Dilo, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Departamentu Investigasaun Kriminal Nasional (DIKN) iha loron 23 fulan Jullu tinan 2024, simu sidadaun na’in tolu hanesan Vitíma ba Tráfiku Umanu husi nasaun Malaysia, sidadaun na’in tolu ne’e aprezenta ann ba iha Embaixada Timor-Leste nian iha Malaysia, hodi nune’e embaixada haruka sira fila mai Timor.
Xefe Departamentu Investigasaun Kriminal Nasional (DIKN) Superintendente Polísia João Belo dos Reis liu husi Konferensia Imprensa kuarta-feira (24/07) ne’e relata orseik (23/07) ita foti kedas sira nia deklarasaun, informasaun hotu-hotu relasaun sé mak lori sira ba, ba oinsa atu hanesan referensia ida atu halo prevensaun iha futuru no ita re-entrega fila fali sira ba fatin ne’ebe maka sira mai.
“PNTL sura nafatin ho sidadaun hotu-hotu ne’ebe maka hela iha rai Timor ida ne’e atu bele karik iha informasaun ruma ligasaun ba krime, liga ba ami nia Ofisial Polísia Suku (OPS) sira ne’ebe koloka ona iha suku tomak no liga ba Koamndu PNTL munisipiu ne’ebe maka iha hodi nune’e prevensaun krime ita bele lao diak bazeia ba kooperasaun hotu ne’ebe maka ita halo”, apela Xefe DIKN ne’e.
Superintendente Polísia ne’e subliña tan katak sidadun na’in tolu ne’e, DIKN halo ona prosesu indentifikasaun hotu ona no haruka sira fila ba uma, ita mós kontaktu autoridade husi fatin ne’ebe maka sira ba, atu sira ba bele ho seguru.
“Uza oportunidade ida ne’e habelar tan informasaun ba komunidade tomak katak meius halo rekrutamentu ba Tráfiku Umanu nian barak, ema barak uza media sosial, balun kontaktu husi uma ba uma, balun uza terseira pessoa, ema ne’ebe maka influensia iha suku laran hodi rekruta, tanba ne’e husu ba komunidade sira hotu atu tetu, karik ema ruma lansa informasaun atu rekruta ba servisu iha estrangeiru, diak liu konsulta ho Polísia, konsulta ho Ajensia ne’ebe governu kria hanesan Sekretariu Estadu Formasaun Profisonal no Empregu (SEFOPE) atu ba karik labele vitíma iha ema rai, iha relasaun ba Tráfiku Umanu”, hatutan Superintendente Polísia ne’e.
Ofisias Superior PNTL ne’e haktuir tan katak tuir deklarasaun ne’ebe sidadaun na’in tolu ne’e hato’o katak sira ba iha Malaysia iha tinan 2021 no Ajensia ne’ebe rekruta sira ne’e Ajensia Estrangeiru. Sira hetan rekrutamentu liu husi Online maka sira ba no sira ba ho dalan illegal hodi tama liu Malaysia. Investigasaun ne’ebe lao katak wainhira sidadaun hirak ne’e tama tiha nasaun Indonesia, sira mós uza pasaporte Indonesia nian, trafikante sira fasilita sira ho pasaporte Indonesia nian.
“Ida ne’e ita halo ona koordenasaun ho parte Malaysia no parte Indonesia nian, atu hatene tanba saida bele fasil hetan pasaporte iha teritoriu Indonesia ba trafikante sira, sidadaun na’in tolu ne’e, rua husi munisipiu Ermera no ida husi munisipiu Manatuto”, hakotu Ofisias Superior PNTL ne’e.
Media PNTL.
Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF) hamutuk ho Komandu PNTL munisipiu tolu (Covalima, Bobonaro no Oecusse) halo operasaun hodi kaptura ba membru Grupu Arte Marsias (GAM) ne’ebe maka Sa’e Sabuk iha nasaun viziñu (Indonesia) hamutuk ema na’in 117 no kazu refere aprezenta ona ba iha Ministeriu Públiku (MP).
Xefe Departamentu Investigasaun Kriminal Nasional (DIKN) Superintendente Polísia João Belo dos Reis liu husi Konferensia Imprensa kuarta-feira (24/07) ne’e esplika pesoal GAM ne’ebe ba Sa’e Sabuk iha Indonesia ne’e, balun Polísia kaptura iha Suai, balun iha Maliana, balun iha Oecusse no ema na’in 12 kaer iha munisipiu Likisa ne’ebe dala-ruma sira mai ho Ró.
“Sidadaun hirak ne’e ita kaptura tanba primeiru la kumpri Rezolusaun Governu nian ne’ebe hasai tiha ona katak bandu GAM no GAR atu halo ninia aktividade, segundu la kumpri rekezitus atu pasa fronteira tanba tama ho illegal no kontra mós Lei Nu.5/2017 ne’ebe konsidera labele uza atributu GAM, maioria sira ne’ebe ami kaer ne’e liu/ultrapasa ba nasaun viziñu ho dalan illegal, sidadaun hirak ne’e oras ne’e dadaun balun iha Komandu munisipiu, na’in tolu (3) maak DIKN aprezenta ona ba MP, dezisaun Tribunal nian liberta ne’e laos kompetensia ami nian atu komentariu maibé sofrimentu lubuk ida ne’ebe maka membru sira halo hodi halo kapturasaun ba sira hodi aprezenta ba Tribunal”, haktuir Xefe DIKN ne’e.
Kona-ba musika ne’ebe maka viral iha Media Sosial, ne’ebe maka hananu husi membru GAM kona-ba servisu UPF nian, Superintendente Polísia ne’e akresenta katak agora dadaun Polísia hamutuk ho nia parseiru sira buka tuir hela autor sira ne’e ninia paradeiru hodi responsabiliza ba liafuan ne’ebe maka sira hasai iha musika nia laran.
“Deskonfia hotu ami simu, maibé informasaun maka ida ne’e, realidade maka ida ne’e sira tama liu husi meius oin-oin atu desfia husi kontrolu Polísia no Militar ne’ebe destaka iha ne’eba, sira tenta Postu Polísia iha ne’e, sira tama liu husi fali dalan seluk no wainhira ita koloka membru iha fatin ne’e, sira tama fali husi dalan seluk, entaun difisil los ba Polísia atu halo implementu maibé grupu balun, naton sira sai ne’e Polísia halo ona impedimentu, tanba ne’e prosesu ba sira lao, identifikasaun ita haruka sira fila tanba kuaze na’in sanulu resin maka Polísia halo impedimentu, sira la konsege tama ba Indonesia tanba ita halo impedimentu iha fronteira”, hatutan Superintendente Polísia ne’e.
Ofisias Superior PNTL haktuir katak momentu Polísia sira kaptura ne’e, membru GAM hirak ne’e balun ho atributu iha isin lolon, balun tau iha pasta. Media PNTL.
Dili, Ekipa Konjunta kompostu husi Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Departamentu Investigasaun Kriminal Nasional (DIKN), Servisu Nasional Inteligensia (SNI), Servisu Informasuan Polísia (SIP) no Alfândega iha loron 22 fulan Jullu tinan 2024 detekta Sigaru Elézitu ne’ebe maka tama iha Portu Tibar ne’ebe maka Ministeriu Saúde (MS) la autoriza.
Xefe DIKN Superintendente Polísia João Belo dos Reis liu husi Konferensia Imprensa kuarta-feira (24/07) ne’e esplika hafoin detekta kompaña ne’ebe hatama Sigaru refere tenta bosok Autoridade Portu nian hodi manifesta lista aprezenta katak sasan ne’ebe sira hatama iha container ne’e Supermie (Indomie) hafoin detekta ikus sigaru.
“Hodi nune’e ekipa konjunta halo operasaun konsege prende kareta Tronton ida ne’ebe tula hela Sigaru sira ne’e lori mai hela iha Kuartél Jerál PNTL no identifika katak iha kareta laran ne’e iha deit Sigaru Karton 272 no seluk ekipa Konjunta sei buka tuir nafatin, relasaun ba kazu ida ne’e, DIKN aprezenta ona ba Ministeriu Públiku (MP)”, esplika Xefe DIKN ne’e.
Superintendente Polísia ne’e afirma tan katak ekipa konjunta kontinua detekta kareta Fuso ne’ebe para iha area Pantai Kelapa nune’e ita sei husu responsabiliza ba kompaña na’in atu koopera ho ami hodi aprezenta. Uza oportunidade ida ne’e, hakarak públika ba maluk sira Sigaru ne’e ho marka Manchester United Kingdom, nia iha masu mean no mutin. Ba maluk balun, karik ema ruma faan ka ema ruma lori hodi halo sirkulasaun iha ita bo’ot sira nia kios, husu atu labele hola no aprezenta ba Polísia atu bele halo atuasaun. Tanba sigaru ne’e rasik MS la autoriza tama no nia la kumpri rekezitus sira ne’ebe ita nia governu estabelese iha Portu Dili.
“Na’in ba kompaña refere sei iha hela estrangeiru, tanba ne’e ami seidauk notifikasaun nia, karik nia fila maim aka ami sei halo notifikasaun hodi bele aprezenta ba Tribunal, ami sei halo operasaun hodi buka tuir hotu, karik halo sirkulasaun iha merkadu ruma, sé maka lori ba, ita sei buka tuir hotu ida ne’e”, haktuir Superintendente Polísia ne’e.
Media PNTL.
Dili, Ministeriu Interior liu husi hamutuk ho Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) no Komandu Falintil Forsa Defesa Timor-Leste (F-FDTL) iha tersa-feira (23/07) ne’e relata preparasaun Seguransa iha Vizita Sua Santidade Papa Francisco nian mai Timor-Leste iha fulan Setembru tinan ne’e ba membru Komisaun B Parlamentu Nasional (PN) ne’ebe trata asuntu Asuntu Defesa, Seguransa no Negosiu Estrangeiru.
Ba jornalista sira Ministru Interior hateten enkontru ohin nian ami relata deit ba membru Komisaun B PN kona-ba preparasaun Seguransa iha Vizita Sua Santidade Papa Francisco nian no mós situasaun aktual iha rai laran.
“Desizaun husi enkontru ne’e maka Komisaun B kontinua enkoraja forsa rua (PNTL no FFDTL) atu hala’o servisu diak liu tan iha terenu no husu ba governu atu tau matan ba sira (Membru PNTL no FFDTL) lojistika, kestaun administrativu ne’ebe maka relasiona ho sira nia servisu iha terenu, ami mós koalia kona-ba oinsa observa mós situasaun ne’ebe mosu iha rai ida ne’e atu bele hala’o servisu diak liu tan”, afirma sira Ministru Interior.
Membru Governu ne’e salienta tan katak iha enkontru ne’e koalia mós kona-ba seguransa iha liña fronteira tanba medida fronteira ita nian ne’e maka bo’ot, luan no naruk oituan maibé ita husu hela rekursu husi Forsa Armada hodi bele fó apoiu, no agora ita haka’as hela iha area Suai no Bobonaro, sei aumenta tan iha Oecusse tanba ita detekta katak iha Oecusse mós sei iha problema balun illegal.
Iha fatin hanesan Prezidente Komisaun B PN Domingos Augosto ‘Deker’ hateten Komisaun B PN iha kontekstu sistema Integradu Seguransa Nasional nian liu-liu liga ba vizita Sua Santidade Papa Francisco nian mai Timor-Leste ne’ebe maka la kleur tan sei realiza.
“Komisaun B ninia prezensa iha fatin ne’e hamutuk ho Ministeriu Interior no Forsa rua (PNTL no FFDTL) ho objetivu maka ami hakarak primeiru konfirma no hakarak hatene situasaun ikus, pontu de situasaun em jerál ikus iha ita nia rai ne’e lao oinsa”, afirma Prezidente Komisaun B PN ne’e.
Aktual membru PN ne’e akresenta tan katak, segundu maka ami mós husu atu entidade Defesa no Seguransa ne’ebe maka sai hanesan responsavel ba seguransa ba eventu ne’e (Vizita Amo Papa) atu aprezenta planu estratejiku preparasaun seguransa durante fulan ida no rua nia laran to’o vizita Sua Santidade nian mai ita nia rai diak ka lae, felizmente iha realidade planu ne’ebe maka Forsa rua (PNTL no FFDTL) prepara kapas tebes.
“Aproveita biban ne’e apela Timor oan sira hotu iha teritoiru nasional katak kuando ita koalia kona-ba seguransa, ne’e laos responsabilidade particular ba instituisaun rua ne’e deit maibé responsabilidade moral sidadaun hotu nian, nu’udar povu liu-liu ita nu’udar sarani iha âmbitu tempu preparasaun ida ne’e, hotu-hotu tenke mantein disiplina, kolabora no kontribui nafatin ba paz no estabilidade atu garante eventu ida ne’e bele lao ho susesu tanba ida ne’e laos naran diak ba instituisaun ida maibé naran diak Timor-Leste ba mundu”, apela Domingos Augosto ‘Deker’.
Hola parte iha enkontru ne’e Ministru Interior Francisco Da Costa, Prezidente Komisaun B PN Domingos Augosto ‘Deker’ hamutuk ho membtru Komisaun B PN, Xefe Estadu-Maiór Jenerál F-FDTL, Tenente-Jenerál Domingos Falur Rate Laek, Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Hnerique da Costa, Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo, Diretur SNI, Xefe Casal Militar, Komandante Komandu Operasaun, Administrasaun, Komandante Komandu PNTL munisipiu Dili no Komandante UEP.
Media PNTL.
Ministru Administrasaun Estatal (MAE) Tomas do Rosario Cabral hamutuk ho ekipa Komisaun Organizadora hafoin hasoru malu ho Prezidente Repúblika ba jornalista sira hateten ohin ekipa hasoru malu ho Prezidente tanba Prezidente maka bolu ami mai atu halo pontu situasaun preparativus ba vizita Amo Papa nian, saida maka ita prepara kondisaun iha Tasi-Tolu, CCD, Katedral no mós enkontru Bilateral iha Palasiu Prezidensial.
“Ami informa mós Komisaun Organizadora hamutuk ho Diocese, iha Komandu Polísia ohin mai, iha Media ita hahu’u ona loke akreditasaun no ita hahu’u mós prepara kondisaun ba vizita Amo Papa nian, preparasaun husi nasional to’o munisipiu, ohin marka prezensa husi Prezidente Autoridade Munisipal (PAM- Ainaro no Baucau) atu hatene preparative munisipiu nian lao to’o iha ne’ebe, ba vizita ne’ebe sei lao iha loron 9 to’o loron 11 fulan Setembru tinan ne’e”, esplika Ministru Administrasaun Estatal (MAE) ne’e.
Membru Governu ne’e salienta tan katak preparativu atinzi ona 80%, ita falta fulan ida, to’o fulan Setembru sasan hotu iha Dili atu bele ita organiza diak liu tan ba vizita Amo Papa nian. Prezidente Repúblika ninia rekomendasaun maka aktividade ne’e tenke lao ho susesu, ita hotu tenke kontribui atu buat hotu lao ho diak.
Enkuantu, Komandu PNTL mós hola parte iha Komisaun Organizadora refere ne’ebe reprezenta husi Segundu Komandante Jerál PNTL Komisariu Polísia Pedro Belo.
Media PNTL.
Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) no Komandu Falintil Forsa Defesa Timor-Leste (F-FDTL) iha loron kuarta-feira (17/07) ne’e liu husi Komandante Jerál Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa no Xefe Estadu-Maiór Jenerál F-FDTL, Tenente-Jenerál Domingos Falur Rate Laek asina Ordem Operasaun Konjunta ne’ebe hanaran ‘Pombu Mutin’ (Pombu Branca) ba vizita Sua Santidade Papa Francisco nian mai Timor-Leste iha fulan Setembru tinan ne’e.
Hafoin asina Ordem Operasaun Konjunta, ba Jornalista sira Xefe Estadu-Maiór Jenerál F-FDTL, Tenente-Jenerál Domingos Falur Rate Laek hateten ohin ita formaliza deit Operasaun ne’ebe maka durante ne’e lao tiha ona, tanba ne’e aktividade preparativu munisipiu hotu lao ona, preparasaun kontinua lao ne’e prosesu ida kompleksu bo’ot tebes, operasaun bo’ot liu iha istoria Timor-Leste nian agora ita tenke hala’o servisu diak, kontinuasaun deit ita la halo buat foun ida.
“Ba sidadaun hotu impõe atu hotu-hotu kontribui atu ita susesu, ajuda ajensia seguransa PNTL no F-FDTL inklui ajensia seguransa hotu-hotu, atu komunidade hotu nia dever, responsabilidade, obrigatoriu atu kontribui atu ita simu Amo Papa hanesan ema númeru ida iha mundu mai ho susesu, ne’e ita maka orgullu”, Xefe Estadu-Maiór Jenerál F-FDTL ne’e.
Tenente-Jenerál F-FDTL ne’e akresenta tan katak antes ne’e ekipa Forsa Tarefa Konjunta durante ne’e hala’o ona Sosializasaun ba komunidade, tanba ne’e Komandu PNTL no F-FDTL husu ba komunidade hotu atu kumpri nune’e sei sai susesu ba ita hotu no sai naran diak ba mundu tomak.
“Aktividade preventivas ne’ebe lao ona maka hanesan sosializasaun, patrulla sira ne’e lao normal nafatin ne’ebe maka Forsa Seguransa Defesa hala’o, Ordem Operasaun ne’e fahe ona ba idak-idak nia instituisaun tanba ne’e wainhira loron to’o maka ita hotu sei hare’e, kona-ba funsionamentu Centro Operasaun Konjunta ne’ebe maka istala iha Komandu Jerál ne’e moderniza ona tanba ita iha ona meius Komunikasaun sira hanesan CCTV ne’ebe maka modernizadu”, salienta Tenente-Jenerál F-FDTL ne’e.
Entretantu, Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa hateten ita nia efetivu hotu ne’ebe maka existe iha PNTL ne’e ita sei utiliza sira ho másimu atu nune’e responde ba iha Operasaun Konjunta ida ne’e.
“Ita hatene katak ida ne’e Operasaun ida ne’ebe maka bo’ot, sei envolve sarani barak laos husi rai laran deit maibé husi rai liur mós mai hotu, entaun ita sei hatu’un ita nia efetivu hotu atu asegura ida ne’e no apoiu mos husi ita parseiru sira hanesan Forsa Defesa ninian”, esplika Komandante Jerál PNTL ne’e.
Komisariu Jerál Polísia ne’e subliña tan katak kona-ba movimentu sarani sira husi munisipiu, orientasaun fó ona ba Komandu munisipiu, iha Ordem Operasaun ohin asina ne’e Komandante Munisipiu sira sei servisu hamutuk ho Amo Paroku, Prezidente Autoridade Munisipiu atu nune’e sira akompaña direitamente sarani sira husi munisipiu mai to’o iha fatin akontanamentu ne’ebe maka dirige ba kada munisipiu ninian hafoin lao fila fali to’o iha fatin Misa ninian iha Tasi-Tolu, ida ne’e Komandante munisipiu idak-idak nia responsabilidade atu nune’e hatu’un kedas sira nia efetivu hodi asegura husi munisipiu mai to’o iha Tasi-Tolu.
“Hau apela ba iha joven sira no ita hotu-hotu katak ita ne’e vizinhu ho Indonesia, ita foin sai husi situasaun ida ne’e maka 1999 ninian, husu atu nune’e mantein ita nian amizade ho Indonesia atru nune’e ita labele kria fila fali instabilidade iha ita nia rai no mós bele prejudika iha fronteira ninian, tanba ne’e hau husu ba ita hotu-hotu, tetu didiak molok halo asaun ruma, husi parte seguransa ninian ita sei uza ita nia kompetensia tuir Lei ne’ebe maka iha atu nune’e ita bele foti medida ruma”, haktuir Komisariu Jerál Polísia ne’e.
Hola parte iha serimonia asina Ordem Operasaun Konjunta ne’ebe hanaran ‘Pombu Mutin’ (Pombu Branca) ba vizita Sua Santidade Papa Francisco nian mai Timor-Leste ne’ebe hala;o iah Salaun NOC Komandu Jerál maka Segundu Komandante Jerál, Vise Xefe Estadu Majoir Jenerál F-FDTL, Komandante Komandu Supervizaun PNTL, Komandante PNTL munisipiu 13, RAEO, Komandante Unidade (UPM, UEP, UPF) no ekipa Forsa Tarefa Konjunta PNTL ho F-FDTL inklui Amo Kapelaun F-FDTL.
Media PNTL.