Dili- Polisia Nasional Timor-Leste(PNTL) no Ministeriu Publiku halo destroisaun materia baziku droga hamutuk kontentor 9 tonelada 160 ne’ebe maka mai husi Cina no prende iha portu Dili iha tinan 2018.
Komandante Jeral PNTL Komisariu Faustino da Costa hateten iha fulan Fevereiru tinan 2018 iha asaun servisu hamutuk ida husi servisu integradu Intelijensia, Alfandega, Ministeriu Publiku no PSIC maka ekipa ida ne’e konsege halo kapturasaun sasan balu ne’ebe ohin loron ita asisti nia prosesu kontinuasaun, Serimonia ida ne’ebe halo serimonia dahuluk husi Komandu PNTL halo ho Ministeriu Publiku nudar ejekusaun ba mandadu Tribunal nian, Nia hato’o asuntu ne’e ba Jornalista sira iha Kuartel jeral PNTL kaikoli Dili, Kinta (10/09).
Komisariu ne’e esplika Materia Baziku Droga ne’e hamutuk Tonelada 160 ne’e signifika wainhira sasan hirak ne’e to’o ekipa konjuntu integradu ho sira nia esforsu tomak oinsa asegura entrada sasan sira ne’e mai Timor-Leste ida ne’e afeta ba estabilidade no seguransa tanba perigu ba ema nia vida no bele estraga mentalidade no hahalok no saude joven no komunidade sira. materia ne’ebe uza ba aimoruk kontra bandu ou aimoruk ida ne’ebe labele atu utilija ba ema balu ou kompania balu, materia hirak ne’ebe iha kunyesidu ho Precursor (materia prima atu produs droga) ne’ebe tuir lei labele sirkula iha ita nia rai no nasaun barak iha mundu ida ne’e.
Liu husi asaun konkretu ne’ebe ekipa integradu no konjuntu halo ikus mai kazu hirak ne’e kontinua nia prosesu ne’ebe iha ho rejultadu katak ita sei hetan nomos kontinua mandadu ida ba servisu kontinuasaun rejultadu servisu hamutuk ida ne’e.
Desde inisiu kazu ida nee akontese sasan hirak ne’e asegura iha resintu edifisiu Kuartel Jeral PNTL hanesan Koautor ba prosesu no nain ba prosesu krime maka Ministeriu Publiku, serimonia ida ohin halo atu kompleta hodi garante katak sasan hirak ne’e rai duni iha Komandu PNTL no ohin entrega ba Ministeriu Publiku nudar kontinuasaun ba mandadu ne’ebe mai husi Tribunal.
Iha oportunidade ne’e Komandante Jeral PNTL agradese ba ekipa konjuntu ne’ebe servisu hamutuk iha tinan 2018 Alfandega, Servisu Informasaun, PCIC no PNSIK, Prokurador Jeral Republika ho ekipa tomak ne’ebe iha kordenasaun diak durante ne’e oinsa atu halo ejekusaun. nune’e ohin konsege asegura ita nia rai doben Timor-Leste husi inpaktu negativu signifika ita asegura ona ita nia povu no nasaun Timor-Leste husi risku.
Iha okajiaun ne’e prokurador Jeral Republika Dr.Jose da Costa Ximenes hateten ita hotu ne’ebe ohin marka prejensa iha fatin ida ne’e sai testemuna ba destruisaun materia bazika droga nian no atu garante transparensia ejekuasaun Tribunal nian.
Nia haktuir Ministeriu Publiku maka sefia prosesu ejekuasaun ida ne’e tanba dever legal ne’ebe maka hakerek ona iha Codigu Prosesu Penal artigu 48 ejekutor ba desijaun Tribunal nian maka MP maske nune’e MP mesak labele husu apoiu husi Orgaun Polisia Kriminal sira para bele ejekuta desijaun .
Kronolojia akontesementu iha loron 14 fulan Jeneiru tinan 2018 iha ekipa konjunta ida kompostu husi Ministeriu Publiku, Alfandega, PNTL (Unidade Polisia Maritima iha momentu neba to’o uluk hafoin maka Servisu Investigasaun Kriminal to’o hodi asegura no trava kontentor 9 ho total tonelada 160 mai husi Cina no destinasaun final Dili.
Sasan kontentor 9 ne’e mai fazeadamente balu tama uluk iha loron 19 fulan Agostu 2017, faze daruak tama iha loron 20 Setembru no faze datoluk tama iha loron 7 fulan Dezembru hamutuk hotu iha neba depois maka sira tenta fali hare reesportasaun ba Indonezia maibe infelismente ekipa konjunta trava.
Prosesu investigasaun lao naruk utuan maibe to’o ikus ho apoiu PNTL Servisu Investigasaun Kriminal Nasional (SIKN) aproveta protokolu koperasaun ho Badan Narkotika Nasional (BNN) ita haruka ba teste iha Indonezia rezultadu mai fali iha fim de tinan 2018 Ministeriu Publiku konklui akuzasaun haruka ba Tribunal Distrital Dili (TDD) no iha loron 28 fulan Agostu 2019 Tribunal desidi hodi absolve arguidu sira no ordena para entrega fali sasan hirak ne’e ba arguidu sira ou nia nain maske arguidu sira halai lakon tia ona nia Advogadu deit maka mosu nia iha Indonezia sira hakarak haruka sasan sira ne’e ba Indonezia.
Ministeriu Publiku ekipa ida iha gabinete Sentral Hau la konkorda hodi halo rekursu no desijaun Tribunal Rekursu sai iha loron 20 fulan Fevereiru 2020 desidi arguidu sira no subtansia kimiku hirak ne’e destroy, ida ne’e maka esforsu ita hotu nian.
Iha serimonia ne’e Prokurador Jeral Republika mos esplika rajaun materia hirak ne’e tama Timor-Leste tanba frazilidade iha sistema kontrolu ne’ebe define ba Rekursu Humanus no Rekursu Materiais, kestiona konaba rekursu humanus foka liu ba integridade ba sira ne’ebe halo kontrolu iha lina prinsipal, se lae ita nia ekipamentus bele diak maibe ba to’o neba lakleur aat hotu ona, no segundu ema ne’ebe maka haruka materia hirak ne’e mai sira mos hatene ita iha frazilidade legal pontu de vista Lei Nu. 2/2017 sasan sira ne’e desatualiza iha anexu A to’o anexu C.
Tanba ne’e maka Hau husu ba Parlamentu Nasional favor ida kada tinan atualiza materia baziku sira ne’e selae Timor-Leste laos deit sai fatin tranzitu droga maibe mos sai fatin tranzitu ba materia baziku droga, no bele mos materia kimiku ba bomba no seluktan.
Materia baziku Droga kontentor rua ne’e halo destroisaun iha Suku Vatuboru, Postu Administrativu Maubara munisipiu Liquica ho manera ke’e koak hakoi no sunu.
Partisipa iha serimonia ne’e Segundu Komandante Jeral PNTL, Komisariu Mateus Fernandes, Diretor Nasional Polisia Sientifika Investigasaun Kriminal (PCIC-sigla portuges), Diretor Jeral Alfandega no ekipa, Diretor Jeral Ministeriu Interior no nia ekipa, Diretur Jeral Meiu Ambiente, Diretur IJE Bombeiros, Ekipa Kordenasaun konjuntu, Ofisiais Superior, Subalternus no Sarjentu sira. Media PNTL
