KONFRONTU IHA ZUMALAI PNTL ASEGURA ONA JOVEN NAIN 8

350242101_266415739218969_655318338207172098_n
Covalima, 02 juñu 2023 – Ekipa Forsa Polisia (FP) ne’ebe tutela Servisu Informasaun Polísia Nasionál (SIPN) junta ho Ekipa UF (Unidade Falintil), asegura ona suspeitu nain-8 ne’ebé deskunfia envolve iha krime jeral ba kazu asaltu no estragu komunidade nia uma iha Aldeia Galitas, Suku Taz-Hilin Postu Administrativu Zumalai, Munisipiu Covalima.
Suspeitu hirak ne’e asegura liu hosi propaganda servisu intelijensia nian hodi atrai no halo aprosimasaun ba suspeitu sira nia maun bot hodi hatene lolos kronolojia inklui suspeitu nain hira maka envolve iha kazu refere.
Wainhira rekolla ona informasaun adekuadu ekipa to’o iha fatin tarjetu halo kedas blokeia ba dalan prinsipal sira inklui hasoru fontes kredivel atu hetan informasaun kona-ba autor prinsipal ne’ebe halo ema kanek no estraga komunidade nia uma, ikus mai konsege deskobre suspeitu hirak ne’ebe maka envolve iha kazu refere iha fatin ne’ebe lahanesan.
Ho maneira aprosimasaun ne’ebe Xefi ekipa halo hodi konsola suspeitu sira tanba laiha kazu omesidiu grave ka ema mate entaun sira koopera diak atu bele entrega an nune’e ekipa halo esforsa hodi asegura uluk joven nain-4 iha Aldeia Maucola no nain-4 iha Aldeia Loro Ikun ho naran inisial AB, ADC, FMG, LB, LDS, LM, NA no RSP. Enkuantu nain-3 seluk sai tiha ba hare karau ne’ebe sulan hela no pronto koopera ho PNTL wainhira remata nia servisu.
Hafoin asegura suspeitu nain-8, ekipa servisu halo kontaktu hodi entrega kedas ba Servisu Investigasaun Kriminal Munisipiu Covalima hodi transporta kedas ba Komandu Munisipiu hodi kontinua halo identifikasaun durante 12h. Enkuantu hosi akontesimentu ne’e suspeitu sira seluk ne’ebe identifikadu ona sei entrega an ba PNTL ho kooperasaun hosi Autoridade lokal iha Suku Taz-Hilin Postu Administrativu Zumalai, Munisipiu Covalima.

 

Komandu PNTL Observa Ekipamentu Laboratoriu Forensik

350950774_555538423462243_4049514363952828028_n
Dili- Komandu Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) observa ekipamentu Laboratoriu Forensic no nia utilijasaun hodi halo ezaminasaun liman leut (finger print ) husi suspetu no vitima sira hodi halo prosesu ba kazu krime.
Komandante Jeral PNTL Komissariu Jeral Polisia Henrique da Costa hateten ohin tempu ida inportante tebes tanba membru Investigasaun husi Sub Seksaun Fonrensik ne’ebe mak akaba ona sira nia treinamentu konaba forensik durante semana ida ho formador mai husi Australia Sr.John ne’ebe maka hanesan mos nain ba Forensic Comparison Software ida ne’ebe maka agora dadaun instala iha ita nia Laboratoriu Forensic sira atu utiliza wainhira hala’o servisu iha terrenu hodi nune’e ajuda ona sira wainhira foti evidensia ruma hodi halo analiza sira estuda hodi hatama fila-fali iha komputer hodi hare no halo komparasaun sira bele foti ka aprezenta ona nia rezultadu ba Ministeriu Públiku ida ne’e maka importante tebes ita bele hatete katak avansu ida tan ba PNTL uza mos teknolojia hodi bele ajuda no identifika suspeitu sira, Nia hato’o asuntu ne’e iha Kuartel Jeral PNTL Kaikoli Dili, sexta (02/06).
Nia hatutan treinamentu ida ne’e hodi kompleta tan buat ne’ebe mak uluk iha tia ona, membru PNTL husi Sub Seksaun Forensik hamutuk nain hitu(7) no ita mos hetan apoiu Assessor ida husi parseru TLPDP ne’ebe maka mai apoiu ita hamutuk ho ita nian staff lokal nain rua(2) ida hanesan tradutor ida seluk ajuda ita nia parte foresnsik sira hodi halo identifikasaun.
Laboratoriu ne’e halo ezaminasaun ba krime saida de’it maka akontese karik hanesan husik hela evidensia ruma iha terrenu ita nia parte investigador husi forensik utiliza ida ne’e hodi bele deskobre suspeitu sira.
Parseru TLPDP apoiu ekipamentus lubuk ida ita bele hatete katak sufisiente atu nune’e bele hala’o knar ida ne’e, maibe ita hare buat ne’ebe mak seidauk iha depois Komandu bele buka hodi nune’e bele kompleta tan.
351155570_939319540449043_3671398011908558530_n
Iha okajiaun ne’e John Moloney Forensic Comparison Software hateten Polisia Federal Australia hakarak atu hasa’e kapasidade PNTL iha reziaun, teknolojia ida ne’ebe agora dadaun ami lori mai iha ne’e hanesan teknolojia ne’ebe maka utilija iha Australia inklui mos Azensia sira selu-seluk iha mundu.
“Uluk Hau mos Polisia ne’ebe hau kria software ida ne’e wainhira hau sei iha Polisia, tanba ne’e mak hau haksolok tebes hakarak partilia software ida ne’e ba Polisia sira seluk ,ida ne’e sei avansa no hasa’e kapasidade Polisia Nasional Timor-Leste iha ita nia nasaun.
Nia hatutan membru PNTL sira ne’ebe maka tuir treinamentu ne’e antusismu no gosta tebe-tebes, sira hakarak atu hasa’e sira nia konesementu iha teknolojia ida ne’e hodi halo matching (komparasaun) husi liman fatin ne’ebe mak rekolla iha local do crime mai ita bele halo ho finger print ne’ebe mak iha sistema ida ne’e. Ita uza teknolojia ida ne’e hodi rezolve krime barak liu tan, no resolve problema barak liutan ida ne’e di’ak mos ba komunidade.
Entretantu Police Adviser Forensic Renée Wilson hateten Hau setup laboratoriu ba Liman Leut (finger print) ne’e iha tinan 2021 hodi fo treinamentu ba membru PNTL iha Forensik konaba atendementu ba lokal du krime no oinsa hasai fotografia ba finger print.
Hau sei servisu hamutuk ho PNTL ba durasaun tinan rua(2) to’o hat(4) hodi fo treinamentu ba membru sira husi investigasaun iha munisipiu hotu konaba oinsa atende local du krime no rekola evidensia hodi bele ajuda prosesu investigasaun.
“Ami halo ezaminasaun ba liman fatin ne’ebe maka rekola iha lokal du krime hodi mai iha laboratoriu atu halo ezaminasaun entaun tenke iha buat ruma hodi halo komparasaun tanba ne’e maka ami iha data base atu nune’e liman fatin ne’ebe maka ami rekola husi suspetu no vitima sira hatama iha data base hodi halo komparasaun,” dehan Wilson.
Tanba ne’e maka ami konvida Sr. John Moloney mai iha ne’e atu instala Forensic Camparison Software nomos data base ba finger print atu nune’e finger print ne’ebe maka atu hatama ba data base ne’e foti husi suspetu no vitima sira.
Buat ne’ebe maka interesante ami halo iha laboratoriu ne’e maka uza manera oi-oin para hare halo ezaminasaun ho material kimiku lokal ne’ebe maka bele hola iha timor ho kustu ne’ebe maka apropriadu rajaun tanba material kimiku hirak ne’ebe maka uza iha laboratoriu nia kustu karun teb-tebes ne’ebe maka tenke importa husi estranjeru mai no presija kustu osan ne’ebe maka boot, husi ida ne’e maka ba finger print nian ami uza deit bua malus no nia rejultadu diak hanesan mos produtu kimiku ne’ebe maka sosa husi rai liur. Entaun uza bua malus ne’e hanesan invosaun ne’ebe maka primera vez ami halo iha mundu hodi uza ami nia kreativu no alternativu ida ne’e hodi halo ezaminasaun.
Ami mos uza Gazolina no Minarai hodi halo ezaminasaun finger print ba surat tahan ne’e alternativu ne’ebe maka baratu ba material kimiku ne’ebe maka kustu karun, tanba ne’e Kurten University iha Australia interesante tebes ho saida maka ami halo nune’e sira atu halo publikasaun iha sira nia journal. Media PNTL

 

Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa Fó Posse Ba Ofisias Superior No Inspetores Na’in Ne’en

350792650_204486039189803_2484864227752724451_n

Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Komandante Jerál Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa no Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo kuarta-feira (31/05) ne’e fó posse ba Ofisias Superior no Ofisias Inspetores hamutuk na’in ne’en (6).
Baseia ba despasu husi gabinete Komandante Jerál PNTL Nu.209/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Xefe Jorge Nelson Amado Monteiro hodi assume kargu hanesan Inspetúr Jerál no Diretúr Departamentu Justisa no Disiplina Interinu. Despasu Nu.210/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Ludgerio Picancio Madeira Lay hodi assume kargu hanesan Komandante Interinu Komandu PNTL Regiaun Oecusse Ambeno (RAEOA).
Despasu Nu.212/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Asistente Luis da Costa hodi assume kargu hanesan Komandante Interinu Komandu PNTL munisipiu Aileu. Despasu Nu.207/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Asistente Luis Soares Bareto hodi assume kargu hanesan Xefe Interinu Departamentu Investigasaun Kriminal (DIK).
Despasu Nu.213/CG-PNTL/V/2023 nomeia Inspetúr Xefe Roberto Perreira dos Santos hodi assume kargu nu’udar Xefe Departamentu Operasaun Interinu. Despasu Nu.214/CG-PNTL/V/2023 nomeia Inspetúr José Manuel Guterres e Silva hodi assume kargu hanesan Xefe Gabinete Komunikasaun no Relasaun Públika Interinu.
350792059_1272021870350930_2775695715515607172_n
Iha nia diskursu ba serimonia ne’ebe hala’o iha salaun enkontru, Komandante Jerál Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa hateten Rotasaun, Nomeasaun, Transferensia, Rekrutamentu, Reforma/Aponsentasaun hanesan buat ida ne’ebe maka normal iha instituisaun ida tantu instituisaun Governu ka Estadu ou kompañia/organizasaun saida deit hanesan dalan ne’ebe mak ita liu, ida ne’e bele akontese ba iha sese deit ne’ebe mak tama iha organizasaun ida nia laran.
“Serimonia ida ohin, ita hala’o baze ida (Hare’e ba membru/ofisias balun ne’ebe maka tama ona iha prosesu aposentasaun) ba iha pasajen aposentasaun kargu no hirak ne’e sei mamuk, tanba ne’e ohin ita halo serimonia tomada de posse ba ita nia Superior sira balun no Subalteru sira atu nune’e hodi prinse vaga ka estrutura ne’ebe maka mamuk”, tenik Komandante Jerál PNTL ne’e.
Komisariu Jerál Polísia ne’e hakarak hato’o Agradesimentu ba iha Ofisiais Superiores sira, Ofisiais Subalternus sira ne’ebe maka antes ne’e assume responsabilidade, assume kargu hanesan Komandante Supervizaun sira iha Komandu Jerál maka hanesan Komandante Komandu Administrasaun, Inspetur Jerál PNTL, Diretúr Departamentu Disiplina e Justisa, Xefe Departamentu balun espesialmente ba iha Sentru Operasaun Nasional nian, Xefe Departamentu Tránzitu no Xefe Gabinete Relasaun Públika.
“Agradese mós ba ita bo’ot sira nia kontribuisaun no esforsu tomak durante ita bo’ot sira asume responsabilidade, fó ita bo’ot sira nia kontribuisaun, koñesimentu, esperensia, kapasidade tomak hodi dezenvolve instituisaun PNTL, espesialmente iha kargus hirak ne’ebe mak ita bo’ot sira hetan antes, mezmu ohin ita bo’ot sira la assume ka hasai responsabilidade ka kargu, maibé buat diak hirak ne’ebe mak ita bo’ot sira halo durante ne’e, ema hirak ne’ebe mak envolve an iha PNTL, hahu’u husi Agente to ba iha Superior sira, sei nafatin konta buat diak no kontribuisaun hirak ne’ebe mak ita bo’ot sira fó ba iha instituisaun ida ne’e”, hatutan Komisariu Jerál Polísia ne’e.
Entretantu, Komandante Komandu Pessoal e Formasaun Superintendente Xefe Arquimino Ramos hafoin serimonia ba jornalista sira hateten serimonia tomada de posse ne’ebe ohin hala’o hafoin exonerasaun ba kargu hirak ne’ebe Komandante Jerál fó sai ba membru PNTL sira ne’ebe tama ona lista aposentasaun ka reforma.
“Tanba ne’e maka vaga sira ne’e mamuk ne’ebe ohin hala’o serimonia tomada de posse ba Komandante sira foun hodi bele assume kargu, balun Interinu hela no balun hala’o funsaun akumulasaun hanesan Komandante Operasaun nia akumula funsaun hanesan Komandante Administrasaun, Inspetúr Jerál akumula mós funsaun hanesan Diretúr Departamentu Justisa no Disiplina, nune’e mós Xefe Departamentu Polisiamentu Komunitaria, nia mós akumula funsaun hanesan Komandante Departamentu Tránzitu Seguransa Rodoviaria Nasional (DTRSN)”, informa Komandante Komandu Pessoal e Formasaun.
Superintendente Xefe ne’e salienta tanba vaga hirak ne’e sei mamuk no agora dadaun hanesan ohin Komandante Aileu muda ba fali Komandante Interinu Oecusse nian no Segundu Komandante Aileu nian maka agora assume fali kargu hanesan Komandante PNTL munisipiu Aileu interinu no mós departamentu sira iha Komandu Jerál.
“Ohin ne’e ita halo re-ajustamentu tanba kargu sira ne’e mamuk, hanesan ita hotu hatene membru PNTL hamutuk na’in 158 mak tama ona ba lista reforma nian ka pasasen ba aposentasaun tanba ne’e maka kargu sira ne’e mamuk, komesa ohin sira exonera husi kargu tanba sira tama ona lista ba aposentasaun”, hatutan Superintendente Xefe ne’e.
Partisipa iha serimonia ne’e, Komandante Jerál, Segundu Komandante Jerál, Komandante Komandu Operasaun, Komandante Komandu Munisipiu, Unidade, Xefe Departamentu, Xefe Servisu no Emposadu sirea hamutuk ho familia.
Media PNTL.

 

PNTL Sei Buka Tuir Suspeitu Ba Insendiu Iha Munisipiu Viqueque

 350457042_632591591837383_2393857115162760413_n
Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) sei buka tuir hela suspeitu ne’ebe maka involve iha insendiu ida ne’ebe akontese iha loron 28 fulan Maiu tinan 2023 iha Suku Uma Uain Leten/Lugasa munisipiu Viqueque.
Xefe Gabinete Relasaun Públika PNTL Suprintendente Xefe Arnaldo Araújo liu husi konferensia imprensa segunda-feira (29/05) ne’e informa insendiu ne’ebe akontese iha munisipiu Viqueque antes ne’e akontese uluk ona iha loron 22 fulan Maiu tinan 2023 oras 12 kalan, maibé ahi la konsege han uma ne’e tanba komunidade sira konsege rega mate tiha ahi.
“Nune’e maka uma na’in iha loron 23 fulan Maiu hasai hotu sasan uma laran muda fila fali ba nia banin nia uma mais ou menus metro 10 husi vitima nia uma, hafoin iha loron 28 fulan Maiu tinan 2023 iha oras madrugada, akontese fila fali ahi han vitima nia uma maibé la konsege ahi han hotu, tamba komunidade sira rega mate tiha ahi ne’e, suspeitu to’o ohin loron Polísia sei buka tuir suspeitu ne’e rasik,”informa Xefe Gabinete Relasaun Públika PNTL.
Asidente Tráfegu Iha loron 29 fulan Maiu tinan 2023 oras 02:08 madrugada, akontese asidente tráfiku ida entre motor ho kareta ne’ebe rezulta vitima na’in rua hetan kanek todan.
“Suspeitu ba Asidnete ne’e rasik, oras ne’e parte PNTL Komandu munisipiu Dili sei buka tuir hela tanba kazu ne’e foin amak akontese ohin dadersan madrugada, vitima na’in rua ne’e oras ne’e dadaun hala’o ona tratamentu iha HNGV no sasan evidensia hanesan motor asegura ona iha Komandu PNTL munisipiu Dili,” tenik Xefe Gabinete Relasaun Públika PNTL Suprintendente Xefe Arnaldo Araújo.
Suprintendente Xefe ne’e apela ba ema hotu-hotu liu-liu motorista sira ne’ebe lori kareta ka motor soke ema, husu atu responsabiliza ba aktu ne’ebe komete. Ba suspeitu ne’ebe hala’i hafoin soke vitima na’in rua ne’e, parte PNTL husu atu entrega ann nune’e prosesu investigasaun bele lao lalais. Media PNTL.

 

Selebra Aniversariu Ba Dala 20, Komandu UPM Hala’o Serimonia Han Kalan Hamutuk

IMGL1571

Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) Unidade Polísia Marítima (UPM) iha loron 27 fulan Maiu tinan 2023 komemora ninia existensia ba dala 20 ho serimonia Parada Militar ne’ebe maka preside husi Vise Ministru Interior no partisipa husi Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa, Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo, Komandante Komandu PNTL munisipiu sira no estrutura Komandu UPM rasik.

Serimonia Parada ne’e rasik hala’o iha parte dader ho aprezentasaun Dansa Tradisonla husi Estudante Eskola Tékniku Informatika (ETI) kontinua ho aktividade Feira. Hafoin ida ne’e, membru UPM halo aprezentasaun atrasaun kona-ba Demonstrasaun halo abordazen no halo buska ba evidensia ne’ebe suspeitu sira subar iha tasi okos. Iha demonstrasaun ne’e suspeitu sira koko halai, maibé membru UPM sira utiliza Ekipamentus ne’ebe Próprio hodi konsege halo kapturasaun no foti evidensia ne’ebe subar iha tasi okos.

IMGL1569

No iha parte kalan, Komandu UPM hamutuk ho membru sira hala’o serimonia han kalan hamutuk ho Komandante Jerál PNTL, Segundu Komandante Jerál, Komandante Komandu PNTL munisipiu sira inklui membru UPM ho familia.

Iha ninia lia menon ba serimonia ne’ebe hala’o iha Kuartél UPM ne’e, Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo hato’o Parabéns ba Komandu UPM hamutuk ho membru sira ne’ebe maka selebra ninia existensia ba dala 20 iha tinan 2023 ne’e.

“Ita fiar katak UPM ne’ebe maka existe, nia lao professional no lao ba bebeik ona tanba ne’e mai ita hotu apoiu husi familia no husi PNTL ba Unidade ida ne’e atu bele lao nafatin ba oin”, tenik Komisariu Polísia ne’e.

Segundu Komandante Jerál PNTL ne’e afirma tan katak fiar katak ita nia hamutuk iha kalan ida ne’e sai hanesan amizade ne’ebe diak liu hodi kuda nafatin iha PNTL nia laran, atu iha fatin ne’ebe deit, tantu UPM, Unidade Espesial Polísia (UEP), Kontijente Jerál no iha fatin ne’ebe deit ita sai nafatin PNTL ne’ebe maka konsagra ona iha Konstiutisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) iha artigu 147.

Hafoin han kalan hamutuk kontinua kedas ho divertimentu.

Media PNTL.           

Aniversariu UPM Ba Dala 20, Vice MI Husu Governu Foun Kontinua Tau Matan Ba UPM

349832672_3164186070394550_6824683784772949562_n

 

Dili-Vise Ministru Interior husu governu foun atu kontinua tau matan no dezenvolve Unidade Polisia Maritima (UPM) hodi bele garante soberania no proteje riku soin iha tasi.

Vise Ministru Interior Antonio Armindo hateten Governu ida ne’e kontinua sei ejiji ba governu foun ne’ebe sei mai atu bele tau matan ba UPM atu nune’e sira bele asegura soberania tasi diak liutan hodi proteje riku soin iha tasi laran tanba UPM iha limitasaun oi-oin ne’ebe maka governu rekonyese maibe ne’e sai hanesan rekomendasaun inportante ba ita nia governu foun hodi tau matan ba Infraestrutura, Ekipamentu, Rekursu Humanu, Farda, Botas nomos ekipamentu sira seluk, Nia hato’o asuntu ne’e iha komemorasaun aniversariu UPM iha Kuatel UPM Lecidere Dili sabadu (27/05).

Nia hatutan tuir dadus husi Ministeriu Agrikultura hahu husi tinan 2018 to’o 2020 ita lakon kuaje besik Bilaun 11 ikan ne’ebe ita lakon iha tasi tanba peska illegal ida ne’e sai prekupasaun ba governu ida ne’e no governu ida tuir mai katak alende ita iha Autoridade Maritima Nasional mais Unidade Maritima inportante tanba ita presija servisu komplementa malu, iha tasi laiha ema ida mak mesak nain ba tasi depois ita hadau malu ema tama aproveta tama illegal naok ita nia rekursu sira iha tasi laran.

Iha Timor-Leste ita iha limitasaun oi-oin ne’ebe maka kauza ita lakon ikan iha tasi toneladas ba toneladas loron-loron, semana-semana, fulan-fulan ke Timor-Leste divia proteje ida ne’e halo sira hanesan riku soin para dignifika no diversifika ita nia ekonomia.

Los duni iha Governu Konstitusional da-VIII liu-liu ba mandatu Hau ho Primeru Ministru nudar mos Ministru Interior tinan rua(2) nia laran ami labele halo buat hotu-hotu maibe iha buat lubuk ida mak ita halo ona ba PNTL inklui UPM. Tinan ida ne’e halo kompra lubuk ida ne’ebe ami espera governu ne’ebe mai bele inplementa sasan sira ne’ebe maka tinan ne’e ita halo liu-liu ba uniforme, Botas no ekipamentu sira seluk ne’ebe ita hahu kompra ona no ita boot sira sei simu iha fulan Outubru tinan ne’e.

Lori Primeiru Ministru hanesan Ministru Interior nia naran hakarak parabenija Komandante Jeral no Segundu Komandante Jeral no Komandante sira hotu, membru PNTL iha timor laran tomak tanba ita boot sira nia servisu diak durante Kampaña nomos Eleisaun, ita nia seguransa tinan ida ne’e diak liu kompara ho tinan anteriormente. Hakarak parabenija mos ita nia instituisaun parseru F-FDTL ne’ebe maka apoiu PNTL durante kampaña no Eleisaun. Lahaluha mos governu hakarak parabenija instituisaun intelijensia sira hanesan SIP, SNI, SIM nomos individu sira ne’ebe mak apouiu ba ita nia seguransa durante kampaña nomos Eleisaun.

349622465_2054763801582310_1976219428624749855_n

Iha okajiaun ne’e Komandante UPM Superintendente Polisia Eugenio Perreira hateten iha loron 27 maiu tinan 2003 timor oan ne’ebe servi iha instituisaun PNTL hahu simu nia responsabilidade iha Autoridade Polisial nian husi Polisia Nasoens Unidas. Responsabilidade ne’ebe maka PNTL asumi orienta liu ba iha misaun atu garante zona marítima.

Nia hatutan iha tinan 2004 governu aprova Dekretu Lei Nu. 9 Lei organika PNTL no promulga husi Prezidente Republika hodi transforma Unidade Seguransa Maritima ba iha Unidade Polisia Maritima (UPM) no define nia misaun prevensaun no supersaun ba krime jeral, aktus elisitus nomos krime seluk ne’ebe akontese iha area kosteira no halo mos prevensaun no kombate polusaun ba iha tasi, halo seguransa ba ema no rekursu iha tasi okos.

 Husi inisiu UPM simu poder husi UNPOL ho rekursu ne’ebe minimu maibe to’o ohin loron UPM kontinua hatudu ninia progresu dezenvolvimentu ne’ebe maka signifikante, alende ne’e mos UPM hetan tulun husi parseru dezenvolvimentu sira nomos ajente internasional sivil no militar sira ne’ebe maka iha komitmentu boot atu kontinua apoiu UPM to’o ohin loron.

“Ami iha esperansa no iha fiar katak ho lidersa Komandante Jeral no Segundu Komandante Jeral nian ami sei atinji objetivu husi vizaun no programa hirak ne’ebe introdus ona atu nune’e UPM bele servi estadu no povu ho nia lema ‘UPM Sempre Orgulho Servisu Iha Tasi’,” dehan Komandante.

UPM iha faze ida ne’ebe kontinua reforsa ninia misaun hodi garante seguransa iha teritoriu tasi timor liu husi estabelesimentu postu vizilansia sira iha area kosteira, estabelese ekipa ne’ebe ho nia misaun atu halo salvamentu wainhira sidadaun sira hetan dezastre iha tasi, halo patrulamentu iha area ne’ebe identifika hanesan potensia ba atividade peskas illegal, importasaun illegal, halo dezaminasaun informasaun ne’ebe pertenente ba seguransa ema nian wainhira halo atividade iha tasi liu-liu komunidade sira ne’ebe halao atividade peskas nomos utilija transporte maritima ba mai Dili Atauru, nomos husi Dili ba mai Oecusse;

Alende atividade preventiva ne’ebe UPM halo iha mos programa seluk ne’ebe sai hanesan prioridade maka iha area kapasitasaun membru UPM kontinua halao treinamentu iha area navigasaun, Lei internasional konaba area maritima, buskas no salvamentu nomos area seluktan ne’ebe maka pertenente ba seguransa maritima nian, programa kapasitasaun hirak ne’e hotu hetan apoiu husi parseru dezenvolvimentu sira hanesan TLPDP, JICA, KOIKA no US komponente naval nomos husi instituisaun F-FDTL.

Entretantu Komandante Jeral PNTL Komissariu Jeral Polisia Henrique da Costa hateten UPM asumi papel sentral ida hodi hasae volume patrulhamentu maritima no aumenta fiskalizasaun ba peska illegal, trafiku humanu, trafiku droga, trafiku arma no kombate kriminalidade organijada transnasional no iha mos papel inportante ida iha ambitu salva guarda vida humanu iha tasi no salvamentu maritima.

“UPM iha laos deit atu garante misaun interna maibe iha kontekstu luan konaba seguransa nasional tanba ne’e nesesidade ida inportante tebes hodi halo investimentu boot iha area ida ne’e relasiona ho aumenta rekursu humanus, Ro ahi ho nia ekipamentu sira nomos formasaun ne’ebe bele responde ba iha nesesidade ne’ebe mosu iha era globalizasaun ida ne’e,”dehan Komandante Jeral.

349366825_3037535613221193_4294775370291536623_n

UPM mos hasoru hela defzafiu sira hanesan tuir mai manutesan ba ro, finansiamentu ne’ebe menus, formasaun ne’ebe seidauk adekuadu, problem aba iha akijisaun navius, Sistema komunikasaun ne’ebe la adekuadu, problema fo fornesimantu no reabastamentu ba ekipamentu ne’ebe bele fo risku ba membru sira iha sira nia servisu fatin maka hanesan bolsas salva vida ne’ebe tuan ona, ekipamentu kombate insendiu ne’ebe la sufsiente, ekipamentu seguransa ne’ebe labele utilija ona nomos ekipamentu seguransa jeral sira seluk.

UPM sei nafatin servi ho fuan no laran tomak kontinua konstrui no konsolidir forsa seguransa ida ne’ebe modernu, responde ho forma prontu no ativu mesmu hasoru dejafiu. Hanesan sira hatudu ona hodi fo apoiu ba munisipiu sira hodi asegura kampaña no Eleisaun parlamentar 2023.

Ohin loron inportante tebes ita tenke iha politika nasional ida hodi koloka tasi hanesan elementu sentral ida iha operasionalizasaun estratejia nasional ba seguransa no dezenvolvimentu Timor-Leste hanesan forma ida atu promove benefisiu ruma fo oportunidade ruma ne’ebe maka iha maibe liu mos husi risku no amiasa oi-oin no kompleksu ne’ebe iha potensia prejudika interese ba nasaun nian.

Ezisti isu sira mai husi nasional, rejional, global ne’ebe ejiji ita nia kapasidade ida ne’ebe aas husi UPM maka hanesan seguransa portuaria, no seguransa bai ha rotas komersiais, obrigasaun hodi kumpri kondiens maritima internasional hodi bele permite ita atu bele adere ba orgnaizasaun ASEAN hodi kombate efetivamente krime sira iha nivel lokal no transnasional, peska illegal ne’ebe la deklaradu no laiha regulamentu ida husi tasi ninian no bele identifika hanesan problema ne’ebe grave ou seriu miabe hodi ajuda estadu atu infrenta problema hirak ne’ebe iha.

Hau nia parabens ba Imi, nafatin hatudu imi nia profesionalismu PNTL iha papel fundamental atu asegura ema no bens sira tanba hanesan Komandante Jeral husu imi nia empeñamnetu dedikasaun atu mantein no fo seguransa bai ta nia komunidade, ita nia bens sira nomos fronteira tasi, ho ita bot sira nia servisu ne’ebe professional Timor-Leste sei kontinua sai nasaun ida ne’ebe livre, paz no tranqulidade, Nia hakotu.

Serimonia ne’e partisipa husi Enkaregadu Embaxador Amerika, Embaxador Japaun, komandante TLPDP, Komandante Komandu Operasaun, Komandante Administrasaun, Komandante Pessoal e Formasaun, Komandante PNTL munisipiu Dili, Komandante munisipiu Bobonaro, Komandante munisipiu Ermera, Komandante UEP, Embaixador Japaun, Korpus Diplomatiku, Xefe JICA, Diretur Departamentu sira, Komandante munisipiu, Ofisiais Superior, Ofisiais Subalternus, Sartentu, Ajente PNTL no kombidadu sira. Media PNTL

UPM Selebra Aniversariu ho Misa Agradesementu

IMGL1371

Dili-Unidade Polisia Maritima (UPM) selebra misa agradesementu ba Maromak ba grasa no bensaun ne’ebe maka membru Unidade ne’e simu ona durante tinan 20 nia laran no kontinua husu Maromak nia protesaun.

Misa solene ne’e prezidi husi amu Kapelaun Pe.Nelino Americo O.Carm iha nia homilia Padre ne’e husu ba Estrutura Komandu UPM ho membru sira hotu atu servisu hamutuk no apoiu malu iha situasaun saida deit no hametin nafatin unidade, sai ida deit hodi servi povu no nasaun hanesan Jejus Kristu ho Aman Maromak ida deit.

“Parabens ba Komandante Unidade, Segundu Komandante no membru tomak ne’ebe ho fuan no laran selebraselebra aniversariu ba dala 20,” Nia felisita.

Iha okajiaun ne’e Komandante UPM Superintendente Polisia Eugenio Perreira hateten Ita selebra ona aniversariu ba dala rua nulu (20) ne’e idade ida ke mais maduru liu ona ba ita atu  ezerse ita nia responsabilidade neebe mai ho prinsipiu ba iha misaun nebe ita simu husi estadu no mos husi povu no buka ita nia responsabilidade nebe mai husi fuan atu nune ita iha duni vontade tomak atu servi ita nia povu no nasaun.

IMGL1390

Nia hatutan UPM iha esperansa atu assume responsabilidae ho kondisaun nebe favoravel ba iha Unidade ne’e nia misaun. oinsa atu halao knar ho responsabilidade hodi kombate no prevene atividade kriminal organizadu nomos atu proteje rekursu iha ita nia maritima, natureza no ita nia riku soin sira homos atu proteje ita nia komunidade sira wainhira sira halao atividade iha area maritima.

Partisipa iha misa ne’e komandante UPM Superintendente Polisia Eugenio Perreira, Segundu Komandante UPM Inspetur Xefe Polisia Aniceto da Silva de Fatima, Komandante Komandu Administrasaun Superintendente Xefe Polisia Jose M.Neto Mok, Komandante Komandu Pessoal e Formasaun Superintendente Xefe Polisia Arquimino Ramos, Segundu Komandante UEP Superintendente Polisia Damião Correia, membru UPM ho familia sira no Estajiariu husi UNTL no Kolejiu São Miguel.  Media PNTL

Durante Tinan 20, UPM Hasoru Difikuldade Menus Transporte Iha Area Marítima

IMGL1288

Dili, Unidade Polísia Marítima (UPM) Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) iha tinan 2023 selebra ona ninia ezistensia ba dala XX (20) no durante ne’e hasoru difikuldade menus transporte iha area Marítima.  Misaun UPM orienta tuir Dekretu Lei Nu.55 iha artigu 77 kona-ba oinsa UPM atu ezerse ninia responsabilidade liu-liu hare’e iha area Marítima no atu bele halo nia prevensaun, asaun presuasivu ba iha aktu krime organizadu sira ne’ebe maka akontese iha area Marítima nian.

Komandante UPM Superintendente Polísia Eugenio Perreira iha loron sexta-feira (25/05) ne’e iha aktividade Feira ne’ebe hala’o iha Kuartél Komandu UPM ba âmbitu komemorasaun Aniversariu UPM nian ba dala XX hateten iha UPM nia ezekusaun ba iha Misaun ne’ebe temi ona, UPM enfrenta duni difikuldade liu-liu kona-ba iha transporte area Maritima nian.

“Maibé nafatin ho ami nia firmeza atu bele responde ba iha misaun ida ne’e no ho mós ami nia rekursu umanu tanba ita hare’e iha area kostera ne’e laos iha Dili deit, kuaze iha ita nia illa Timor tantu iha Atauru, enkuantu iha ami nia rekursu umanu ida ne’e mós sai hanesan difikuldade tanba ita presiza atu bele koloka mós iha postu vizilansia iha area Kostera sira ne’ebe maka ho nia misaun oinsa maka atu bele halo prevensaun iha area Kostera nian atu nune’e bele iha niania ezekusaun ba iha misaun ne’e bele seguru liu tan ba iha ita nia area Marítima nian”, esplika Komandante UPM ne’e.

IMGL1145

Superintendente Polísia ne’e afirma tan katak alén de menus difikuldade ba area Transporte nian, UPM mós enfrenta menus ekipamentus marítima liu-liu kona-ba salvamentu ida ne’e importante. En prinsipiu iha UPM, iha ona ekipa salvamentu maibé ita presiza hatene katak enkuantu ekipa ne’e atu halo nia misaun presiza ekipamentu oinsa maka atu salva rasik ba Polísia no salva ba iha ita nia komunidade sira ne’ebe maka hetan dezastre. Ekipamentus ba salvamentus ne’ebe maka UPM presiza maka live jaket ba membru sira wainhira atu salva komunidade sira.

“Klaru mós presiza treinamentu tanba iha misaun ida ne’e mai sira presiza halo sira nia aktividade depende ba iha tasi ninia klean, atu nune’e sira bele iha sira nia sasukat ba iha kapasidade pesoal efetivu sira ne’ebe hala’o misaun ba iha salvamentu”, hatutan Superintendente Polísia ne’e.

Ofisias Superior ne’e hatan ba difikuldade ne’ebe maka UPM hasoru katak ita iha opsaun buka atu bele responde ba iha situasaun sira ne’e, primeiru maka ita sempre hare’e ba iha Orsamentu Jerál Estadu. Ami aprezenta anualmente iha ami nia Orsamentu liu-liu ba iha UPM no klaru Komandu PNTL iha ninia opsaun mós hare’e ba iha nesesidade Komandu nian, ne’ebe iha nia opsaun ne’e ami kontinua aprezenta saida maka sai hanesan nesesidade ba iha UPM liu husi Orsamentu Jerál Estadu.

“Segundu maka ita iha alternativu ho opsaun balun maka ita presiza hetan apoiu husi ita nia parseiru desenvolvimentu sira ne’ebe maka agora dadaun ami sempre aproxima ho parseiru hanesan TLPDP tantu mós ho JICA nune’e mós ita nia parseiru iha nivel internasional nian hanesan embaixada Estadu Unidus,a mi reuni ho sira atu konvense oinsa atu bele fó apoiu ba iha area servisu UPM nian”, hakotu Ofisias Superior ne’e.

Media PNTL.    

Komandu PNTL Hala’o Serimonia Formatura Jerál Deslokasaun Seguransa Ba Festa Demokrasia Eleisaun Parlamentar 2023 .

Dili, Hodi komemora Festa Demokrasia Eleisaun Parlamentar tinan 2023, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) sexta-feira (19/05) ne’e hala’o serimonia Formatura Jerál Deslokasaun Seguransa ba munisipiu 14.
Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa iha ninia diskursu ba serimonia ne’ebe hala’o iha Komandu Unidade Espesial (UEP) Bairo-Pite hateten ohin ita hamutuk iha fatin ida ne’e hodi prepara ita nia efetivu atu nune’e ba apoiu seguransa iha munisipiu sira. Hahu’u husi loron 19 fulan Abril to’o loron 19 fulan Maiu, ita fó ona ita nia esforsu tomak hodi garante kampaña ba eleisaun ninian lao ho susesu.
 IMG_4051
“Hanesan Komandante Jerál no Segundu Komandante Jerál hakarak hato’o parabéns ba esforsu tomak ne’ebe mak imi idak-idak fó, ba Komandante sira imi nia lideransa hodi maneja no organiza seguransa ba iha kampaña ne’e, PNTL hanesan forsa seguransa ida ho nia misaun atu defende legalidade demokratiku, garante seguransa ba sidadaun sira, bens no proteje direitu sidadaun sira nian tuir termu ne’ebe estabelese iha Konstituisaun RDTL artigu 147 no Lei sira seluk”, tenik Komandante Jerál PNTL ne’e.
Komisariu Jerál Polísia ne’e salienta tan katak ita mós iha Diretiva konjunta ho Nu.001-MD-MI/GM/IV/2023 ne’ebe maka asina husi Ministru Interior no Ministru Defesa iha loron 3 fulan Abril tinan 2023 ne’ebe fó forsa ba PNTL liu husi apoiu ne’ebe fó husi ita nia parseiru F-FDTL tanba hola parte mós apoiu ba servisu seguransa ninian. Nune’e mós iha ona Ordem Operasaun ba Eleisaun Parlamentar nian ho Nu.142/CO-PNTL/V/2023 hodi haforsa ita nia planu ita terenu tuir idak-idak kondisaun geografika no estratejia hodi bele asegura tuir planu no intensaun Komandu Jerál nian.
347103719_791778765886810_8929774055243505942_n
“Husi referensia ne’ebe temi iha leten, ita mos hetan akompañamentu husi Observador sira ne’ebe maka mai husi Nasional no Internasional ne’ebe hatudu katak mundu internasional akompaña hela ita nia prosesu hirak ne’e tanba ne’e husu atu imi hotu mantein disiplina, profesionalizmu ne’ebe ita kuda ona hodi gaña konfiansa mundu internasional iha prosesu demokratiku ida ne’e”, Komisariu Jerál Polísia ne’e.
Autoridade másimu intituisaun seguransa ne’e salienta tan katak hanesan Komandante Jerál hakark apela ba estrutura tomak iha Komandu Jerál to’o munisipiu, atu hatudu ita nia responsabilidade ida ne’ebe maka forte liu tan hodi servisu maka’as ho koordenasaun ita nia parseiru sira, karik nesesariu iha situasaun difisil no mai ita atu kontribui dala ida tan hodi hatudu saida maka ita halo ona iha eleisaun presidensial no situasaun ne’ebe hakmatek. Atu nune’e ita nia komunidade sira bele ezerse sira nia direitu ho seguru no hakmatek, laiha ameasa husi ema seluk iha eleisaun parlamentar ne;ebe maka sei akontese iha loron 21 fulan Maiu tinan 2023.
Membru hirak ne’ebe maka ohin halo deslokasaun hodi apoiu seguransa ba iha munisipiu kompostu husi Kuartél Jerál, UEP, Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF), Unidade Polísia Marítima (UPM), Centro Formação Polícia (CFP), hodi fó tan apoiu ba iha Komandu Munisipiu hodi koloka iha Sentu Votasaun.
Partisipa iha serimonia ne’e Komandante Jerál, Komandante Komandu Operasaun, Komandante Komandu Administrasaun, Inspetur Jerál, Komandante Komandu PNTL Munisipiu 14, Xefe Departamentu, Xefe Servisu sira Komandu PNTL nian. Media PNTL.

 

Sidadaun Indonezia Ne’ebe Tenta Vota Iha Munisipiu Likisa, Iha Ona Prizaun Preventiva

349179581_902268017508663_7882134632066889311_n
Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Departamentu Investigasaun Kriminal (DIK) finaliza ona prosesu investigasaun ba kazu sidadaun Indonezia ho inisial V.A.G. tinan 62 ne’ebe iha loron 21 fulan Maiu tinan 2023 tenta atu partisipa iha Eleisaun Parlamentar iha munisipiu Likisa, oras ne’e dadaun sidadaun refere iha ona Prizaun Preventiva.
Liu husi konferensia imprensa kuarta-feira (24/05) ne’e Xefe DIK PNTL Superintendente Xefe Jorge Monteiro akompaña husi Xefe Relasaun Públika PNTL Superintendente Xefe Arnaldo Araújo, relata prosesu ikus ba kazu sidadaun Indoneziu refere katak Komandu PNTL munisipiu Likisa konsege halo prosesu indentifikasaun hafoin ida ne’e sira (Komandu PNTL munisipiu Likisa) komunika mai Servisu DIK PNTL nian, hodi orienta ekipa Servisu Polísia Femenina ninian hodi bele atende kazu ida ne’e.
“Hafoin ita nia ekipa to’o iha munisipiu Likisa, sira konsege transporte sidadaun Indonezia ne’ebe maka tenta atu vota iha Eleisaun Parlamentar iha munisipiu Likisa, ita lori mai iha Investigasaun Kriminal, ita komunika ho Ministeriu Públiku (MP) ho Prokurador Titular de Prosesu, ita halo nia prosesu iha âmbitu Prosesu Fraglante Délitu”, informa Xefe DIK PNTL ne’e.
Superintendente Xefe ne’e afirma tan katak hafoin halo Prosesu Fraglante Délitu, klaru ita halo prosesu indentifikasaun hafoin ita halo detensaun ba pesoal refere iha oras 72 nia laran no remata ida ne’e, ita kontinua hodi aprezenta ba iha Tribunal Distrital Dili hodi tuir prosedimentu Primeiru Interogatoriu ne’ebe hala’o iha loron 23 fulan Maiu tinan 2023 no kontinua iha dadersan.
“Husi rezultadu Primeiru Interogatoriu ne’e, ita nia Tribunal Distrital Dili deside hodi ita nia sidadaun refere ne’e nia tama iha Prizaun Preventiva, hafoin dezisaun ida ne’e ita nia ekipa PNTL ne’ebe kompostu husi Polísia Femenina sira ezekuta dezisaun Tribunal ne’e hodi ita nia sidadaun refere ba iha Prizaun Bekora hodi kumpri nia Prizaun Preventiva”, tenik Superintendente Xefe ne’e.
Xefe DIK PNTL ne’e salienta tan katak sidadaun refere nasionalidade husi nasaun Indonesia, maibe nia naturalidade iha Timor, signifika katak nia moris no bo’ot iha Timor maibé nia hili sai hanesan sidadaun Indonezia. Sidadaun refere laos maka primeira véz halo tentativa atu partisipa iha eleisaun parlamentar iha tinan 2023 ninian, maibé husi prosesu identifikasaun sira ne’ebe maka parte PNTL halo katak iha tinan 2018 sidadaun refere mós tama mai Timor hodi partisipa iha eleisaun prezidensial.
Iha tinan 2022, sidadaun refere konsege mai fila fali, nafatin partisipa iha eleisaun prezidensial. Iha tinan tuir mai 2023, sidadaun refere tama nafatin mai atu partisipa iha eleisaun parlamentar, maibé ita nia Polísia sira konsege identifika.
Sidadaun Estrangeiru Nain Rua Tenta Atu Partisipa Iha Eleisaun Parlamentar Iha Munisipiu Bobonaro Relasiona ho sidadaun estrangeiru na’in rua husi nasaun viziñu ne’ebe maka hola parte iha Eleisaun Parlamentar Iha Munisipiu Bobonaro, PNTL liu husi Servisu Investigasaun Kriminal iha nível munisipiu inisia no asegura ona nia prosesu.
“Prosesu inisiu ne’e lao ona nune’e mós prosesu identifikasaun asegura ona no nia prosesu ita finaliza ona iha parte investigasaun Polísia ninian hodi entrega no rezista ona ba iha Ministeriu Públiku (MP) regiaun Bobonaro nian ho nia númeru NUC/0003/2023/Bobonaro”, esplika Xefe DIK PNTL Superintendente Xefe Jorge Monteiro.
Superintendente Xefe ne’e afirma tan katak nafatin iha munisipiu Bobonaro, iha fiskais husi partidu politiku balun ne’ebe maka tenta atu vota dala rua, PNTL munisipiu Bobonaro konsege halo identifikasaun no konsege halo prosesu investigasaun inisiu, kazu aktual oras ne’e dadaun entrega ona ba iha MP ho númeru NUC/0004/2023/Bobonaro. Media PNTL.