Fulan Janeiru To’o Maiu, PNTL Rekolla Koimas Infrasaun Hamutuk $312,133.00

352559684_278839947988924_6166849756661861042_n
Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Departamentu Tránzitu Seguransa Rodoviaria Nasional (DTSRN) hahu’u husi fulan Janeiru to’o loron 31 fulan Maiu tinan 2023 hatama reseitas ba kofre Estadu hamutuk $312,133.00.
Porta Voz Komandu PNTL Superintendente Polísia António da Luz liu husi konferensia imprensa segunda-feira (12/06) ne’e hateten Rekapitulasaun ba koimas infrasaun Tránzitu nian ne’e hala’o husi Komandu PNTL munisipiu hotu liu husi DTSRN no ida ne’ebe rekolla koimas barak liu maka husi munisipiu Dili.
“Husi munisipiu Dili rekolla koimas barak liu hamutuk $176,922.00 ida ne’e maka koimas ne’ebe maka hatama ba kofre Estadu hahu’u husi loron 01 fulan Janeiru to’o loron 31 fulan Maiu tinan 2023”, informa Porta Voz Komandu PNTL ne’e.
Superintendente Polísia ne’e salienta tan katak husi kolokasaun sira iha postu fronteira hanesan iha Batugade, Salele no Sacato ita hatama koima ba kofre Estadu hamutuk $60,427.00 hahu’u husi fulan Janeiru to’o fulan Maiu tinan 2023.
“Husi postu fronteira Batugade koimas hamutuk $41,059.00 husi postu Salele koimas hamutuk $14,823.00 no husi postu Sacato koimas hamutuk $4,545.00 ho total $60,427.00 ne’e maka koimas ne’ebe rekolla durante fulan Janeiru to’o fulan Maiu tinan 2023”, tenik Superintendente Polísia ne’e.
Xefe DTRSN interinu ne’e informa mós kona-ba dadus Rekapitulasaun Asidente Viasaun husi munisipiu hotu iha Timor laran tomak hahu’u husi loron 01 fulan Janeiru to’o loron 31 fulan Maiu tinan 2023 ho total kazu hamutuk 788.
“Durante periodu fulan Janeiru to’o fulan Maiu tinan 2023 husi Komandu PNTL munisipiu 14 rekolla Asidente Viasaun ne’ebe akontese iha munisipiu 14 maka hanesan iha kazu hamutuk 788 fahe ba kategoria tolu hanesan Kanek kma’an hamutuk 1,016 kanek todan hamutuk 161 no mate hamutuk 28”, salienta Xefe DTRSN interinu ne’e.
Aktual Xefe Departamentu Polisiamentu Komunitaria ne’e mós esplika husi total kazu 78 ne’e ninia observasaun fina hamutuk 38, prosesu ba tribunal hamutuk 23, sei iha prosesu nia laran hamutuk 361 no resolve familia hamutuk 366. Iha mós fátor ne’ebe halo hodi mosu asidente hirak ne’e maka hanesan fátor ema ho 90%, fátor Veíkulu (Motor & Kareta) 5%, fátor dalan hamutuk 5% no fátor natureza hamutuk 0%.
Komemora Loron St.António, PNTL Sei Blokea Dalan Rute Proseisaun
Iha loron 13 fulan Juñu nu’udar loron Santo António nian, tanba ne’e iha kapital Dili sarani sira sei halo proseisaun lori estatua Santo António nian husi area Fomentu sei lao to’o igreja Motael hafoin taka ho Santa Misa. Nune’e, ho aktividade proseisaun ne’e, Komandu PNTL liu husi Departamentu Tránzitu sei blokei ka taka dalan hirak ne’e rute estatua nian liu ba.
“Aban (13 Juñu) oras tuku 9 dader sei iha proseisaun Relique Santo António nian hahu’u husi Fomentu mai to’o iha igreja Motael, tanba ne’e atu sai ba públiku liu-liu iha kapital Dili atu hatene katak Rute Proseisaun nian maka sei sai husi Fomentu mai iha Rotunda Ponte 3 nian, ba liu ponte 3 tun husi edifisiu Bombeiros nian iha Comoro no sai iha Rotunda Nicolau Lobato, tu’un ba eskola 30 de Agostu nia oin to’o mai iha Timor Plaza”, informa Superintendente Polísia António da Luz.
Hafoin ida ne’e rute proseisaun sei tu’un ba iha Pantai Kelapa no sarani sira Paroquia Motael sei simu iha edifisiu Ministeriu Negosiu Estrangeiru no Koperasaun (MNEK) nia oin, serimonia sei hala’o iha ne’eba. No husi ne’e, proseisaun sei kontinua lao to’o iha igreja Motael hafoin taka ho Santa Misa iha oras tuku 4 lokoraik.
“Iha selebrasaun Misa, PNTL liu husi Departamentu Tránzitu sei taka dalan husi area Embaixada Tailandia nian no iha portu antigu nia oin”, hakotu Xefe DTRSN interinu ne’e.
Media PNTL.

 

Kazu Membru PSIC Halo agresaun fizika hasoru Membru PNTL, Prosesu Krime Lao Ona;

 352545976_276952841510968_269348485131791550_n

Dili 09/06, Kazu violasaun ida ne’ebe halo husi membru Polisia Sientifika Investigasaun Kriminal (PSIC) hasoru membru Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) iha loron 07 fulan Juñu tinan 2023 iha area Hudi Laran ninia prosesu krime lao ona.
Segundu Komandante Jerál PNTL Komisariu Polísia Pedro Belo sexta-feira (09/06) ne’e hafoin hasoru malu ho adjuntu director PSIC liu husi konferensia imprensa hateten lori Komandu Jerál nia naran hakarak hato’o argadese wa’in ba adjuntu director PSIC no asesor juridiku, tanba ne’e hanesan hasoru malu ba dahuluk iha mandatu foun hanesan Komandante Jerál no Segundu Komandante Jerál, hanoin hasoru malu ida ne’e bele iha relasaun servisu ida ne’ebe maka bele diak liu tan iha futuru oin mai.
“Tanba ita hatene katak hare’e ba pasadu no mós kazu ne’ebe ligadu ba iha kazu ne’ebe akontese orseik madrugada ne’ebe maka envolve oknum husi instituisaun rua (PNTL & PSIC), ikus mai públiku foti kestaun ida ne’e sai bo’ot no ema hotu preukupa ho situasaun ida ne’e, tanba ne’e iha ami nia hasoru malu ida ne’e koalia mós kona-ba asuntu ida ne’e, maibé atu koalia lolos katak ami nia hasoru malu ne’e atu halo kontinuasaun servisu entre instituisaun rua atu ba oin bele diak”, tenik Segundu Komandante Jerál PNTL ne’e.
Komisariu Polísia ne’e afirma tan katak, maibé kazu ne’ebe akontese orseik madrugada, lao tuir nia dalan hanesan prosedimentu kriminal kontinua lao no iha parte PSIC nian mós sei iha prosesu internal atu hare’e iha parte disiplina ninian. Ne’ebe labele kahur sasan sira ne’e hamutuk, ida ne’e hanesan instituisaun Estadu nian ne’ebe presiza iha kooperasaun hamutuk tanba hotu-hotu iha interese ba povu nian tantu husi PNTL no PSIC ita hotu hakarak kombate aktu kriminozu sira ne’ebe hakarak Estraga Estabilidade iha ita nia rai laran.
“Tanba ne’e maka kooperasaun ba oin ne’e hau hanoin diak liu tan maibé ita labele kahur tan deit akontesimentu orseik madrugada no ikus mai instituisaun rua ne’e hare’ malu matan la mós, nune’e públiku bele kestiona kona-ba tanba saida maka sira la servisu hamutuk maibé hamosu fali konflitu entre sira, kualker kazu ne’ebe mosu entre membru husi PNTL nian no husi PSIC nian ne’ebe mosu, ami kontaktu malu atu bele koalia ba malu labele sé kotuk ba malu “, hatutan Komisariu Polísia ne’e.
Eis Komandante Komandu Operasaun PNTL ne’e subliña tan katak membru PNTL ne’ebe sai vítima iha momentu akontesimentu nia hala’o hela ninia servisu maka mosu problema sira ne’e hotu. Tanba ne’e husu nafatin atu idak-idak hala’o ninia servisu liu-liu membru husi intituisaun rua ne’e nian.
Iha fatin hanesan Adjuntu Diretor PSIC Adino Nunes Cabral hateten kooperasaun institusional ne’e tenke funsiona iha nivel superior, problema ne’e bele akontese iha kualkér fatin maibé superior rua instituisaun nian tenke hamutuk.
“Tanba ami hotu-hotu hanesan aparellu Estadu nian oinsa maka atu bele garantia kooperasaun diak entre instituisaun rua ne’e, agora dezentendimentu ne’ebe maka mosu iha loron hirak liu ba, ida ne’e iha ninia trâmitu rasik, sé iha indikasaun ba krime, prosedimentu tenke lao, vitima ne’ebe sente ofendidu iha prosedimentu kriminal lao tuir ida ne’e”, esplika Adjuntu Diretor PSIC ne’e.
Adino Nunes hatutan tan tanba ne’e iha ligasaun ho membru PSIC, hau hanoin prosesu internal sei hare’e ninia sirkunstansia oinsa atu nune’e bele aproxima ba asaun polisial ida.
“Hau enkoraja vitima iha direitu tomak tuir norma prosesual penal bele halo keixa iha departamentu investigasaun kriminal PNTL ou iha Ministériu Públiku, lao tuir nia dalan, tanba problema ne’e hanesan problema partikular maibé wainhira iha sirkuntansia maka iha indikasaun ba krime, prosesu kriminal tenke lao”, tenik Adino Nunes. Media PNTL.

 

PNTL Halo Misa Devosaun ba St.Antonio

IMGL2957
Dili-Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) halo misa Devosaun ba St.Antonio nudar mahein ba instituisaun ne’e hodi banati tuir nia hanorin no nia hahalok.
Misa solene ne’e prezidi husi Amu Selebrante Mikael Peruhe OFM, iha Homilia Nia hateten mensajen save inportante tolu hodi halao vokasaun tuir Santo Antonio maka hadomi ema ho natureja no ikus liu hametin amizade no Fraternidade, Nia hato’o asuntu ne’e liu husi Seleberasaun misa iha Kapela Santo Francisco de Asisi Manleu Dili, (09/06).
“Membru PNTL iha nasaun ida ne’e halao nia vokasaun hanesan Santo Antonio husi Padua ne’ebe maka luta ba dame no sempre fo prioridade ba buat ne’ebe diak hodi kuidadu no proteje nasaun ne’e; daruak hanesan Santo Antonio ne’ebe maka hadomi ema hotu no hadomi natureja tanba ne’e maka Hau espera membru PNTL hotu iha nasaun ne’e nudar liña frente hodi hodi kuida meiu ambiente ho diak liutan ba ita hotu nia diak no ikus liu maka amizade ne’ebe maka Santo Antonio rai hela iha ne’ebe Santo Padre Papa Francisco iha ninia Ensicli Claudato Chi no Ensicli Fratelituti foti Amizade no Fraternidade hanesan lia fuan save ba mundu hodi prevene violensia, funu nomos torturasaun ba mundu no ba dignidade ema nian. Hau espera katak membru PNTL mos hola parte iha vokasaun ida ne’e atu nune’e iha instituisaun nomos nudar Sarani Katoliku hadutu vokasaun husi Santo Antonio atu kuida amizade iha instituisaun nia laran no hasuli ba povu no nasaun,”. Amu Provinsia ne’e hakotu.
IMGL2939
Iha okajiaun ne’e Komandante Jeral PNTL Komissariu Jeral Polisia Henrique da Costa hateten PNTL foti Santo Antonio sai mahein ba instituisaun ne’e tanba Santo Antonio sai nudar Servidor tanba ne’e husu nafatin ba membru sira hotu atu banati tuir hanorin ne’ebe maka St.Antonio hato’o hela no nafatin impoin regras.
Nia hatutan hanesan servidor estadu ita foti Santo Antonio hanesan mahein ba instituisaun PNTL tanba ne’e iha ita nia atividade no knaar tomak membru PNTL nafatin tenke sai hanesan kumpridor ne’ebe maka diak hodi hatudu loyalidade no disiplina tenke hatudu katak ita servidor bai ta nia estadu no povu wainhira atende komunidade tenke hatudu oin maus maibe iha tempu ruma mos tenke hatudu duni katak ita tenke servi duni instituisaun no rai ida ne’e tuir lei no ordem hodi hatudu katak Ita Amigu no knar hodi reforsa lei ne’e tenke iha.
Ita nafatin akompaña misa selebrasaun iha loron 12/06 iha Kapela Santo Francisco de Asisi manleu no iha loron 13 no 14/06 misa boot iha Igreja Motael ita nafatin akompaña no kordena ho Amu Kapelaun no Igreja Motael ba komemorasaun loron Santo Antonio ne’e.
Misa Devosaun ba Santo Antonio ne’e partisipa husi Komandante Komandu Administrasaun Superintendente Xefe Polisia Jose Soares, Komandante Komandu Pessoal e Formasaun Superintendente Xefe Polisia Arquimino Ramos, komandante PNTL munisipiu Dili, Superintendente Xefe Polisia Natercia Martins, Komandante UEP Superintendente Xefe Polisia Orlando Gomes, SMembru PNTL husi Kuartel Jeral, CFP, Komandu munisipiu Dili, Unidade UPM, UPF no UEP. Media PNTL

 

Komandu PNTL Sei La Tolera Ema Ou Grupu Ne’ebe Atu Kria Instabilidade

IMGL2627

Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) apela ba ema ou grupu husi organizasaun ka partidus politiku sira ne’ebe maka hakarak atu kria instabilidade iha rai ida ne’e.

Liu husi Konferensia Imprensa segunda-feira (05/06) ne’e, Segundu Komandante Jerál PNTL Komisariu Polísia Pedro Belo hateten lori Komandu PNTL nia naran, atu fó sai informasaun ne’ebe ita hotu akompaña katak orseik iha ita nia aman no ita nia maun sira ne’ebe fó sai liafuan kroat ba públiku.

“Tanba ne’e maka PNTL atu avizu deit ba ema hotu-hotu katak, ita hotu hatene katak ema hotu iha diferensia opiniaun ne’ebe maka mosu iha organizasaun ka partidu politiku, husu atu maun no aman sira buka malu atu resolve ho ulun malirin no labele lori povu, labele lori fali militante hodi ameasa malu, tanba ita hotu lakoi atu situasaun sira ne’e atu akontese tan ne’ebe maka akontese ona iha pasadu”, tenik Segundu Komandante Jerál PNTL ne’e.

Komisariu Polísia ne’e afirma tan katak tanba ne’e PNTL iha prínsipiu ida katak atu avizu ba ema hotu-hotu moris hakmatek, idak-idak lao ho ninia aktividade, hanesan ita hotu akompaña katak eleisaun remata ona, povu tomak ezerse ona nia direitu iha loron 21 fulan Maiu liu ba no oras dadaun povu tomak entrega ona ba lideransa sira oinsa maka atu forma governu ne’ebe maka sei tuir mai.

“No oras ne’e dadaun ita hotu sei akompaña dezisaun ne’ebe maka sei hatu’un husi Tribunal Rekursu, tanba ne’e maka oras ne’e dadaun ita hotu akompaña katak iha ita nia ema balun fó sai iha Media Sosial ho liafuan ne’ebe maka kroat tebes-tebes hanesan ema hotu preukupa, nune’e mós parte seguransa preukupa, tanba ne’e avizu katak PNTL sei la tolera kualkér auto krime ne’ebe maka sei mosu mai no la tolera ba ema sira ne’ebe maka hakarak atu masa mai iha Dili sem iha koñesimentu”, afirma Komisariu Polísia ne’e.

Segundu Komandante Jerál PNTL ne’e salienta tan katak kualkér se deit maka hakarak atu halo konsentrasaun ema ka masa mai iha Dili tenke iha lisensa. Tanba ita iha Lei demonstrasaun mós hateten katak antes halo demonstrasaun tenke fó uluk koñesimentu ba iha parte seguransa nian. Tanba ne’e ami husu katak kualkér se deit maka hakarak estraga estabilidade ida ne’e, PNTL sei la toleransia ba ida ne’e.

“Tanba ne’e liu husi Konferensia Imprensa ida ne’e, ami foti prínsipiu ida katak PNTL garante seguransa ba iha komunidade hotu, ba ita nia povu tomak no husu mós ba iha povu tomak atu labele konsumu informasaun ne’ebe maka ema balun fó sai kona-ba atu organiza masa tun mai Dili, kuandu tama mai Dili ita hotu akompaña katak tenke mai hasoru uluk parte seguransa”, hatutan Segundu Komandante Jerál PNTL ne’e.

Tanba ne’e maka parte seguransa aviza ba ema hotu-hotu katak bele iha diferensia politika, bele diferensia opiniaun ou saida deit, maibé buka malu atu resolve, maibé labele lori povu atu sai vítima fali. Ita hotu lakoi atu mosu problema, tanba agora ita hotu hakarak maka povu tenke moris hakmatek, ita hotu hakarak dezenvolvimentu, laos ema atu kria fali instabilidade iha ita nia rai ida ne’e.

Media PNTL.    

Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa Lidera Serimonia Isar Bandeira Fulan Juñu

IMGL2496

Dili, Komandante Jerál Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa lidera serimonia Isar Bandeira segunda-feira (05/06) Iha Kuartél Jerál.

Iha ninia diskursu Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa hateten ita akompaña situasaun jerál iha rai laran hafoin pra-eleisaun no eleisaun, situasaun kontroladu maibé provokasaun iha fatin barak sei akontese, ita hare’e potensia ba iha konflitu nafatin ass tantu iha munisipiu 13 seluk inklui mós RAEOA.

“Potensia ba konflitu sira ne’e mai husi asaun no balun mós mai husi mensagem ka liafuan hanesan ita akompaña hafoin rezultadu ne’ebe maka fó sai husi CNE iha grupu balun halo konferesia imprensa ne’ebe ita nota katak husi mensagam no liafuan sira ne’e karik hanesan ita la prevene ka ita la tau atensaun, potensia ba konflitu ne’e ass”, informa Komandante Jerál PNTL ne’e.

Autoridade másimu instituisaun seguransa ne’e salienta tan katak ita akompaña mós iha bairu-bairu, mezmu krime ne’ebe maka akontese hanesan krime bain-bain iha tempu molok pra-eleisaun, maibé sira ne’e mós bele fó potensia ba iha ameasa ba iha rai laran ninian, tanba ne’e orienta nafatin ba ita hotu, ba membru sira hotu atu nune’e nafatin alerta.

IMGL2475

“Ita akompaña ita nia ordem operasaun ne’ebe fó sai ona katak ita nia alerta ne’e sei to’o ba iha hafoin formasaun governu, hafoin ita retira tanba ne’e husu ba Komandu Operasaun atu jere didiak ekipa hirak ne’ebe tama iha alerta no sira ne’ebe maka stand by, nune’e iha situasaun ruma ita bele responde”, hatutan Autoridade másimu instituisaun seguransa ne’e.

Komisariu Polísia ne’e apela ba membru sira hotu atu hare’e didiak atuasaun iha terenu wainhira akontese konflitu ruma no husu atu hatudu profesionalizmu atendimentu. Ita labele hetan influensia ho ema iha terenu nia liafuan, wainhira ita halo atuasaun ema tenta provoka ita ho liafuan att hasoru ita, la respeita ita tanba ne’e husu atu ita nafatin hatudu profesionalizmu atendimentu.

“Husu ba ita hotu atu uja Media Sosial ho responsabilidade, labele hanoin katak ema hotu-hotu hanesan ho ita, dala-ruma ita sente katak ita livre atu halo buat hotu-hotu maibé ema seluk mós iha ninia privasidade no direitu, tanba ne’e hau husu ba ita atu nune’e uja Media Sosial ne’e ho responsabilidade”, apela Komisariu Polísia ne’e.

Komandante Jerál PNTL ne’e mós husu ba membru hotu atu mantein disiplina, respeita hirakia Komandu ninian no iha implementasaun servisu hatudu ita nia profesionalizmu. Media PNTL.

KONFRONTU IHA ZUMALAI PNTL ASEGURA ONA JOVEN NAIN 8

350242101_266415739218969_655318338207172098_n
Covalima, 02 juñu 2023 – Ekipa Forsa Polisia (FP) ne’ebe tutela Servisu Informasaun Polísia Nasionál (SIPN) junta ho Ekipa UF (Unidade Falintil), asegura ona suspeitu nain-8 ne’ebé deskunfia envolve iha krime jeral ba kazu asaltu no estragu komunidade nia uma iha Aldeia Galitas, Suku Taz-Hilin Postu Administrativu Zumalai, Munisipiu Covalima.
Suspeitu hirak ne’e asegura liu hosi propaganda servisu intelijensia nian hodi atrai no halo aprosimasaun ba suspeitu sira nia maun bot hodi hatene lolos kronolojia inklui suspeitu nain hira maka envolve iha kazu refere.
Wainhira rekolla ona informasaun adekuadu ekipa to’o iha fatin tarjetu halo kedas blokeia ba dalan prinsipal sira inklui hasoru fontes kredivel atu hetan informasaun kona-ba autor prinsipal ne’ebe halo ema kanek no estraga komunidade nia uma, ikus mai konsege deskobre suspeitu hirak ne’ebe maka envolve iha kazu refere iha fatin ne’ebe lahanesan.
Ho maneira aprosimasaun ne’ebe Xefi ekipa halo hodi konsola suspeitu sira tanba laiha kazu omesidiu grave ka ema mate entaun sira koopera diak atu bele entrega an nune’e ekipa halo esforsa hodi asegura uluk joven nain-4 iha Aldeia Maucola no nain-4 iha Aldeia Loro Ikun ho naran inisial AB, ADC, FMG, LB, LDS, LM, NA no RSP. Enkuantu nain-3 seluk sai tiha ba hare karau ne’ebe sulan hela no pronto koopera ho PNTL wainhira remata nia servisu.
Hafoin asegura suspeitu nain-8, ekipa servisu halo kontaktu hodi entrega kedas ba Servisu Investigasaun Kriminal Munisipiu Covalima hodi transporta kedas ba Komandu Munisipiu hodi kontinua halo identifikasaun durante 12h. Enkuantu hosi akontesimentu ne’e suspeitu sira seluk ne’ebe identifikadu ona sei entrega an ba PNTL ho kooperasaun hosi Autoridade lokal iha Suku Taz-Hilin Postu Administrativu Zumalai, Munisipiu Covalima.

 

Komandu PNTL Observa Ekipamentu Laboratoriu Forensik

350950774_555538423462243_4049514363952828028_n
Dili- Komandu Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) observa ekipamentu Laboratoriu Forensic no nia utilijasaun hodi halo ezaminasaun liman leut (finger print ) husi suspetu no vitima sira hodi halo prosesu ba kazu krime.
Komandante Jeral PNTL Komissariu Jeral Polisia Henrique da Costa hateten ohin tempu ida inportante tebes tanba membru Investigasaun husi Sub Seksaun Fonrensik ne’ebe mak akaba ona sira nia treinamentu konaba forensik durante semana ida ho formador mai husi Australia Sr.John ne’ebe maka hanesan mos nain ba Forensic Comparison Software ida ne’ebe maka agora dadaun instala iha ita nia Laboratoriu Forensic sira atu utiliza wainhira hala’o servisu iha terrenu hodi nune’e ajuda ona sira wainhira foti evidensia ruma hodi halo analiza sira estuda hodi hatama fila-fali iha komputer hodi hare no halo komparasaun sira bele foti ka aprezenta ona nia rezultadu ba Ministeriu Públiku ida ne’e maka importante tebes ita bele hatete katak avansu ida tan ba PNTL uza mos teknolojia hodi bele ajuda no identifika suspeitu sira, Nia hato’o asuntu ne’e iha Kuartel Jeral PNTL Kaikoli Dili, sexta (02/06).
Nia hatutan treinamentu ida ne’e hodi kompleta tan buat ne’ebe mak uluk iha tia ona, membru PNTL husi Sub Seksaun Forensik hamutuk nain hitu(7) no ita mos hetan apoiu Assessor ida husi parseru TLPDP ne’ebe maka mai apoiu ita hamutuk ho ita nian staff lokal nain rua(2) ida hanesan tradutor ida seluk ajuda ita nia parte foresnsik sira hodi halo identifikasaun.
Laboratoriu ne’e halo ezaminasaun ba krime saida de’it maka akontese karik hanesan husik hela evidensia ruma iha terrenu ita nia parte investigador husi forensik utiliza ida ne’e hodi bele deskobre suspeitu sira.
Parseru TLPDP apoiu ekipamentus lubuk ida ita bele hatete katak sufisiente atu nune’e bele hala’o knar ida ne’e, maibe ita hare buat ne’ebe mak seidauk iha depois Komandu bele buka hodi nune’e bele kompleta tan.
351155570_939319540449043_3671398011908558530_n
Iha okajiaun ne’e John Moloney Forensic Comparison Software hateten Polisia Federal Australia hakarak atu hasa’e kapasidade PNTL iha reziaun, teknolojia ida ne’ebe agora dadaun ami lori mai iha ne’e hanesan teknolojia ne’ebe maka utilija iha Australia inklui mos Azensia sira selu-seluk iha mundu.
“Uluk Hau mos Polisia ne’ebe hau kria software ida ne’e wainhira hau sei iha Polisia, tanba ne’e mak hau haksolok tebes hakarak partilia software ida ne’e ba Polisia sira seluk ,ida ne’e sei avansa no hasa’e kapasidade Polisia Nasional Timor-Leste iha ita nia nasaun.
Nia hatutan membru PNTL sira ne’ebe maka tuir treinamentu ne’e antusismu no gosta tebe-tebes, sira hakarak atu hasa’e sira nia konesementu iha teknolojia ida ne’e hodi halo matching (komparasaun) husi liman fatin ne’ebe mak rekolla iha local do crime mai ita bele halo ho finger print ne’ebe mak iha sistema ida ne’e. Ita uza teknolojia ida ne’e hodi rezolve krime barak liu tan, no resolve problema barak liutan ida ne’e di’ak mos ba komunidade.
Entretantu Police Adviser Forensic Renée Wilson hateten Hau setup laboratoriu ba Liman Leut (finger print) ne’e iha tinan 2021 hodi fo treinamentu ba membru PNTL iha Forensik konaba atendementu ba lokal du krime no oinsa hasai fotografia ba finger print.
Hau sei servisu hamutuk ho PNTL ba durasaun tinan rua(2) to’o hat(4) hodi fo treinamentu ba membru sira husi investigasaun iha munisipiu hotu konaba oinsa atende local du krime no rekola evidensia hodi bele ajuda prosesu investigasaun.
“Ami halo ezaminasaun ba liman fatin ne’ebe maka rekola iha lokal du krime hodi mai iha laboratoriu atu halo ezaminasaun entaun tenke iha buat ruma hodi halo komparasaun tanba ne’e maka ami iha data base atu nune’e liman fatin ne’ebe maka ami rekola husi suspetu no vitima sira hatama iha data base hodi halo komparasaun,” dehan Wilson.
Tanba ne’e maka ami konvida Sr. John Moloney mai iha ne’e atu instala Forensic Camparison Software nomos data base ba finger print atu nune’e finger print ne’ebe maka atu hatama ba data base ne’e foti husi suspetu no vitima sira.
Buat ne’ebe maka interesante ami halo iha laboratoriu ne’e maka uza manera oi-oin para hare halo ezaminasaun ho material kimiku lokal ne’ebe maka bele hola iha timor ho kustu ne’ebe maka apropriadu rajaun tanba material kimiku hirak ne’ebe maka uza iha laboratoriu nia kustu karun teb-tebes ne’ebe maka tenke importa husi estranjeru mai no presija kustu osan ne’ebe maka boot, husi ida ne’e maka ba finger print nian ami uza deit bua malus no nia rejultadu diak hanesan mos produtu kimiku ne’ebe maka sosa husi rai liur. Entaun uza bua malus ne’e hanesan invosaun ne’ebe maka primera vez ami halo iha mundu hodi uza ami nia kreativu no alternativu ida ne’e hodi halo ezaminasaun.
Ami mos uza Gazolina no Minarai hodi halo ezaminasaun finger print ba surat tahan ne’e alternativu ne’ebe maka baratu ba material kimiku ne’ebe maka kustu karun, tanba ne’e Kurten University iha Australia interesante tebes ho saida maka ami halo nune’e sira atu halo publikasaun iha sira nia journal. Media PNTL

 

Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa Fó Posse Ba Ofisias Superior No Inspetores Na’in Ne’en

350792650_204486039189803_2484864227752724451_n

Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Komandante Jerál Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa no Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo kuarta-feira (31/05) ne’e fó posse ba Ofisias Superior no Ofisias Inspetores hamutuk na’in ne’en (6).
Baseia ba despasu husi gabinete Komandante Jerál PNTL Nu.209/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Xefe Jorge Nelson Amado Monteiro hodi assume kargu hanesan Inspetúr Jerál no Diretúr Departamentu Justisa no Disiplina Interinu. Despasu Nu.210/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Ludgerio Picancio Madeira Lay hodi assume kargu hanesan Komandante Interinu Komandu PNTL Regiaun Oecusse Ambeno (RAEOA).
Despasu Nu.212/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Asistente Luis da Costa hodi assume kargu hanesan Komandante Interinu Komandu PNTL munisipiu Aileu. Despasu Nu.207/CG-PNTL/V/2023 nomeia Superintendente Asistente Luis Soares Bareto hodi assume kargu hanesan Xefe Interinu Departamentu Investigasaun Kriminal (DIK).
Despasu Nu.213/CG-PNTL/V/2023 nomeia Inspetúr Xefe Roberto Perreira dos Santos hodi assume kargu nu’udar Xefe Departamentu Operasaun Interinu. Despasu Nu.214/CG-PNTL/V/2023 nomeia Inspetúr José Manuel Guterres e Silva hodi assume kargu hanesan Xefe Gabinete Komunikasaun no Relasaun Públika Interinu.
350792059_1272021870350930_2775695715515607172_n
Iha nia diskursu ba serimonia ne’ebe hala’o iha salaun enkontru, Komandante Jerál Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa hateten Rotasaun, Nomeasaun, Transferensia, Rekrutamentu, Reforma/Aponsentasaun hanesan buat ida ne’ebe maka normal iha instituisaun ida tantu instituisaun Governu ka Estadu ou kompañia/organizasaun saida deit hanesan dalan ne’ebe mak ita liu, ida ne’e bele akontese ba iha sese deit ne’ebe mak tama iha organizasaun ida nia laran.
“Serimonia ida ohin, ita hala’o baze ida (Hare’e ba membru/ofisias balun ne’ebe maka tama ona iha prosesu aposentasaun) ba iha pasajen aposentasaun kargu no hirak ne’e sei mamuk, tanba ne’e ohin ita halo serimonia tomada de posse ba ita nia Superior sira balun no Subalteru sira atu nune’e hodi prinse vaga ka estrutura ne’ebe maka mamuk”, tenik Komandante Jerál PNTL ne’e.
Komisariu Jerál Polísia ne’e hakarak hato’o Agradesimentu ba iha Ofisiais Superiores sira, Ofisiais Subalternus sira ne’ebe maka antes ne’e assume responsabilidade, assume kargu hanesan Komandante Supervizaun sira iha Komandu Jerál maka hanesan Komandante Komandu Administrasaun, Inspetur Jerál PNTL, Diretúr Departamentu Disiplina e Justisa, Xefe Departamentu balun espesialmente ba iha Sentru Operasaun Nasional nian, Xefe Departamentu Tránzitu no Xefe Gabinete Relasaun Públika.
“Agradese mós ba ita bo’ot sira nia kontribuisaun no esforsu tomak durante ita bo’ot sira asume responsabilidade, fó ita bo’ot sira nia kontribuisaun, koñesimentu, esperensia, kapasidade tomak hodi dezenvolve instituisaun PNTL, espesialmente iha kargus hirak ne’ebe mak ita bo’ot sira hetan antes, mezmu ohin ita bo’ot sira la assume ka hasai responsabilidade ka kargu, maibé buat diak hirak ne’ebe mak ita bo’ot sira halo durante ne’e, ema hirak ne’ebe mak envolve an iha PNTL, hahu’u husi Agente to ba iha Superior sira, sei nafatin konta buat diak no kontribuisaun hirak ne’ebe mak ita bo’ot sira fó ba iha instituisaun ida ne’e”, hatutan Komisariu Jerál Polísia ne’e.
Entretantu, Komandante Komandu Pessoal e Formasaun Superintendente Xefe Arquimino Ramos hafoin serimonia ba jornalista sira hateten serimonia tomada de posse ne’ebe ohin hala’o hafoin exonerasaun ba kargu hirak ne’ebe Komandante Jerál fó sai ba membru PNTL sira ne’ebe tama ona lista aposentasaun ka reforma.
“Tanba ne’e maka vaga sira ne’e mamuk ne’ebe ohin hala’o serimonia tomada de posse ba Komandante sira foun hodi bele assume kargu, balun Interinu hela no balun hala’o funsaun akumulasaun hanesan Komandante Operasaun nia akumula funsaun hanesan Komandante Administrasaun, Inspetúr Jerál akumula mós funsaun hanesan Diretúr Departamentu Justisa no Disiplina, nune’e mós Xefe Departamentu Polisiamentu Komunitaria, nia mós akumula funsaun hanesan Komandante Departamentu Tránzitu Seguransa Rodoviaria Nasional (DTRSN)”, informa Komandante Komandu Pessoal e Formasaun.
Superintendente Xefe ne’e salienta tanba vaga hirak ne’e sei mamuk no agora dadaun hanesan ohin Komandante Aileu muda ba fali Komandante Interinu Oecusse nian no Segundu Komandante Aileu nian maka agora assume fali kargu hanesan Komandante PNTL munisipiu Aileu interinu no mós departamentu sira iha Komandu Jerál.
“Ohin ne’e ita halo re-ajustamentu tanba kargu sira ne’e mamuk, hanesan ita hotu hatene membru PNTL hamutuk na’in 158 mak tama ona ba lista reforma nian ka pasasen ba aposentasaun tanba ne’e maka kargu sira ne’e mamuk, komesa ohin sira exonera husi kargu tanba sira tama ona lista ba aposentasaun”, hatutan Superintendente Xefe ne’e.
Partisipa iha serimonia ne’e, Komandante Jerál, Segundu Komandante Jerál, Komandante Komandu Operasaun, Komandante Komandu Munisipiu, Unidade, Xefe Departamentu, Xefe Servisu no Emposadu sirea hamutuk ho familia.
Media PNTL.

 

PNTL Sei Buka Tuir Suspeitu Ba Insendiu Iha Munisipiu Viqueque

 350457042_632591591837383_2393857115162760413_n
Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) sei buka tuir hela suspeitu ne’ebe maka involve iha insendiu ida ne’ebe akontese iha loron 28 fulan Maiu tinan 2023 iha Suku Uma Uain Leten/Lugasa munisipiu Viqueque.
Xefe Gabinete Relasaun Públika PNTL Suprintendente Xefe Arnaldo Araújo liu husi konferensia imprensa segunda-feira (29/05) ne’e informa insendiu ne’ebe akontese iha munisipiu Viqueque antes ne’e akontese uluk ona iha loron 22 fulan Maiu tinan 2023 oras 12 kalan, maibé ahi la konsege han uma ne’e tanba komunidade sira konsege rega mate tiha ahi.
“Nune’e maka uma na’in iha loron 23 fulan Maiu hasai hotu sasan uma laran muda fila fali ba nia banin nia uma mais ou menus metro 10 husi vitima nia uma, hafoin iha loron 28 fulan Maiu tinan 2023 iha oras madrugada, akontese fila fali ahi han vitima nia uma maibé la konsege ahi han hotu, tamba komunidade sira rega mate tiha ahi ne’e, suspeitu to’o ohin loron Polísia sei buka tuir suspeitu ne’e rasik,”informa Xefe Gabinete Relasaun Públika PNTL.
Asidente Tráfegu Iha loron 29 fulan Maiu tinan 2023 oras 02:08 madrugada, akontese asidente tráfiku ida entre motor ho kareta ne’ebe rezulta vitima na’in rua hetan kanek todan.
“Suspeitu ba Asidnete ne’e rasik, oras ne’e parte PNTL Komandu munisipiu Dili sei buka tuir hela tanba kazu ne’e foin amak akontese ohin dadersan madrugada, vitima na’in rua ne’e oras ne’e dadaun hala’o ona tratamentu iha HNGV no sasan evidensia hanesan motor asegura ona iha Komandu PNTL munisipiu Dili,” tenik Xefe Gabinete Relasaun Públika PNTL Suprintendente Xefe Arnaldo Araújo.
Suprintendente Xefe ne’e apela ba ema hotu-hotu liu-liu motorista sira ne’ebe lori kareta ka motor soke ema, husu atu responsabiliza ba aktu ne’ebe komete. Ba suspeitu ne’ebe hala’i hafoin soke vitima na’in rua ne’e, parte PNTL husu atu entrega ann nune’e prosesu investigasaun bele lao lalais. Media PNTL.

 

Selebra Aniversariu Ba Dala 20, Komandu UPM Hala’o Serimonia Han Kalan Hamutuk

IMGL1571

Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) Unidade Polísia Marítima (UPM) iha loron 27 fulan Maiu tinan 2023 komemora ninia existensia ba dala 20 ho serimonia Parada Militar ne’ebe maka preside husi Vise Ministru Interior no partisipa husi Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa, Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo, Komandante Komandu PNTL munisipiu sira no estrutura Komandu UPM rasik.

Serimonia Parada ne’e rasik hala’o iha parte dader ho aprezentasaun Dansa Tradisonla husi Estudante Eskola Tékniku Informatika (ETI) kontinua ho aktividade Feira. Hafoin ida ne’e, membru UPM halo aprezentasaun atrasaun kona-ba Demonstrasaun halo abordazen no halo buska ba evidensia ne’ebe suspeitu sira subar iha tasi okos. Iha demonstrasaun ne’e suspeitu sira koko halai, maibé membru UPM sira utiliza Ekipamentus ne’ebe Próprio hodi konsege halo kapturasaun no foti evidensia ne’ebe subar iha tasi okos.

IMGL1569

No iha parte kalan, Komandu UPM hamutuk ho membru sira hala’o serimonia han kalan hamutuk ho Komandante Jerál PNTL, Segundu Komandante Jerál, Komandante Komandu PNTL munisipiu sira inklui membru UPM ho familia.

Iha ninia lia menon ba serimonia ne’ebe hala’o iha Kuartél UPM ne’e, Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo hato’o Parabéns ba Komandu UPM hamutuk ho membru sira ne’ebe maka selebra ninia existensia ba dala 20 iha tinan 2023 ne’e.

“Ita fiar katak UPM ne’ebe maka existe, nia lao professional no lao ba bebeik ona tanba ne’e mai ita hotu apoiu husi familia no husi PNTL ba Unidade ida ne’e atu bele lao nafatin ba oin”, tenik Komisariu Polísia ne’e.

Segundu Komandante Jerál PNTL ne’e afirma tan katak fiar katak ita nia hamutuk iha kalan ida ne’e sai hanesan amizade ne’ebe diak liu hodi kuda nafatin iha PNTL nia laran, atu iha fatin ne’ebe deit, tantu UPM, Unidade Espesial Polísia (UEP), Kontijente Jerál no iha fatin ne’ebe deit ita sai nafatin PNTL ne’ebe maka konsagra ona iha Konstiutisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) iha artigu 147.

Hafoin han kalan hamutuk kontinua kedas ho divertimentu.

Media PNTL.