Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Departamentu Investigasaun Kriminal Nasional (DIKN) alerta ba komunidade sira hotu atu kuidadu ho kazu Skimming ne’ebe kontinua buras iha rai laran.
Liu husi Konferensia Imprensa tersa-feira (11/06) ne’e, Xefe DIKN Superintendente Polísia João Belo dois Reis relata informasaun balun relasiona ho situasaun aktual baseia ba keixa ne’ebe maka DIKN simu loron-loron husi maluk Timor oan feto sira ne’ebe sai vitima kazu Skimming (Online) nian.
“Ida ne’e importante atu hato’o ba maluk Timor oan sira hotu, katak grupu organizadu balun Timor oan sira servisu hamutuk ho ema estrangeiru, halo hela krime Skimming (Online) nian ne’ebe habosok ita nia maluk Timor oan sira, finzi namora iha Online hafoin koalia (Chet) no Video Call ba malu, ikus mai sira promete atu haruka presente balun mai Timor no husu ita nia Timor oan sira ne’e atu selu impostu (Pajak), atu liberta sasan sira ne’e tenke haruka osan ba”, esplika Xefe DIKN ne’e.
Superintendente Polísia ne’e salienta tan katak hafoin haruka osan ba, sasan ne’ebe sira promete mós laiha, osan ne’ebe sira haruka ba mós labele foti fila fali. Kazu refere kuaze loron-loron ami simu, tanba ne’e maka PNTL servisu hamutuk ho Ajensia interligadu ho asuntu ida ne’e, ami alerta ba populasaun Timor laran tomak, labele fiar.
“Ita iha ona kazu lubuk ida relasiona ho kazu artista Baim Wong nian no ikus mai mosu tan kazu ida ne’e, fó konsikuensia sériu ba ita nia Timor oan sira tanba lakon osan barak, nune’e PNTL parte DIKN hakarak alerta ba ita sidadaun Timor-Leste laran tomak liu-liu alin feto sira, karik hetan kontaktu ruma husi sidadaun estrangeiru ka sidadaun Timor ne’ebe maka promete atu fó presente liu husi Online, lalika fiar no lalika haruka osan”, alerta Superintendente Polísia ne’e.
Ofisias Superior PNTL ne’e akresenta tan katak tanba vitima barak haruka osan kuaze dolar rihun ida resin, ikus mai sasan la mai no sira nakonu ho deve tanba sira empresta tiha ema nia osan hafoin haruka liu husi Banku. Tanba ne’e, liu husi kanal ida ne’e bele hatutan informasaun ba sidadaun sira atu bele iha informasaun naton, atu labele sai vitima nafatin ba kazu hanesan ne’e iha futuru.
“Vitima husi kazu ida ne’e iha tinan 2024 hamutuk na’in hitu (7) ona tuir ami nia informassaun no orseik na’in rua (2) mai aprezenta tan ho kazu hanesan, tanba ne’e nesesita ba ami atu informa ba públiku atu labele kontinua vitima ba kazu hanesan, sira mai ho evidensia maka hanesan resultadu chatting, Video Call no mós Video ne’ebe ema sira aprezenta katak sasan sira atu haruka mai ne’e maka ne’e, to’o ikus sira haruka tiha osan liu husi banku, sasamn ne’e mós la mosu no ema ne’ebe promete atu fó sasan ne’e mós laiha”, hatutan Ofisias Superior PNTL ne’e.
Xefe DIKN ne’e argumenta mós katak hafoin simu keixa husi vitima sira, PNTL nia atuasaun maka ita servisu hamutuk ho servisu interligadu hotu-hotu tenta atu detekta númeru kontaktu ne’ebe iha internasional tantu lokal no operasaun agora lao hela hanesan garantidu ida ba populasaun sira katak PNTL la nonok ba situasaun ida ne’e.
“Iha maluk Timor oan konforme númeru kontaktu ne’ebe ami iha, ami lokaliza ona sira nia hela fatin no operasaun sei lao kontra sira, grupu sira ne’e ita komesa detekta sira hela iha ne’ebe, sira pozisaun saida, halo saida no inan-aman sé, ita detekta ona, espera iha tempu badak ita sei halo atuasaun ba sira, maioria vitima sira ne’e hela fatin iha izoladu, fatin sira ne’ebe laiha koneksaun ho ema sira matenek balun kona-ba informasaun ne’e, sira nia targetu ne’e ba inan ka alin feton sira ne’ebe hela iha munisipiu no aldeia sira, tanba vitima sira ne’e maioria mai husi munisipiu Ermera, Dili no Aileu n’ebe mai ho nia modus operanding ketak-ketak”, haktuir Xefe DIKN ne’e.
Media PNTL.
Dili, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Komandante Jerál Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa husu ba membru PNTL hotu atu prepara ann hodi simu visita Ekipa Avansadu Vatikanu nian mai Timor-Leste hodi halo preprasaun ba Vizita Amu Papa Francisco nian iha fulan Setembru tinan ne’e.
Lia hirak ne’e Komandante Jerál PNTL ne’e hato’o liu husi diskursu ba Serimonia Isar Bandeira segunda-feira (03/06) dahuluk fulan Juñu nian iha Kuartél Jerál hateten hanesan ita hotu akompaña iha loron 01/06 ekipa avansadu husi Vatikanu nian ba Vizita Amu Papa Francisco nian mai Timor-Leste no iha loron hirak tuir mai sira sei halo aktividade observasaun, avaliasaun kona-ba ita nia preparasaun iha Timor-Leste.
“Tanba ne’e ohin hau koalia ona ho Segundu Komandante Jerál kona-ba iha envolvimentu seguransa ninian, ita seidauk simu informasaun ruma oinsa bele prepara ou sira vizita mai hare’e ita nia fatin, maibé husu ba iha ita hotu-hotu nafatin prepara 24 oras karik hanesan pedidu ka orientasaun Komandu nian ita apoiu ba iha munisipiu Dili ka apoiu ba iha ekipa sira seluk hodi halo gladi/preparasaun husu atu nune’e ita tenke prepara nafatin”, tenik Komandante Jerál PNTL ne’e.
Komisariu Jerál Polísia ne’e salienta tan katak tanba envolvimentu membru seguransa ninian ne’e, ita sei envolve mós sira husi munisipiu, unidade sira no Kuartél Jerál rasik tanba ne’e dala-ruma sé ita envolve munisipiu maka kleur liu ba situasaun ida agora ninian ne’e ita prontu atu nune’e bele responde, logistika, komunikasaun hare’e hela ita nia ekipamentus sira atu nune’e bele prepara.
“La haluha hakarak hato’o deit ba ita idak-idak katak to’o agora ita hetan hela komentariu pozitivu ba iha ita nia servisu tantu husi ema internasional sira k tantu husi ita nia populasaun sira k fó komentariu pozitivu ba iha ita nia servisu, parabéns ba imi idak-idak tanba kontribuisaun buat ne’ebe imi halo mak ninia resultadu ema fó komentariu pozitivu ba ida ne’e, nafatin servisu tenke iha konjuntu, servisu tenke iha unidade atu nune’e bele fó atendimentu diak ba ita nia komunidade sira”, hakotu Komisariu Jerál Polísia ne’e. Media PNTL.
Dili- Unidade Polisia Maritima (UPM) selebra aniversariu ba dala XXI ho misa agradementu ba Bensaun Protesaun no Akompanhamentu husi Aman Maromak iha sira nia knar lor-loron nian.
Iha okajiaun ne’e Segundu Komandante Jeral PNTL Komisariu Polisia Pedro Belo hateten lori Komandante Jeral nia naran hato’o parabens ba ita boot sira hotu ne’ebe maka durante ne’e halao knar diak teb-tebes ho professional, ita hotu akompanha katak iha tinan ida ne’e nia laran susesu lubuk ida ne’ebe maka ita boot sira halo ona iha tasi nomos iha rai maran. Liu husi tasi ita prende sasan illegal lubuk ida no liu husi rai maran fo apoiu ba Komandu munisipiu sira hodi asegura seguransa rai laran, Nia hato’o asuntu ne’e iha Kapela Santo Antonio CFP Comoro Dili, domingo (26/05).
“Lori Komandu Jeral nia naran nafatin agradese no hato’o parabens ba ita bot sira, mantein nafatin ita bot sira nia serbisu diak ne’ebe maka durante ne’e imi halao tia ona, no mantein nafatin serbisu hamutuk kaer malu metin nafatin, no ita hotu hamutuk hahu husi Komandante to’o Ajente, ita hotu sebisu hamutuk maka bele lori paz no dame ba ita nia povu no rai ida ne’e,”. dehan Komisariu.
Nia akresenta Ita bot sira nia knar iha vida ne’ebe risku tanba ita hasoru tasi no ita hatene katak ita nia Espiritu Espesial ida ba tasi nian maka ita mos sei bele hetan problema iha tasi laran wainhira laiha apoiu ekipamentu hirak ne’ebe atu suporta ba ita bot sira maibe buat hirak ne’e hotu la hamete ita bot sira nia Espiritu maibe ita bot sira nafatin hatudu ita bot sira nia prontidaun serbisu nian ne’ebe diak tebes ba povu no rai ida ne’e.
Misa solene ne’e prezidi husi Ami kapelan Pe. Abril Lopes no Partisipa husi Ofisiais Superior PNTL, Ofisiais Subalternu, Sarjentu, Ajente, Prezidente AESPNTL no Sarani sira.
Media PNTL
Kasa, Ainaro, Membru Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) husi Komandu Munisipiu Ainaro, Aileu no Covalima hamutuk 56 ne’ebe maka iha tempu pasadu envolve iha Grupu Arte Marsias (GAM) no Grupu Arte Rituais (GAR), iha loron Sabado (11/05) ne’e ho konsiensia no vontade rasik entrega Atributu GAM no GAR nian ba Komandu PNTL hodi hato’o komprimisiu no jura hodi ba oin hala’o deit servisu tuir Lei no Ordem, servi ba Estadu no ba Povu.
Komandante PNTL Munisipiu Ainaro Superintendente Assistente Polísia Luis da Silva iha ninia intervensaun ba serimonia ne’e hateten desvinkulasaun ba membru PNTL sira husi GAM no GAR ne’ebe hala’o iha loron ohin, bazea ba deklarasaun husi Primeiru Ministru RDTL iha loron 07 Dezembru 2023 iha Palacio Governo Dili, Timor-Leste hodi konsidera ba serimonia Deklarasaun Komprimisiu de Onra no sai hanesan fundamental ida hodi kontinua esforsu no garante katak iha insitutuisaun PNTL la integra no la kolabora iha parte GAM no GAR nian.
“Despaisu Ministru Interior Nu.125/G-MI/XII/2023 iha loron 13 Dezembru kona-ba Indikasaun Desvinkulasaun ba membru PNTL ne’ebe envolve iha GAM no GAR inklui orientasaun husi Komandante Jerál PNTL ba serimonia entrega Atributu GAM no GAR Nu.94/CG-PNTL/V/2024 iha loron 06 Maiu 2024, Komandante munisipiu Aileu, Ainaro no Covalima prepara sira nia membru atu entrega Artributu GAM no GAR hala’o dala ida deit no realiza iha suku Kasa, postu administrativu Ainaro Vila, munisipiu Ainaro”, tenik Komandante PNTL Munisipiu Ainaro ne’e.
Superintendente Assistente Polísia ne’e salienta tan katak ohin loron nu’udar loron importante ba PNTL munisipiu Aileu, Ainaro no Covalima relasiona ho referensia no enkuadramentu legal ne’ebe temi iha leten hodi kumpri no hala’o desvinkulasaun ba membru PNTL sira ne’ebe envolve iha GAM no GAR. Pasadu, durante tinan barak públiku sempre kestiona kona-ba neutralidade no imparsialidade membru PNTL nian atuasaun iha terenu relasiona ho konflitu ne’ebe lori naran GAM no GAR iha teritoriu Timor-Leste.
“Tanba ne’e ohin total membru PNTL hamutuk 56 kompostu husi munisipiu Aileu na’in 8, munisipiu AInaro na’in 16, munisipiu Covalima na’in 30 no migrasaun na’in 2, afirma sira nia ann ba dala rua, ba dahuluk hala’o tiha ona iha tinan 2013 no ohin membru PNTL sira kompremete entrega tan atributu GAM no GAR hodi hakotu relasaun GAM no GAR, hodi kumpri no hakruk deit ba Lei no Ordem no hala’o nia misaun tuir konstituisaun RDTL artigu 147”, afirma Superintendente Assistente Polísia ne’e.
Iha fatin hanesan Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa iha ninia intervensaun hateten serimonia ida ne’ebe ohin realiza iha Kasa, kontinuasaun husi orientasaun Primeiru Ministru nian iha serimonia ne’ebe realiza ona iha loron 07 Dezembru 2023, antes realiza iha Kasa, ita mós realiza ona iha munisipiu sira seluk hanesan Likisa, Viqueque, Baucau, Lautem, Manatuto, Unidade (UPM, UEP) no ohin realiza iha Kasa.
“Agradese no apresia ba Komandante munisipiu tolu (Ainaro, Aileu, Covalima) ne’ebe maka bele organiza membru sira hodi bele partisipa iha serimonia ida ohin, hau mós hakarak uza oportunidade ida ne’e hakarak fó hau nia apresiasaun ass/bo’ot ba membru sira ne’ebe maka uluk envolve iha GAM no GAR, ohin ita bo’ot sira ho fuan bo’ot hodi kumpri orientasaun governu nian no kumpri orientasaun Komandu nian ohin hodi entrega atributu ita bo’ot sira nian”, hateten Komandante Jerál PNTL ne’e.
Komisariu Jerál Polísia ne’e subliña tan katak dokumentu sira ne’ebe ita bo’ot sira asina, sei sai hanesan faktus ka evidensia ida ba Komandu atu nune’e hodi hatudu ba iha publiku katak ita nia membru ida ne’e hala’o ona serimonia no sira entrega ona sira nia atributu mai iha Komandu.
“Membru sira, ohin iha komprimisiu no iha juramentu, ita bo’ot sira jura ba rai dia ne’e, jura ba bandeira RDTL, jura ba instituisaun, jura ba Maromak katak ita hakotu ann husi organizasaun sira no ita servi deit ba iha ita nia rai ida ne’e, servi ba ita nia institusaun, servi ba iha ita nia povu, agora ita tenke hatudu ba ita nia povu katak ita jura ona, ita entrega ona atributu, hala’o ita nia servisu ho professional”, hatutan Komisariu Jerál Polísia ne’e.
Entretantu, Ministru Interior Franscisco da Costa Guterres hateten nia parte lori governu nia naran hakarak kongratula membru sira ne’ebe maka hamrik iha ne’e tanba imi hakarak hatudu ba públiku, ba Estadu no Governu ida ne’e katak imi ho vontade rasik hakarak servi deit rai ida ne’e no povu ida ne’e.
“Parabéns ba imi katak ho vontade hamrik iha ne’e hodi dehan katak ami ho komprimisiu ida deit maka hakarak servi rai no povu ida ne’e, atu lori estabilidade ba rai ida ne’e, imi hakarak hametin seguransa iha rai ida ne’e atu nune’e dezenvolvimentu ne’e bele lao ho diak, ne’e papel importante PNTL nian, imi mós hakarak hatudu ba hotu-hotu katak ami mai hamrik, ami desvinkula ami nia ann husi GAM no GAR katak ami la pretense ba kualkér grupu ida maibé ami pretense ba Estadu, Povu no Rai ida ne’e RDTL, ne’e maka exemplu ida diak tebes”, tenik Ministru Interior ne’e.
Membru PNTL husi Komandu munisipiu Aileu, Ainaro no Covalima hamutuk 56 (Aileu: 8; Ainaro:16 ; Covalima:30 no Migrasaun:2) ne’ebe maka desvinkula sira nia ann husi GAM no GAR, iha serimonia ne’e entrega atributu GAM no GAR nian, halo Deklarasaun Komprimisiu hodi Rei Bandeira RDTL no PNTL hafoin asina Akta husi Ministru Interior no Komandante Jerál PNTL, ne’e kompostu husi membru GAM no GAR hanesan PSHT, IKS, KORKA no 77.
Hola parte mós iha serimonia ne’e Presidente Autoriudade Munisipal Aianro ho estrutura, Presidenet KRAM, reprezentante Ministru Juventude, Desportu, Arte no Kultura, Veternus munisipiu Ainaro, Autoridade lokal munisipiu Ainaro, komunidade, estudante inklui Komandante Komandu PNTL munisipiu Aileu Superintendente Polísia Sebastião Alves no Komandante Komandu PNTL munisipiu Covalima Superintedentende Polísia Calisto Gonzaga. Aktividade ne’e hala’o iha kampu futebol suku Kasa, postu administrativu Ainaro Vila, munisipiu Ainaro.
Media PNTL.