia rai Timor-Leste,” Dehan Monteiro.

Relasiona ho insidente no asidente ne’ebe maka akontese semana dahuluk no semana daruak durante Kampaña Eleitoral sai referensia no lisaun ida ba PNTL tanba ne’e ohin Komandu Jeral PNTL mos orienta ona hodi reforsa Komandu PNTL munisipiu Dili relasiona ho loron ikus kampaña ne’ebe maka sei konsentra iha kapital Dili hodi nune’e ita hotu mantein nafatin ita nia estabilidade ba prosesu kampaña ida ne’e lao ho diak.

Iha nivel kordenasaun no Komunikasaun Komandu PNTL munisipiu 12 no RAEOA sempre atualija nafatin movimentu no atividade no orariu konaba kampaña ida ne’e nune’e ita garante no espera katak prosesu kampaña ikus iha Dili sei lao tuir dalan demokrasia.

Durante semana daruak kampaña eleitoral iha munisipiu Baucau loron 12/03 oras 14:00 komandu PNTL rejista kazu asaltu ofensa integrigade fizika simples no agravadu ne’ebe maka ne’ebe rejulta sidadaun ida ho inisial JX fatal no LR mos kanek grave ne’ebe maka evakua ona husi Ospital Referal Baucau mai Ospital Nasional Guido Valadares hodi simu asistensia mediku intensivu no vitima nain rua seluk kanek kmaan iha area Samalari hafoin partisipa kampaña iha Darasula suku Gariwai postu administrativu Baucau.

Komandu PNTL Baucau agora daudaun halo ona identifikasaun diskumfia involve sidadaun nain 3 no halo hela investigasaun, tanba ne’e ita akompaña nafatin hodi hatene motive husi kazu ne’e, kazu ne’e akontese iha prosesu kampaña nia laran tanba ne’e sei halo hela kordenasaun no komunikasaun ho ekipa susesu kandidatu PR nian no orgaun eleitoral iha Baucau no agora daudaun kontinua nafatin kordenasaun no komunikasaun, kazu krime eleitoral ita kanalija ba Orgaun das Eleisoaens no krime publiku PNTL atente no halo prosesu.

Alende ne’e PNTL mos rejista kazu insidente ida akontese iha loron 12/03 oras 13:00 kazu homesidiu Agravadu ida iha Nunumoge postu Hatubelico, husi akontesmentu ne’e Komandu PNTL munisipiu Ainaro liu husi Servisu Investigasaun Kriminal ba kedas local do crime hodi hola medidas polisial hodi kaptura suspetu ne’ebe agora daudaun iha ona viajen husi dalan ba Tribunal Distrital Suai hodi submeter ba primeiru Interogatoriu.

Motivu husi akontesmentu ne’e tanba odiu vingansa iha pasadu tanba ne’e vitima ho suspetu iha ona problema antes no vitima hetan ona akujasaun husi Tribunal hodi kumpri nia dever no hafoin hetan Liberdade husi prijaun maka sira tenta provoka malu hodi rejulta vitima sai fali suspetu ba kazu ne’e.

Iha komferensia emprensa no Komandu PNTL mos rejista asidente trafiku grave (lakon vida) hamutuk tolu (3) nain rua sidadaun babain no nain ida membru PNTL ne’ebe halao nia servisu ho dedikasaun tomak iha Instituisaun PNTL durante tinan 22 hodi fo seguransa ba povu no rai ida ne’e, membru refere husi Eskuadra Vera Cruz Komandu PNTL munisipiu Dili no destakadu iha Tribunal Distrital Dili.

Asidente grave tolu ne’e ida asidente sigural no ida motor ho kareta, motive husi asidente hirak ne’e tanba laiha konsentrasaun bainhira konduz motorizada ou transporte iha estrada publiku. Media PNTL

 

STAE Entrega Urnas ba PNTL Lori ba Munisipiu

2F5A0097

 

Dili-Sekretariadu Tekniku Administrasaun Eleitoral (STAE) entrega Urnas ba Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) hodi transporta ba munisipiu hafoin kontinua lori ba Sentru Votasaun hotu.

Komandante Jeral PNTL Komisariu Polisia Faustino da Costa hateten membru PNTL tenke tau seguransa durante oras 24 iha STAE munisipiu hodi garante katak laiha sedeit maka tenta atu estraga sasan hirak to’o iha Sentru Votasaun tenke garante katak transportasaun material sensitivu no não sensitivu to’o fatin ho diak no seguru, Nia hato’o asuntu ne’e iha serimonia entrega urnas iha STAE Kaikoli Dili, sexta (11/03).

Nia haktuirtan material eleisaun hirak ne’e sai husi Dili ho diak no seguru to’o STAE munisipiu no iha tempu ruma rejultadu ne’ebe iha neba lori fila-fali mai Dili ho seguru nafatin, Prezidente Autoridade no Administrador munisipiu  presija servisu hamutuk ho Komandante munisipiu sira  atu nune’e buat hotu sei lao ho diak no seguru tuir saida maka ita hakarak.

2F5A0054

“Husu ba membru PNTL tomak no ba Komandante sira katak lei termina iha sentru votasaun prejensa Polisia nian liu metro 5, maibe iha neba antisipa kedas katak kada sentru votasaun sei iha prezidente da meja tanba ne’e kordenasaun entre membru sira ho ekipa inportante tebes iha tempu no situasaun bainhira PNTL tenke hola inisiativa atu halo atuasaun,”dehan Komisariu Faustino.

Material hirak ne’e ohin sai husi STAE nasional ho seguru no diak no sei lori fali mai CNE nasional ho diak nafatin, laiha impedimentu no rajaun ruma katak ne’e dejastre tanba Estrada kotu, laiha rajaun ida katak sasan hirak ne’e to’o tarde tanba asesu Estrada ladiak tenke garante katak sasan sira to’o duni tuir tempu ne’ebe lei haruka.

Aproveta oportunidade ida ne’e hakarak hato’o ba Prezidente Autoridade munisipal no administrador munisipiu sira hodi rekomenda ita boot sira iha Komandante Polisia ne’ebe ita boot sira bele iha informasaun saida deit durante oras 24 ligadu ba kestaun seguransa nian sira prontu atu hamutuk ho Imi, nune’e garante nafatin katak dokumentu hotu-hotu ligadu ba aktu eleitoral ne’ebe sei realiza iha loron 19 tenke seguru no buat hotu iha nia fatin.

Atu termina Komandante Jeral hato’o PNTL nia firmeja  ba situasaun Rejiaun Administrativa Espesial Oecusse Ambeno (RAEOA) no Atauro nian PNTL oras ne’e daudaun preparadu, ita iha ro’o boot no kiik nune’e PNTL prontu bainhira iha pedidu ruma atu trasporta sasan hirak ne’e ba Atauro no RAEOA. Media PNTL

 

2F5A0066