Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) Unidade Polísia Marítima (UPM) iha loron 27 fulan Maiu tinan 2023 komemora ninia existensia ba dala 20 ho serimonia Parada Militar ne’ebe maka preside husi Vise Ministru Interior no partisipa husi Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa, Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo, Komandante Komandu PNTL munisipiu sira no estrutura Komandu UPM rasik.
Serimonia Parada ne’e rasik hala’o iha parte dader ho aprezentasaun Dansa Tradisonla husi Estudante Eskola Tékniku Informatika (ETI) kontinua ho aktividade Feira. Hafoin ida ne’e, membru UPM halo aprezentasaun atrasaun kona-ba Demonstrasaun halo abordazen no halo buska ba evidensia ne’ebe suspeitu sira subar iha tasi okos. Iha demonstrasaun ne’e suspeitu sira koko halai, maibé membru UPM sira utiliza Ekipamentus ne’ebe Próprio hodi konsege halo kapturasaun no foti evidensia ne’ebe subar iha tasi okos.
No iha parte kalan, Komandu UPM hamutuk ho membru sira hala’o serimonia han kalan hamutuk ho Komandante Jerál PNTL, Segundu Komandante Jerál, Komandante Komandu PNTL munisipiu sira inklui membru UPM ho familia.
Iha ninia lia menon ba serimonia ne’ebe hala’o iha Kuartél UPM ne’e, Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo hato’o Parabéns ba Komandu UPM hamutuk ho membru sira ne’ebe maka selebra ninia existensia ba dala 20 iha tinan 2023 ne’e.
“Ita fiar katak UPM ne’ebe maka existe, nia lao professional no lao ba bebeik ona tanba ne’e mai ita hotu apoiu husi familia no husi PNTL ba Unidade ida ne’e atu bele lao nafatin ba oin”, tenik Komisariu Polísia ne’e.
Segundu Komandante Jerál PNTL ne’e afirma tan katak fiar katak ita nia hamutuk iha kalan ida ne’e sai hanesan amizade ne’ebe diak liu hodi kuda nafatin iha PNTL nia laran, atu iha fatin ne’ebe deit, tantu UPM, Unidade Espesial Polísia (UEP), Kontijente Jerál no iha fatin ne’ebe deit ita sai nafatin PNTL ne’ebe maka konsagra ona iha Konstiutisaun Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) iha artigu 147.
Hafoin han kalan hamutuk kontinua kedas ho divertimentu.
Media PNTL.
Dili-Vise Ministru Interior husu governu foun atu kontinua tau matan no dezenvolve Unidade Polisia Maritima (UPM) hodi bele garante soberania no proteje riku soin iha tasi.
Vise Ministru Interior Antonio Armindo hateten Governu ida ne’e kontinua sei ejiji ba governu foun ne’ebe sei mai atu bele tau matan ba UPM atu nune’e sira bele asegura soberania tasi diak liutan hodi proteje riku soin iha tasi laran tanba UPM iha limitasaun oi-oin ne’ebe maka governu rekonyese maibe ne’e sai hanesan rekomendasaun inportante ba ita nia governu foun hodi tau matan ba Infraestrutura, Ekipamentu, Rekursu Humanu, Farda, Botas nomos ekipamentu sira seluk, Nia hato’o asuntu ne’e iha komemorasaun aniversariu UPM iha Kuatel UPM Lecidere Dili sabadu (27/05).
Nia hatutan tuir dadus husi Ministeriu Agrikultura hahu husi tinan 2018 to’o 2020 ita lakon kuaje besik Bilaun 11 ikan ne’ebe ita lakon iha tasi tanba peska illegal ida ne’e sai prekupasaun ba governu ida ne’e no governu ida tuir mai katak alende ita iha Autoridade Maritima Nasional mais Unidade Maritima inportante tanba ita presija servisu komplementa malu, iha tasi laiha ema ida mak mesak nain ba tasi depois ita hadau malu ema tama aproveta tama illegal naok ita nia rekursu sira iha tasi laran.
Iha Timor-Leste ita iha limitasaun oi-oin ne’ebe maka kauza ita lakon ikan iha tasi toneladas ba toneladas loron-loron, semana-semana, fulan-fulan ke Timor-Leste divia proteje ida ne’e halo sira hanesan riku soin para dignifika no diversifika ita nia ekonomia.
Los duni iha Governu Konstitusional da-VIII liu-liu ba mandatu Hau ho Primeru Ministru nudar mos Ministru Interior tinan rua(2) nia laran ami labele halo buat hotu-hotu maibe iha buat lubuk ida mak ita halo ona ba PNTL inklui UPM. Tinan ida ne’e halo kompra lubuk ida ne’ebe ami espera governu ne’ebe mai bele inplementa sasan sira ne’ebe maka tinan ne’e ita halo liu-liu ba uniforme, Botas no ekipamentu sira seluk ne’ebe ita hahu kompra ona no ita boot sira sei simu iha fulan Outubru tinan ne’e.
Lori Primeiru Ministru hanesan Ministru Interior nia naran hakarak parabenija Komandante Jeral no Segundu Komandante Jeral no Komandante sira hotu, membru PNTL iha timor laran tomak tanba ita boot sira nia servisu diak durante Kampaña nomos Eleisaun, ita nia seguransa tinan ida ne’e diak liu kompara ho tinan anteriormente. Hakarak parabenija mos ita nia instituisaun parseru F-FDTL ne’ebe maka apoiu PNTL durante kampaña no Eleisaun. Lahaluha mos governu hakarak parabenija instituisaun intelijensia sira hanesan SIP, SNI, SIM nomos individu sira ne’ebe mak apouiu ba ita nia seguransa durante kampaña nomos Eleisaun.
Iha okajiaun ne’e Komandante UPM Superintendente Polisia Eugenio Perreira hateten iha loron 27 maiu tinan 2003 timor oan ne’ebe servi iha instituisaun PNTL hahu simu nia responsabilidade iha Autoridade Polisial nian husi Polisia Nasoens Unidas. Responsabilidade ne’ebe maka PNTL asumi orienta liu ba iha misaun atu garante zona marítima.
Nia hatutan iha tinan 2004 governu aprova Dekretu Lei Nu. 9 Lei organika PNTL no promulga husi Prezidente Republika hodi transforma Unidade Seguransa Maritima ba iha Unidade Polisia Maritima (UPM) no define nia misaun prevensaun no supersaun ba krime jeral, aktus elisitus nomos krime seluk ne’ebe akontese iha area kosteira no halo mos prevensaun no kombate polusaun ba iha tasi, halo seguransa ba ema no rekursu iha tasi okos.
Husi inisiu UPM simu poder husi UNPOL ho rekursu ne’ebe minimu maibe to’o ohin loron UPM kontinua hatudu ninia progresu dezenvolvimentu ne’ebe maka signifikante, alende ne’e mos UPM hetan tulun husi parseru dezenvolvimentu sira nomos ajente internasional sivil no militar sira ne’ebe maka iha komitmentu boot atu kontinua apoiu UPM to’o ohin loron.
“Ami iha esperansa no iha fiar katak ho lidersa Komandante Jeral no Segundu Komandante Jeral nian ami sei atinji objetivu husi vizaun no programa hirak ne’ebe introdus ona atu nune’e UPM bele servi estadu no povu ho nia lema ‘UPM Sempre Orgulho Servisu Iha Tasi’,” dehan Komandante.
UPM iha faze ida ne’ebe kontinua reforsa ninia misaun hodi garante seguransa iha teritoriu tasi timor liu husi estabelesimentu postu vizilansia sira iha area kosteira, estabelese ekipa ne’ebe ho nia misaun atu halo salvamentu wainhira sidadaun sira hetan dezastre iha tasi, halo patrulamentu iha area ne’ebe identifika hanesan potensia ba atividade peskas illegal, importasaun illegal, halo dezaminasaun informasaun ne’ebe pertenente ba seguransa ema nian wainhira halo atividade iha tasi liu-liu komunidade sira ne’ebe halao atividade peskas nomos utilija transporte maritima ba mai Dili Atauru, nomos husi Dili ba mai Oecusse;
Alende atividade preventiva ne’ebe UPM halo iha mos programa seluk ne’ebe sai hanesan prioridade maka iha area kapasitasaun membru UPM kontinua halao treinamentu iha area navigasaun, Lei internasional konaba area maritima, buskas no salvamentu nomos area seluktan ne’ebe maka pertenente ba seguransa maritima nian, programa kapasitasaun hirak ne’e hotu hetan apoiu husi parseru dezenvolvimentu sira hanesan TLPDP, JICA, KOIKA no US komponente naval nomos husi instituisaun F-FDTL.
Entretantu Komandante Jeral PNTL Komissariu Jeral Polisia Henrique da Costa hateten UPM asumi papel sentral ida hodi hasae volume patrulhamentu maritima no aumenta fiskalizasaun ba peska illegal, trafiku humanu, trafiku droga, trafiku arma no kombate kriminalidade organijada transnasional no iha mos papel inportante ida iha ambitu salva guarda vida humanu iha tasi no salvamentu maritima.
“UPM iha laos deit atu garante misaun interna maibe iha kontekstu luan konaba seguransa nasional tanba ne’e nesesidade ida inportante tebes hodi halo investimentu boot iha area ida ne’e relasiona ho aumenta rekursu humanus, Ro ahi ho nia ekipamentu sira nomos formasaun ne’ebe bele responde ba iha nesesidade ne’ebe mosu iha era globalizasaun ida ne’e,”dehan Komandante Jeral.
UPM mos hasoru hela defzafiu sira hanesan tuir mai manutesan ba ro, finansiamentu ne’ebe menus, formasaun ne’ebe seidauk adekuadu, problem aba iha akijisaun navius, Sistema komunikasaun ne’ebe la adekuadu, problema fo fornesimantu no reabastamentu ba ekipamentu ne’ebe bele fo risku ba membru sira iha sira nia servisu fatin maka hanesan bolsas salva vida ne’ebe tuan ona, ekipamentu kombate insendiu ne’ebe la sufsiente, ekipamentu seguransa ne’ebe labele utilija ona nomos ekipamentu seguransa jeral sira seluk.
UPM sei nafatin servi ho fuan no laran tomak kontinua konstrui no konsolidir forsa seguransa ida ne’ebe modernu, responde ho forma prontu no ativu mesmu hasoru dejafiu. Hanesan sira hatudu ona hodi fo apoiu ba munisipiu sira hodi asegura kampaña no Eleisaun parlamentar 2023.
Ohin loron inportante tebes ita tenke iha politika nasional ida hodi koloka tasi hanesan elementu sentral ida iha operasionalizasaun estratejia nasional ba seguransa no dezenvolvimentu Timor-Leste hanesan forma ida atu promove benefisiu ruma fo oportunidade ruma ne’ebe maka iha maibe liu mos husi risku no amiasa oi-oin no kompleksu ne’ebe iha potensia prejudika interese ba nasaun nian.
Ezisti isu sira mai husi nasional, rejional, global ne’ebe ejiji ita nia kapasidade ida ne’ebe aas husi UPM maka hanesan seguransa portuaria, no seguransa bai ha rotas komersiais, obrigasaun hodi kumpri kondiens maritima internasional hodi bele permite ita atu bele adere ba orgnaizasaun ASEAN hodi kombate efetivamente krime sira iha nivel lokal no transnasional, peska illegal ne’ebe la deklaradu no laiha regulamentu ida husi tasi ninian no bele identifika hanesan problema ne’ebe grave ou seriu miabe hodi ajuda estadu atu infrenta problema hirak ne’ebe iha.
Hau nia parabens ba Imi, nafatin hatudu imi nia profesionalismu PNTL iha papel fundamental atu asegura ema no bens sira tanba hanesan Komandante Jeral husu imi nia empeñamnetu dedikasaun atu mantein no fo seguransa bai ta nia komunidade, ita nia bens sira nomos fronteira tasi, ho ita bot sira nia servisu ne’ebe professional Timor-Leste sei kontinua sai nasaun ida ne’ebe livre, paz no tranqulidade, Nia hakotu.
Serimonia ne’e partisipa husi Enkaregadu Embaxador Amerika, Embaxador Japaun, komandante TLPDP, Komandante Komandu Operasaun, Komandante Administrasaun, Komandante Pessoal e Formasaun, Komandante PNTL munisipiu Dili, Komandante munisipiu Bobonaro, Komandante munisipiu Ermera, Komandante UEP, Embaixador Japaun, Korpus Diplomatiku, Xefe JICA, Diretur Departamentu sira, Komandante munisipiu, Ofisiais Superior, Ofisiais Subalternus, Sartentu, Ajente PNTL no kombidadu sira. Media PNTL
Dili-Unidade Polisia Maritima (UPM) selebra misa agradesementu ba Maromak ba grasa no bensaun ne’ebe maka membru Unidade ne’e simu ona durante tinan 20 nia laran no kontinua husu Maromak nia protesaun.
Misa solene ne’e prezidi husi amu Kapelaun Pe.Nelino Americo O.Carm iha nia homilia Padre ne’e husu ba Estrutura Komandu UPM ho membru sira hotu atu servisu hamutuk no apoiu malu iha situasaun saida deit no hametin nafatin unidade, sai ida deit hodi servi povu no nasaun hanesan Jejus Kristu ho Aman Maromak ida deit.
“Parabens ba Komandante Unidade, Segundu Komandante no membru tomak ne’ebe ho fuan no laran selebraselebra aniversariu ba dala 20,” Nia felisita.
Iha okajiaun ne’e Komandante UPM Superintendente Polisia Eugenio Perreira hateten Ita selebra ona aniversariu ba dala rua nulu (20) ne’e idade ida ke mais maduru liu ona ba ita atu ezerse ita nia responsabilidade neebe mai ho prinsipiu ba iha misaun nebe ita simu husi estadu no mos husi povu no buka ita nia responsabilidade nebe mai husi fuan atu nune ita iha duni vontade tomak atu servi ita nia povu no nasaun.
Nia hatutan UPM iha esperansa atu assume responsabilidae ho kondisaun nebe favoravel ba iha Unidade ne’e nia misaun. oinsa atu halao knar ho responsabilidade hodi kombate no prevene atividade kriminal organizadu nomos atu proteje rekursu iha ita nia maritima, natureza no ita nia riku soin sira homos atu proteje ita nia komunidade sira wainhira sira halao atividade iha area maritima.
Partisipa iha misa ne’e komandante UPM Superintendente Polisia Eugenio Perreira, Segundu Komandante UPM Inspetur Xefe Polisia Aniceto da Silva de Fatima, Komandante Komandu Administrasaun Superintendente Xefe Polisia Jose M.Neto Mok, Komandante Komandu Pessoal e Formasaun Superintendente Xefe Polisia Arquimino Ramos, Segundu Komandante UEP Superintendente Polisia Damião Correia, membru UPM ho familia sira no Estajiariu husi UNTL no Kolejiu São Miguel. Media PNTL
Dili, Unidade Polísia Marítima (UPM) Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) iha tinan 2023 selebra ona ninia ezistensia ba dala XX (20) no durante ne’e hasoru difikuldade menus transporte iha area Marítima. Misaun UPM orienta tuir Dekretu Lei Nu.55 iha artigu 77 kona-ba oinsa UPM atu ezerse ninia responsabilidade liu-liu hare’e iha area Marítima no atu bele halo nia prevensaun, asaun presuasivu ba iha aktu krime organizadu sira ne’ebe maka akontese iha area Marítima nian.
Komandante UPM Superintendente Polísia Eugenio Perreira iha loron sexta-feira (25/05) ne’e iha aktividade Feira ne’ebe hala’o iha Kuartél Komandu UPM ba âmbitu komemorasaun Aniversariu UPM nian ba dala XX hateten iha UPM nia ezekusaun ba iha Misaun ne’ebe temi ona, UPM enfrenta duni difikuldade liu-liu kona-ba iha transporte area Maritima nian.
“Maibé nafatin ho ami nia firmeza atu bele responde ba iha misaun ida ne’e no ho mós ami nia rekursu umanu tanba ita hare’e iha area kostera ne’e laos iha Dili deit, kuaze iha ita nia illa Timor tantu iha Atauru, enkuantu iha ami nia rekursu umanu ida ne’e mós sai hanesan difikuldade tanba ita presiza atu bele koloka mós iha postu vizilansia iha area Kostera sira ne’ebe maka ho nia misaun oinsa maka atu bele halo prevensaun iha area Kostera nian atu nune’e bele iha niania ezekusaun ba iha misaun ne’e bele seguru liu tan ba iha ita nia area Marítima nian”, esplika Komandante UPM ne’e.
Superintendente Polísia ne’e afirma tan katak alén de menus difikuldade ba area Transporte nian, UPM mós enfrenta menus ekipamentus marítima liu-liu kona-ba salvamentu ida ne’e importante. En prinsipiu iha UPM, iha ona ekipa salvamentu maibé ita presiza hatene katak enkuantu ekipa ne’e atu halo nia misaun presiza ekipamentu oinsa maka atu salva rasik ba Polísia no salva ba iha ita nia komunidade sira ne’ebe maka hetan dezastre. Ekipamentus ba salvamentus ne’ebe maka UPM presiza maka live jaket ba membru sira wainhira atu salva komunidade sira.
“Klaru mós presiza treinamentu tanba iha misaun ida ne’e mai sira presiza halo sira nia aktividade depende ba iha tasi ninia klean, atu nune’e sira bele iha sira nia sasukat ba iha kapasidade pesoal efetivu sira ne’ebe hala’o misaun ba iha salvamentu”, hatutan Superintendente Polísia ne’e.
Ofisias Superior ne’e hatan ba difikuldade ne’ebe maka UPM hasoru katak ita iha opsaun buka atu bele responde ba iha situasaun sira ne’e, primeiru maka ita sempre hare’e ba iha Orsamentu Jerál Estadu. Ami aprezenta anualmente iha ami nia Orsamentu liu-liu ba iha UPM no klaru Komandu PNTL iha ninia opsaun mós hare’e ba iha nesesidade Komandu nian, ne’ebe iha nia opsaun ne’e ami kontinua aprezenta saida maka sai hanesan nesesidade ba iha UPM liu husi Orsamentu Jerál Estadu.
“Segundu maka ita iha alternativu ho opsaun balun maka ita presiza hetan apoiu husi ita nia parseiru desenvolvimentu sira ne’ebe maka agora dadaun ami sempre aproxima ho parseiru hanesan TLPDP tantu mós ho JICA nune’e mós ita nia parseiru iha nivel internasional nian hanesan embaixada Estadu Unidus,a mi reuni ho sira atu konvense oinsa atu bele fó apoiu ba iha area servisu UPM nian”, hakotu Ofisias Superior ne’e.
Media PNTL.