Membru PNTL Komandu Munisipiu Dili Hamutuk 83 Entrega Atributu GAM No GAR

438300819_467117019161215_4509825724029248155_n

Dili, Membru Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) Komandu Munisipiu Dili hamutuk 83 ne’ebe maka iha tempu pasadu envolve iha Grupu Arte Marsias (GAM) no Grupu Arte Rituais (GAR), iha loron tersa-feira (07/05) ne’e ho konsiensia no vontade rasik entrega Atributu GAM no GAR nian ba Komandu PNTL hodi hato’o komprimisiu no jura hodi ba oin hala’o deit servisu tuir Lei no Ordem, servi ba Estadu no ba Povu.

Komandante Jerál PNTL Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa iha ninia intervensaun hateten aktividade serimonia ida ohin hanesan kontinuasaun husi orientasaun governu ne’ebe maka ita realiza ona iha loron 7 Dezembru tinan 2023 tinan kotuk.

“Hanesan instituisaun seguransa ne’ebe maka garante paz no estabilidade no tutela ba iha Ministeriu Interior, kumpri orientasaun Governu ninian hodi haketak ann husi GAM no GAR sira, atu nune’e bele servi deit instituisaun PNTL, servi deit nasaun RDTL no mós servi deit ita nia povu, ita nia rai ida ne’e ho diak, ohin ita realiza ona juramentu husu ba oin atu hala’o imi nia servisu ho profesionalizmu, hala’o servisu ho kualidade”, tenik Komandante Jerál PNTL ne’e.

Aurtoridade másimu intituisaun Seguransa ne’e afirma tan katak tanba uluk ema kestiona kona-ba ita nia profesioanlizmu, ema hateten katak ita iha atendimentu ita sei apoiu hela ba iha GAM A k B ou GAR ka Partidu Politiku ruma, hahu’u ohin ba oin hatudu no halo diak liu tan.

“Hau fiar katak aban ka bainrua wainhira karik mosu problema ruma ema sei nafatin kestiona ita nia profesionalizmu, maibé ita servisu iha rai ida ne’e mezmu ita hala’o ita nia kna’ar iha uma kain mós iha ona problema sá tan ita servi iha instituisaun, servi ita nia povu, ema sei la satisfaz ho buat ne’ebe maka ita halo, mas hau husu ba imi nafatin hatudu profesionalizmu imi nian iha terenu, hatudu nafatin imi nia étika komunikasaun diak hodi servi ita nia povu”, hatutan Komisariu Jerál Polísia ne’e.

438230502_467117015827882_2538456004822137026_n

Iha fatin hanesan Presidente Komisaun B Parlamentu Nasional (PN) ne’ebe trata asuntu Negosiu Estrangeiru, Defesa no Seguransa Nasional Domingos Augusto ‘Deker’ hateten nu’udar Komisaun ne’ebe tutela ba iha area Negosiu Estrangeiru, Defesa no Seguransa Nasional iha mandatu sesta legislatura wainhira hau asiste ho hau nia matan ba eventu ida ne’e, hau orgullu tebes, orgullu tanba sá, Orgullu tanba ita hakat pasu ida, ita hahu’u pasu ida husi ita nia komprimisiu rasik tuir planu Nonu Governu Konstitusional ninian ne’ebe difine.

“Iha fatin ida ne’e hau agradese no fó parabéns ba Komandu PNTL, Komandu Munisipiu ho Unidade sira hotu ne’ebe bele organiza eventu ida ne’e no liu-liu hau nia parabéns ba membru PNTL sira hotu ne’ebe ho konsiensia rasik bele deside hodi deklara ann iha públiku ida ne’e, hodi hateten katak ‘SIM’, tempu ne’e to’o duni ona atu ita se’es ann husi problema hotu-hotu, tenke hetan liberdade husi problema, husi interese oin-oin atu sai ajente Estadu ne’ebe lolos, ne’ebe Neutru hodi servi deit ita nia rai ho ita nia povu tuir ita nia juramentu, ne’e hau orgullu”, akresenta Presidente Komisaun B Parlamentu Nasional (PN) ne’e.

Domingos Augusto ‘Deker’ afirma liu tan katak ita bo’ot sira maka esperansa povu no nasaun nian, instituisaun hotu-hotu iha responsabilidade ba ita nia rai no ba ita nia povu maibé instituisaun prinsipal rua hanesan F-FDTL no PNTL ne’ebe atu garante seguransa, defesa, paz no estabilidade ba ita nia rai importante liu.

Entretantu, Ministru Juventude, Desportu, Arte no Kultura Nelio Isac Sarmento hateten ohin ita partisipa iha dala ida tan aktu husi komprimisiu ida ne’ebe kada membru PNTL hakarak hatudu ba ita nia povu, komesa ohin hakarak servi deit Estadu no Nasaun.

“Ita hotu akompaña ho diak ita nia nasaun ne’e, dala-ruma ita kontente maibé dala-ruma ita tanis tanba hahalok husi ita nia sidadaun rasik, hahalok husi sidadaun sira ne’ebe hakarak hatudu forsa liu husi GAM, maibé lolos wainhira ita hakarak komunga doutrina Arte Marsial ne’e maneira ida ne’ebe fó kbi’it mai ita atu defende ann nune’e mós atu ajuda ita nia populasaun sira ou ema ruma ne’ebe presiza ita nia ajuda, maibé hafoin ukun ann ita komunga tiha Arte Marsias ne’e sai hanesan grupu forsa ida, grupu ida ne’ebe mai hamutuk atu aumenta ita nia forsa hodi hare’e ba forsa seluk hanesan ita nia inimigu, maibé ita haluha tiha katak forsa sira seluk ho forsa sira seluk, ita hateke ba malu maun ho alin mesak Timor oan deit”, haktuir Ministru Juventude, Desportu, Arte no Kultura ne’e.

Iha oportunidade ne’e, Ministru Interior Franscisco da Costa Guterres aktividade entrega atributu ne’e ita hahu’u ona husi loron 7 fulan Dezembru tinan kotuk maibé sei falta munisipiu balun maka ita seidauk realiza tanba ne’e iha loron sexta semana ne’e sei hala’o iha munisipiu Ainaro (Cassa).

“Iha munisipiu Ainaro sei konsentra hotu membru sira ne’ebe uluk envolve iha GAM no GAR husi munisipiu Aileu, Ainaro no Suai sira sei hamrik hodi desvinkula tan sira ann husi Arte Marsias ne’e, ida ne’e importante ba sira tanba sira bele ajuda Estadu atu tau regras no implementa Lei, ita espera katak durante suspensaun aktividade GAM no GAR ita desvinkula sira (Membru PNTL ne’ebe uluk envolve iha GAM no GAR) hotu ona nune’e wainhira suspensaun hotu ona ita tau regra katak tenke hala’o deit servisu tuir Lei no Ordem”, haktuir Ministru Interior ne’e.

Membru PNTL husi Komandu munisipiu Dili hamutuk 83 ne’ebe maka desvinkula sira nia ann husi GAM no GAR, iha serimonia ne’e entrega atributu GAM no GAR nian, halo Deklarasaun Komprimisiu hodi Rei Bandeira RDTL no PNTL hafoin asina Akta husi Ministru Interior no Komandante Jerál PNTL, ne’e kompostu husi membru GAM no GAR hanesan PSHT hamutuk ema na’in 41, IKS na’in 19, KORKA na’in 8 no 77 ema na’in 15.

Hola parte mós iha serimonia ne’e Segundu Komandante Jerál PNTL, Komandante Komandu Supervizaun, Komandante PNTL munisipiu Dili ho ninia estrutura, Presidente KRAM, Autoridade Lokal husi munisipiu Dili nian, reprezentante Presidente Autoridade Munisipiu Dili, Veteranu inklui konvidadu sira seluk. Aktividade ne’e hala’o iha kampu Komandu PNTL munisipiu Dili, Kaikoli.

Media PNTL.

Membru UEP Entrega Atributu GAM/GAR ba Governu

_MG_2971Dili- Membru Unidade Espesial Polisia (UEP) nain 118 ne’ebe antes ne’e involve iha Grupu Arte Marsiais no Arte Rituais (GAM/GAR) entrega atributu no jura ba Bandeira RDTL atu servi povu no nasaun ho neutralidade no imparsial.

Komandante Jeral PNTL Komisariu Jeral Polisia Henrique da Costa hateten Hau hakarak hato’o agradesementu no apresiasaun ba imi ida-idak ne’ebe maka honestu hodi deklara imi nia aan hodi asina deklarasaun ba iha Komandu, deklarasaun ida ne’e sei hanesan evidensia no faktus ida sei arkiva iha visa pessoal imi ida-idak ninian. Hakarak hateten katak ohin imi halo juramentu ne’e laos hato’o husi ibun deit maibe tenke hatudu iha pratika iha ita nia atuasaun lor-loron nian, Nia hato’o asuntu ne’e iha Kuartel UEP Bairo-Pite Dili, Segunda (06/05)

“Hau husu ba imi atu halao serbisu nafatin hatudu profesionalismu atendementu ninian liu-liu iha ita nia atuasaun sira, lia fuan ne’ebe maka ita hato’o, wainhira atende komunidade tenke respeita sira tanba ema hare ita nia profesionalismu no performansia. Komandu liu husi Ministru Interior sei buka nafatin meius oinsa atu dezenvolve membru sira nia kapasidade no pratika desportu ne’ebe maka governu rekonyese hanesan Taekwondo,”dehan da Costa.

Nia hatutan Ita lakoi atu nune’e wainhira ita atende situasaun ruma ema sempre tau ibun katak membru Polisia neba nia mai apoiu fali husi grupu A, B ou C ninian maibe hau hakarak hateten katak imi nia kontribuisaun ba instituisaun no ba nasaun ida ne’e ho esperensia ne’ebe maka imi iha imi hatudu iha imi nia atividade lor-loron ninian laos ba deit instituisaun maibe ba mos determinasaun rai ida ne’e ninian.

Iha okajiaun ne’e Prezidente Komisaun B Parlamentu Nasional ne’ebe trata asuntu Negosiu Estranjeiru Defeza no Seguransa Augusto Domingos ‘Deker’ hateten hanesan reprejentante povu Nia orgulhu no apresia tebes disponibilidade membru PNTL hanesan Ajente estadu ne’ebe iha espiritu no vontade atu servi rai no povu ida ne’e tuir prinsipiu fundamental ne’ebe herois no martir sira defende iha tempu naruk nia laran.

“Komandu Defeza no Seguransa tenke livre hodi servi no proteje ita nia rain no ita nia povu,” dehan Deker.

Nia afirma Programa ida ne’e bele sai matadalan ida atu sira seluk mos bele banati tuir nune’e PNTL bele livre husi buat hotu atu garante paz no estabilidade hodi servi no proteje ita nia rai no ita nia povu ho diak.

Entretantu Ministru Joventude Desportu Nelio Izac Sarmento hateten Governu hare ba problema ne’ebe envolve Arte Marsiais hamosu difikuldade ba inan aman sira tanba sira triste ho lalaok GAM no GAR ne’ebe involve sira nia oan sira ne’ebe idade sei naton nune’e la fo dalan ba ema ida-idak atu halao ninia atividade.

Governu halo suspensaun iha tinan ida ne’e hafoin halo avaliasaun ba suspensaun ida ne’e rasik iha parte politiku nomos parte Forsa Defeza no Seguransa hodi sukat ba estabilidade iha ita nia nasaun maka fo tan kontinuasaun hodi suspende GAM/GAR ba fulan nen (6).

Ita hahu uluk ho aktus ne’ebe ohin ita bot sira hatudu tanba ita hatene katak kualker komfrontus ne’ebe akontese iha ita nia rain hotu-hotu sempre tau liman ba GAM maibe ita husu tanba sa mak kazu artes marsiais ne’e nunka hotu, ita to’o iha faze ida tanba mesak maun alin, mesak familia nune’e individu ida halo aktus krime ita ba defende nem ita hanoin katak interese nasaun ne’e bot liu duke interese individu.

“Ami hotu-hotu iha ne’e sai testemunha no orgulhu bai ta bot sira tanba voluntariamente hakarak hases aan husi GAM/GAR hodi servi deit estadu liu husi instituisaun ne’ebe imi haknaar aan ba, ida ne’e duni maka ita hakarak hatudu husi membru PNTL sira kontinua ba oin hodi garante estabilidade.

PNTL no F-FDTL tenke sai instituisaun ispirador ida ba joven sira hodi halao atividade desportiva nune’e polisia tenke sai Amigu, kolega diak ba komunidade liu-liu joven sira.

Entretantu Ministru Interior Francisco Guterres hateten tempu to’o ona PNTL atu hamrik hodi ajuda ida ne’e hodi hametin paz no estabilidade atu dezenvolvimentu ne’e lao ba oin., tanba atu dezenvolve rai ida ne’e ita presiza paz no hakamtek atu sidadaun hotu-hotu halao nia atividade lor-loron nia ho seguru.

Serimonia Entrega atributu GAM no GAR ne’e kompostu husi Vinkulasaun entrega atributu no asina akta husi Komandante Jeral no Ministru Interior, EIS membru GAM no GAR (PSHT, KORKA, Kera-Sakti no 77) nain 118 halo Deklarasaun de Komprimisiu no rei Bandera RDTL no PNTL.

Serimonia ne’e partisipa husi Komandante UEP Superintendente Polisia Damião Correia ho nia estrutura, Komandante munisipiu, Komandante UPM, Ofisiais Superior, Ofisiais Sub Alternu, Prezidente KRAM no komvidadu sira. Media PNTL.

 

Membru Komandu PNTL Bobonaro 17 Entrega Atributu GAM ba MI

438264218_466308665908717_4442707786588293836_n

Bobonaro, 3 maiu 2024 – Membru Polísia Nasionál Timor-Leste nain 17 ne’ebé halao kna’ar iha komandu Munisípiu Bobonaro nian, entrega ona ekipamentus GAM nian ba estadu liuhusi Ministériu Interior, iha resintu Komandu Jerál Munisípiu Bobonaro, Sexta-feira ne’e, hodi asegura servisu profesionalizmu, lealdade iha teritóriu Nasionál hotu.

Iha serimónia entrega atributus arte marsiais ne’e, membru PNTL nain 17 kompostu husi PSHT 12, Korka 3 no IKS 2, membru hirak ne’e, mai ho sira-nia onestidade no voluntariamente hakarak entrega sira-nia ekipamentus atu hala’o sira-nia servisu ho di’ak, hodi serví estadu ida-ne’e ho dignu.

Hafoin remata serimónia iha edifísiu Komandu Jerál Munisípiu Bobonaro sexta-feira ne’e, Ministru Interior Francisco da Costa Guterres hateten ba jornalista sira katak, kontinuasaun husi serimónia ne’ebé Ami halo tiha ona, primeira serimónia Ami halo iha loron 7 fulan dezembru tinan 2023 iha Palácio do Governo ne’ebé hanesan loke, para polítika governu nian atu sirkuka tiha hotu membru PNTL ne’ebé mak envolvidos iha arte marsiais, ne’ebé mak lori problema ba nasaun ne’e, ho mós arte rituais sira, hodi sirkula tiha hodi sira serví ho di’ak, tanba ne’e mak polítika ida-ne’e lao hela, Ita halo iha fatin barak ona, Bobonaru mós halo, tanba ne’e governu ida-ne’e hakarak kongratula Munisípiu Bobonaro, ba Komandu Munisípiu ida-ne’e, membru sira hotu ne’ebé mak organiza eventu ida-ne’e, eventu importante teb-tebes, ba Ita-nia simbolu ne’e, simbolu ne’ebé importante para povu atu hatene, katak Polísia serví neutru, laos atu tama organizasun ne’ebé de’it, maibé sira atu serví de’it Povu no Nasaun ne’e, ida-ne’e mak Ita halo no kontinua ho ida-ne’e iha fatin seluk.

Governante ne’e afirma tan katak, sira seluk ne’ebé iha tan bele mai entrega, to ninia prazu atu termina, kuandu estatutu lao aprovadu, determina ona data, Wainhira liu ida-ne’e, hetan membru ida mak envolve, laiha opsaun ba nia, opsaun mak sai, tanba nia la onestu ba estadu, governu, ema sira mate ne’e, no nia an rasik, tanba membru PNTL tenki onestu hodi sevi povu ida-ne’e ho di’ak liu.

Liuhusi serimónia ne’e, sira ne’ebé hatama ona, voluntariamente, Ita tenki agradese ho sira, Ministru Interior Francisco da Costa Guterres salienta, em nome do governo, nia hakarak hato’o agradese tanba membru hirak ne’e hatudu ona ezemplu di’ak ba membru sira seluk hodi halo tuir, no membru guvernu ne’e mós agradese ho komandu no ninia membru sira hotu, konsege voluntariamente entrega ona atributu GAM ne’ebé ohin realiza iha resintu Komandu Munisípiu Bobonaru ne’ebé husi Komisáriu Jerál PNTL, Prezidenti CRAM, reprezentante Administradór Bobonaru, Unidade Polísia Fronteira, Komandante BOP Munisípiu Bobonaru, Segundo Komandante Protesaun Sivíl, Diretór Nasionál no Munisípiu, Inklui mós entidades husi Autoridades Munisípiu Bobonaro nian.

438221529_466308862575364_6238998174691420885_n

Ikusliu, mensajem husi governante ne’e “Em primeiro Ha’u hakarak hato’o parabéns ba sira, sira mai dezvinkula sira-nia an, voluntariamente entrega sira-nia atributus, husu ba sira atu serví nafatin, sira lalika preokupa, no tauk atu ema dun fali sira, ne’e ezemplu atu tau pontu ’plus’ ida ba sira, sira hatudu sira-nia onestisdade, servisu nafatin ho profesionál, atu hatudu ba sira seluk katak sira hakarak dunik estadu ne’e lao ho di’ak”.

Hafoin ramata ba serimónia entrega atributu GAM, Ministru Interior, Fransisco da Costa Guterres, halao mós nia vizita ba iha Diresaun tutela sira, kompostu husi DNSPP, DNPKK, Bombeiros, Hodi haree kondisaun ba edefisiu hirak ne’ebé iha, no halo mós enkontru ho diresaun tutela sira iha salaun enkontru DNSPP Bobonaro.

Iha enkontru refere Ministru Interior, Fransisco da Costa Guterres fokaliu ba kompremisu balun, kna’ar no responsabilidade pesoál sira nian, atu mantein servisu ho profesionalizmu, hatudu vontade servisu ho diak liután, hodi serví Rai ida-ne’e, no garante instituisionál nia servisu di’ak,hodi serví povu no estadu ida-ne’e. Media Serviços Relações Públicas

UPF-Satgas TNI Organiza Aktividade Patrullamentu Konjuntu Iha Liña Fronteira

 438299519_460273919845525_4380901412925644634_n

Oecusse, Komandu Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) liu husi Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF) ne’ebe lidera husi Komandante UPF Superintendente Polísia Euclides Belo no Komandante Satuan Tugas Penyamanan Perbatasan (Satgas), Tentara Nasional Indonesia (TNI) Sektor Barat, Letnan Kolonel Ronald Tampubolon iha loron 24 fulan Abril tinan 2024 hafoin hala’o Border Meeting, kontinua organiza aktividade patrullamentu konjuntu hodi koordena ho pilar sira iha liña fronteira Pasabe sub-rejiaun Passabe, Rejiaun Administrativa Espesial Oecusse-Ambeno (RAEOA) ho Postu TNI Haumen-Ana (Kefa- Indonesia)

Komandante UPF Superintendente Polísia Euclides Belo iha entrevista hateten objetivu husi aktividade patrullamentu konjuntu ne’e hodi halo mós sensibilizasaun ba ita nia komunidade no mós autoridade lokal sira parte Indonesia nian inklui parte Timor-Leste nian.

“Objetivu seluk maka hametin lasu amizade hanesan autoridade ne’ebe garante seguransa iha liña fronteira entre TNI ho UPF-PNTL bele metin liu tan hodi garante atu kualidade ajente seguransa iha liña fronteira bele metin liu tan hodi fó firme ba komunidade sira katak forsa rua metin hodi fó seguransa ne’ebe maka metin”, tenik Komandante UPF ne’e.

Superintendente Polísia ne’e afirma tan katak aktividade patrullamentu konjuntu ne’e laos istoria foun ida maibé kolega sira husi TNI kada tinan sira troka malu, tanba ne’e hanesan kultura ida ami sempre halo, kualkér Satgas Pamtas hala’o servisu iha liña fronteira, ami tenke halo aktividade patrullamentu koordenada ka patrullamentu konjunta hodi bele koñese diak liu tan ita nia liña fronteira nasaun rua nian, nune’e bele konsiente katak Soberania idak-idak nian, determina iha liña fronteira.

Entretantu Komandante Satuan Tugas Penyamanan Perbatasan (Satgas), Tentara Nasional Indonesia (TNI) Sektor Barat, Letnan Kolonel Ronald Tampubolon hateten liu husi aktividade ida ne’e espera katak bele hare’e direita Pilar sira ne’ebe iha liña fronteira Haumen-Ana.

“Responsabilidade UPF no TNI ba Pilar sira iha Sektor Barat hahu’u husi Fronteira Wini-Sakto to’o Naktuka-Oépoli hamutuk 585, husi númeru ne’e 19 iha fronteira Haumen-Ana, hau orgullu tanba durante ne’e ami servisu hamutuk ho UPF n’ebe lidera husi Superintendente Polísia Eucildes Belo, ami iha kooperasaun diak durante fulan neen, ami koloka iha ne’e, hare’e malu diak atu observa ita nia fronteira, ida ne’e hatudu amizade mai ita karik iha falla ruma ita bele resolve ho diak no transparensia nune’e kontibui ba Paz iha liña fronteira”, akresenta Letnan Kolonel Ronald Tampubolon. Media PNTL.

Border Meeting Entre Satgas Pamtas Yonkav 6/Naga Karimata Ho Unidade Patrullamentu Fronteira

438230413_460101483196102_819435485094851311_n

Kefa-Postu TNI Haumeni’ana, Komandu Polisia Nasional (PNTL) Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF) iha loron 24 fulan Abril tinan 2024 hala’o Border Meeting ho Satgas Pamtas Yonkav 6/Naga Karimata hodi hametin liu tan kooperasaun ne’ebe durante ne’e iha no lao ona entre Satgas ho UPF. Border Meeting ne’e lidera husi Tentara Nasional Indonesia (TNI) Sektor Barat, Letnan Kolonel Ronald Tampubolon ho Komandante UPF Superintendente Polísia Eucildes Belo.

Objetivu seluk husi Border Meeting ne’e maka atu servisu hamutuk no koloborasaun entre autoridade seguransa iha liña fronteira Indonesia ho Timor-leste. Hare’e ba aktividade ilegal ne’ebe maka iha liña fronteira aumenta makas no parte Satgas Pamtas agradese wa’in ba ekipa UPF ne’ebe maka servisu hamutuk ona durante fulan ne’en hamutuk ho Satgas Pamtas hodi fó seguransa iha liña fronteira nune’e kondisaun seguransa iha liña fronteira to’o oras dadaun lao diak hela no.

“Atu asegura situasaun ida ne’e kontinua lao diak, ita nafatin mantein kooperasaun ne’ebe maka iha, ita kaer liman hodi bele asegura no halo komunikasaun ba malu, husi ami TNI nia esperansa katak problema ne’ebe maka sei mosu iha tempu tuir mai, ita bele resolve ho diak tanba komunikasaun ne’ebe maka ita iha durante ne’e lao diak ona, ita nia aktividade sira mós sei barak liu tan hodi hametin liu tan amizade ne’ebe maka iha ona”, tenik Tentara Nasional Indonesia (TNI) Sektor Barat, Letnan Kolonel Ronald Tampubolon.

Tentara Nasional Indonesia (TNI) Sektor Barat salienta tan katak buta ida maka importante liu hafoin Border Meeting ne’e maka ita sei hala’o aktividade patrullamentu konjuntu entre TNI ho UPF iha liña fronteira hodi garante situasaun seguransa oras dadaun bele kontinua lao ho diak.

“Espera ita hotu iha Maromak nia tulun hodi bele hala’o kna’ar no responsabiilidade ne’ebe maka importante atu asegura seguransa iha liña frontreira entre nasaun Indonesia ho Timor-Leste”, hakotu Letnan Kolonel ne’e.

 

Iha fatin hanesan Komandante UPF Superintendente Polísia Eucildes Belo iha ninia intervensaun ba Border Meeting ne’e hateten lori Komandu PNTL nia naran sente orgullu bele hamutuk hodi hala’o Border Meeting ida ne’e espesialmente hodi mellora desempeñu servisu seguransa iha liña fronteira ba komunidade sira ne’ebe tama sai husi Indonesia no mós Timor-Leste.

“Hau hanesan Komandante UPF ne’ebe asegura seguransa iha liña fronteira parte nasaun Timor-Leste nian hamutuk ho Tentara Nasional Indonesia (TNI) Sektor Barat, Letnan Kolonel Ronald Tampubolon, ami servisu hamutuk durante fulan ne’en ona, durante fulan ne’en bele koñese besik liu tan ona populasaun iha liña fronteira no hau nu’udar sidadaun Timor-Leste afirma katak ita hamutuk maka bele asegura seguransa iha liña fronteira ba populasaun husi nasaun Indonesia no Timor-Leste”, hateten Komandante UPF ne’e.

 

Superintendente Polísia ne’e salienta tan katak prezensa ekipa UPF iha liña fronteira atu konvense/fó fiar ba komunidade sira iha fronteira, garante ba ita idak-idak nia nasaun (Indonesia & Timor-Leste), garante ba ita idak-idak nia Komandu (TNI & PNTL) katak ita iha duni fuan hodi halo kolaborasaun hodi fó seguransa ba ema hotu. Media PNTL.

 

Governu Entrega Ro’o Patrulha rua ba PNTL-UPM

438205424_453696783836572_3112745282644886795_n
Dili- Governu entrega ro’o patrulha unidade rua ba Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL)-Unidade Polisia Maritima (UPM) hodi kontrola area kosteira no prevene atividade Peska Ilegal.
Ministru Interior Francisco Guterres hateten Ro’o rua ne’e ho objetivu atu fasilita UPM halao servisu patrulhamentu iha tasi liu-liu iha parte agua territorial nian hodi bele reforsa ro’o ne’ebe maka iha antes ne’e hodi koloka fali ba postu Com nomos reforsatan postu Atabae hodi halo kontrolu ba atividade illegal iha area neba, nia hato’o asuntu ne’e iha serimonia entrega ro’o ba UPM iha Kuartel UPM Lecidere Dili, Segunda (15/04).
Nia hatutan Governu iha planu atu investe ba UPM kada tinan no sei halo rekrutamentu ba membru PNTL hodi reforsa UPM hodi kontrola Agua territorial husi atividade peska illegal no krime.
“Governu iha planu ida ne’ebe maka agora hahu hare hela oinsa atu iha futuru bele halo investimentu ida boot ba UPM hodi halao serbisu tanba investimentu ne’e inklui prepara infraestrutura ne’ebe maka diak ba sira inklui prepara ro’o ho kapasidade ne’ebe maka bot liutan para halo kontrola mais efetivu ho nune’e sira lori tempu naruk iha tasi laran hodi kontrola tanba agora daudaun sira lori ro’o hanesan ne’e masimu lato’o loron ida sira sai no fila,”dehan MI Guterres.
Nia akresenta Governu sei haritan Autoridade Maritima ne’ebe maka governu sei halo investimentu ida boot ba autoridade ida ne’e ho nia area operasaun iha parte kosta sul maibe iha kosta norte ne’e agua territorial nia kompetensia iha Polisia nia laran tanba ne’e maka ita investe ba Polisia hodi kontrola agua territorial iha parte norte inklui Oecusse, tanba ne’e maka agora ami fahe hela Autoridade maritima hari parte defeza mos hare ba investimentu hodi kria kondisaun atu ba kosta sul enkuantu parte interior sei hare insvestimentu iha kosta norte maibe ita lao hamutuk nafatin.
438252921_453691483837102_8692772408656327587_n
Iha okajiaun ne’e Komandante UPM Superintendente Polisia Eugenio Perreira hateten ro’o unidade rua (2) ne’e foin to’o, ita sei hare konsentra iha nivel baze Kordeli nian nune’e ida ita sei haruka ba Illa Atauro hodi kontrola iha area neba ne’ebe maka nia zona maritima iha potensialidade ba krime organizadu hanesan peskas illegal no ida sei koloka iha Com, iha parte fronteira norte nian area Beacou koloka ona Speed Boat ida iha neba hodi apoiu postu vizilansia iha area norte ninian. Kada Speed ida koloka membru nain 6 ne’ebe maka iha atividade 24 oras on call kualker chamada ruma sira responde durante 24 oras.
Nia hatutan UPM seidaduk iha rekursu humanus no rekursu transporte ne’ebe maka sufsiente tanba ita iha situasaun ilha ne’ebe maka haleu ho tasi tanba ne’e ilha oecusse ita labele koloka rekursu transporte iha neba maske ita iha postu vizilansia.
Iha jestaun operasional UPM orienta liu ba prevensaun no Supersaun ba atividade krime organizadu no ita bele hare ninia potensialidade ba krime organizadu ne’ebe maka akontese no ita konsentra ba area fronteira maritima iha parte norte ho kodas parte Indonezia ninia tantu mos iha parte sul ho Mota Masin parte Indonezia nian ne’ebe makai ha potensialidade ba krime organizadu liga ho kontra bandu, peskas illegal, nomos iha Atauro iha potensialidade ba krime organizadu hanesan peskas illegal nune’e mos iha parte leste ne’ebe makai ha identifikasaun ba zona maritima ne’ebe makai ha potensialidade ba krime organizadu sira.
Ro unidade rua ne’e sosa iha Surabaya Indonesia ho montantante orsamentu menus husi $ milaun ida.
Entretantu Diretor ezekutivu kompania CROWN Unipesoal Lda Doni Banardi hateten ro’o ne’e ho kondisaun diak no nia konstrusaun uza aluminium ho serbisu halao ho makina ho nia kapasidade speed 600 PK no bele tula ema hamutuk 15 kada ro’o ida.
Serimonia ne’e partisipa husi Segundu Komandante Jeral PNTL,Komisariu Polisia Pedro Belo, Komandante UEP, Komandante UPF, Komandante Munisipiu no konvidadu sira.
hafoin entrega Ministru Interior akompanha husi Komandante Jeral no Segundu Komandante Jeral no membru UPM Koko Ro foun rua ne’e husi Kuartel UPM to’o area Kristu Rei. Media PNTL

 

PNTL Kaptura ona Suspetu ba Kazu Furto (naok) iha Liquica

434874972_445407077998876_6923876066179681085_n
Dili- Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) komandu munisipiu Liquica kaptura ona Suspetu nain tolu (3) ba kazu Furto (naok) osan no sasan iha loza Cines nian iha Liquica, Suspetu hirak ne’e ho inisial ET, AM no Suspetu MMH, maibe suspetu nain ida (1) konsege halai liu,
Portavoz Komandu PNTL Superintendente Polisia Antonio Da Lúz relata katak iha loron 28 marsu tinan 2024 oras tuku 03:00 madrugada iha sidadaun timor oan nain hat (4) ne’ebe maka tama iha loza Cines nian iha Liquica, sira tama no naok sasan iha loja laran, antes atu foti sasan hirak ne’e sira kesi tia loza nain ho naran Wan Yen Cao hafoin sira foti sasan hirak ne’e, hafoin loza nain fo informasaun ba Polisia iha munisipiu Liquica, iha momentu neba membru PNTL sira halo kedas atuasaun hodi halo kapturasaun ba suspetu nain Nia hato’o asuntu ne’e liu husi komferensia emprensa iha Kuartel Jeral PNTL Kaikoli Dili, Segunda (01/04).
Nia hatutan iha akontesementu ida ne’e Suspetu sira konsege foti osan ho montante $7000.000. Suspetu sira lori sasan kroat hanesan katana ida no sabit rua no tali hodi kesi no amiasa loza nain.
Iha momentu neba Polisia sira prende sasan evidensia hanesan kareta modelu Land Kruzer prado kor silver ho Xapa Matrikula 23035 no Kareta Mazda CX7 kor mutin xapa matrikula A 12470 TL ( kareta Rental nian ), savi dokumentu nomos kareta agora asegura hela iha Komandu munisipiu Liquica.
Prosesu ba kazu ne’e lao hela, Suspetu nain tolu ne’e orsida sei lori ba Tribunal hodi submete ba Primeiru Interogatoriu; komandante PNTL munisipiu Liquica no Xefe Investigasaun Kriminal mos iha ne’e hodi akompanha prosesu ne’e.
Suspetu ida seluk ne’ebe maka halai PNTL kontinua buka tuir nia paraderu no Hein Mandadu Kapturasaun husi Tribunal hodi kaptura nia, parte Polisia husi serbisu sekreta no Komandu munisipiu Liquica buka tuir ona suspetu ne’ebe maka halai.
Nia reforsa Suspetu ho inisial ET (halo ona kazu krime ba dala lima no tama sai komarka), no suspetu seluk ho inisial AM (komete ona kazu ba dala rua).
Ligadu ho volume kazu furto agravadu ne’ebe maka aas Portavoz ne’e esplika PNTL liu husi Komandu munisipiu sira halo esforsu hodi koloka OPS iha suku hodi serbisu no hela besik komunidade, PNTL halo esforsu makaas hodi halo prevensaun maibe buat hirak ne’e hotu presija koperasaun husi parte hotu tanba ema hotu hakarak moris hakmatek no livre hodi buka moris, se ita ho asaun hirak hanesan ne’e signifika ita rasik la kria estabilidade iha ita nia rai laran tanba ne’e maka presiza ema hotu nia kontribuisaun ba paz no hakmatek.
“Husu ba sidadaun hotu atu kopera ho Autoridade Seguransa hodi halo prevensaun ba aktus ka hahalok hirak hanesan ne’e, se ita hadomi nasun ida ne’e maka mai ita hotu kontribui,” dehan Komandante.
Dala ruma ita halo serbisu maibe husi parte balu, ema sira ne’e mos matenek no iha skill kuandu sira hare Polisia halo serbisu no ses utuan sira aproveta kedas situasaun tanba ne’e maka husu ba parte sira hotu atu kopera, se ita fiar deit ba parte seguransa makai ta labele resolve problema ida ne’e maibe hau fiar katak ho koperasaun parte hotu-hotu makai ta sei asegura no prevene hahalok sira ne’e.
Serbisu laos ho manera hanesan ne’e Maromak fo mai ita liman ain no kakutak atu halo serbisu laos aproveta fali situasaun hodi ba naok ema seluk nia sasan, nia hakotu.
Media PNTL

 

Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa Hato’o Apresiasaun Ba Membru PNTL Tomak Iha Âmbitu Komemorasaun Aniversáriu Ba Dala XXIV

434405190_445278628011721_2633680196094038583_n

Dili, Komandante Jerál Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa hamutuk ho Segundu Komandante Jerál Komisariu Polísia Pedro Belo hato’o Apresiasaun ba membru PNTL tomak iha âmbitu komemorasaun Aniversáriu ba dala XXIV iha loron 27 fulan Marsu tinan 2024.

Komisariu Jerál Polísia Henrique da Costa liu husi ninia diskursu iha Parada ba Serimonia Isar Bandeira semana dahuluk fulan Abril nian iha Kuartél Jerál hateten uluk kna’ain hanesan Komandante Jerál no Segundu Komandante Jerál ho familia sira hotu hakarak hato’o Feliz Páscoa ba ita bo’ot sira ho familia sira.

“Mezmu loron 27 Marsu semana kotuk ita selebra ona Aniversáriu PNTL ba dala XXIV maibé hakarak uza momentu ida ne’e, hakarak hato’o Felisitasaun Parabéns ba ita PNTL hotu no hakarak hato’o mós agradesimentu no apresiasaun ba ita bo’ot sira hotu, ba Komisaun Organizadora, ba Ofisias Superior sira, Subalternu sira, Sargentus, Agentes no Funsionariu Sivil sira ba ita bo’ot sira nia kontribuisaun no apoiu, esforsu tomak, ita nia serimonia aniversáriu ba dala XXIV bele realiza ho diak”, tenik Komisariu Jerál Polísia ne’e.

435237263_445276358011948_2241661731124728728_n

Komandante Jerál PNTL ne’e salienta tan katak mezmu iha buat balun ne’ebe presiza ita hadia maibé ida ne’e maka hanesan umanu dala-ruma ita esforsu, hadia iha parte balun maibé iha parte balun dala-ruma mós bele mosu fallansu no dala ida tan hakarak hato’o apresiasaun no agradesimentu ba ita sira nia esforsu tomak.

“Ita nia Lema ba iha Aniversáriu PNTL loron 27 fulan Marsu tinan 2024 ka aniversáriu ba dala XXIV ho ita nia Lema ‘Profesionalizmu no Resiliensia’, katak Profesionalizmu iha ita nia servisu, Profesionalizmu iha ita nia atendimentu, Profesionalizmu iha ita nia dedikasaun servisu ninian no Resiliensia iha ita nia instituisaun, ita nia individu idak-idak/ ita nia ann atu nune’e hodi servi ba iha ita nia instituisaun tuir misaun ne’ebe fó ona mai iha PNTL”, hatutan Komandante Jerál PNTL ne’e.

Autoridade másimu instituisaun seguransa ne’e afirma tan katak tinan 24 ona tenke hatudu ita nia Resilente wainhira ita hasoru situasaun saida deit, ita tenke duro, ninia xave maka ne’e Servisu Hamutuk, kuandu ita idak-idak lao tuir ita nia hakarak fasil atu nune’e bele monu tuir ema idak-idak ka ema balun nia hanoin ne’ebe maka lakoi atu dezenvolve instituisaun PNTL maibé ema bele fasil atu sobu ita.

“Nafatin hau husu ba imi mai ita servi ita nia povu, ita nia populasaun, ita nia rai ida ne’e ho dignu mezmu ita barak sofre moras tanba servisu ida ne’ebe naruk maibé hau husu ba imi atu nune’e laos tanba deit ita tenke servisu maka’as ne’ebe imi moras maibé imi husik hela, lae; mors tenke komunika atu nune’e bele halo tratamentu, ema ida mak moras maibé ema seluk sei nafatin bele halo servisu tanba wainhira ita lakon iha instituisaun PNTL, ema seluk bele troka fali ita, tantu Komandante no xefe seksaun sira mós hanesan ne’e, maibé imi nia familia sei nafatin presiza ita”, hakotu Autoridade másimu instituisaun seguransa ne’e.

Media PNTL.

Diskursu Husi Prezidente Repúblika, J. Ramos-Horta

434213672_442313274974923_5945263695847181969_n

iha Okaziaun Aniversáriu da-24 Polisia Nasional Timor-Leste

27 fulan-marsu 2024

Versaun 2.2 (Tetun)

Eselénsia,

Sra. Prezidente Parlamentu Nasionál,

Sr. Primeiru-Ministru,

Sr. Prezidente Tribunál Rekursu,

Sr. Ministru Interior,

Eis-Titulares,

Membru Parlamentu Nasionál no Membru Governu Sira,

Membru Korpu Diplomátiku, Ajénsia Internasionál Sira

CEMG Maj.-Jen. Komandante FALINTIL – Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL)

Komandante Jerál PNTL,

señór no señora ajente sira,

Ofisiál no Komandante Membru Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL)

Ita halibur iha ne’e atu selebra aniversáriu Polísia Nasional Timor-Leste ba da-24. Iha okaziaun ne’e, ita

dedika ba moto “Profesionál no Reziliénte”, ita refleta kona-ba buat ne’ebé ita atinje iha tempu uluk no

kona-ba dezafiu no oportunidade sira ne’ebé ita sei hetan iha futuru.

Parseria:

Ba ami-nia Parseiru Internasionál sira ha’u hato’o ami-nia apresiasaun maka’as ba imi-nia kontinuasaun apoiu, ne’ebé fundamentál tebes ba dezenvolvimentu kapasidade Polísia Nasional Timor-Leste nian. Hahú kedas husi restaurasaun independénsia, parseiru sira kontinua hala’o papél krusiál ida hodi fó formasaun ba

ita-nia ofisiál sira, fornese ekipamentu no fahe koñesimentu ne’ebé hametin ita-nia polísia. Tanba ne’e sira kontribui ba seguransa no estabilidade iha ita-nia nasaun.

Ha’u hato’o ha’u-nia agradesimentu ba ajénsia Nasoins Unidas nian no nasaun amigavel sira hanesanAustrália, Xina, Korea Súl, Estadus Unidus Amérika, Indonézia, Japaun, Malazia, Nova Zelándia, Portugál

no Reinu Unidu, ne’ebé sai ona parseiru dedikadu durante prosesu kriasaun, konsolidasaun no dezenvolvimentu PNTL. Ho ita-boot sira-nia kontribuisaun ne’ebé laran-luak ami hakarak atu halo ami-nia forsa polísia sai profisionál liu, adopta prátika internasionál ne’ebé di’ak liu, reziliente, bele implementa programa formasaun ne’ebé la’o hela ba nia membru sira, no sustentavel. Mai ita aproveita oportunidade sira ne’ebé oferese liuhusi teknolojia informasaun foun no inovasaun prosedurál, sempre mai ho objetivu atu hetan

exelente iha ita-nia operasaun.

Ha’u hakarak hato’o ha’u-nia agradesimentu espesiál ba apoiu ne’ebé besik, la’o hela no kontinua ba tempu naruk ne’ebé oferese husi Programa Dezenvolvimentu Polísia Timor-Leste (TLPDP), ne’ebé finansia husi Polísia Federál Austrália (AFP). Iha tinan hirak ikus ne’e, TLPDP sai ona parseiru importante ida iha asisténsia estratéjika no orsamentál, apoiu tékniku no programa formasaun ba unidade, servisu no departamentu oioin.

Ha’u haree iha AFP modelu integradu di’ak liu hosi ajénsia polísia sira ho espesialidade oin-oin, evita duplikasaun, despeza ne’ebé la nesesáriu no, liu-liu, evita kompetisaun sira ne’ebé dala barak estraga tebes instituisaun seguransa ida.

Ha’u mós hakarak foka kona-ba parseria ne’ebé estabelese ona ho Indonézia, ne’ebé partikularmente importante tanba ita fahe fronteira aérea, tasi no rai. Ida ne’e nu’udar kooperasaun ida-ne’ebé di’ak tebes ho rezultadu prátika hodi prevene no halakon esforsu atu infiltra rede droga kriminál no krime asosiadu sira seluk hanesan hatama subar ema no sasán sira, tráfiku umanu no tráfiku armas, no seluk tan.

Apoiu ida-ne’eaumenta ativamente ba kontestu ASEAN nian, ho ajente no ofisiál atus ba atus ne’ebé hetan formasaun iha

Indonézia tinan-tinan iha nivel edukasaun oioin, hanesan graduadu no pos-graduadu.

Ha’u hakarak hato’o fali ami-nia agradese ba ami-nia parseiru internasionál sira hotu ba sira-nia

solidariedade no apoiu konsistente hodi harii ami-nia Polísia Nasional. Hamutuk, ita sei kontinua servisu atu fó benefisiu ba seguransa no moris-di’ak ita-nia nasaun nian.

Dezafiu:

Ita hasoru dezafiu sira maibé iha mós progresu boot iha evolusaun Polísia Nasionál nian. Ema hotu-hotu

nia esforsu dedikadu iha ona evidénsia, no ita tenke selebra.

Ami prepara hela ba progresu boot sira hanesan adezaun ba Asosiasaun Nasaun Sudeste Aziátiku (ASEAN) no kontinua parseria ativu iha Komunidade Pais Lian Portuges (CPLP-sigla portuges), habelar relasaun bilaterál sira.

Nota partikulár mak vizita ne’ebé anunsia ona husi nai Amu Papa Francisco no xefe Estadu sira seluk, hanesan sua Majestade Sultaun Brunei Darussalam no Prezidente Republika Kabu Verde. Prezidente Eleitu husi ita-nia nasaun vizinu maun-alin, Prabowo Subianto, hakarak vizita Timor-Leste molok hala’o nia knaar. Sei simu ho laran haksolok no hanesan maun-alin iha tempu saida de’it.

PNTL hasoru dezafiu sira iha jestaun finanseiru, lojístiku, operasionál no rekursu umanu. Ita tenke prontu atu simu ho di’ak, iha pás no seguransa, la’ós de’it reprezentante polítiku sira ne’ebé aas husi nasaun amigavel sira, maibé mós emprezáriu sira, investidór sira, turista sira no sidadaun sira ne’ebé vizita ita.

Eventu importante sira-ne’e ezije ita-nia abilidade atu antisipa, planeia no ezekuta operasaun ho nível

profisionalizmu ne’ebé aas.

Ita tenke konfirma LOS katak Timor-Leste hanesan oasis ida ba pás no hakmatek iha mundu ne’ebé la estavel no labele hetan predisaun. Importante tebes katak ita iha polísia sira ne’ebé hetan formasaun di’ak ne’ebé hatene Lei no regulamentu sira, ne’ebé hatene kona-ba sidadaun sira-nia nesesidade no ne’ebé iha atensaun ba risku no ameasa potensiál ba ordem públiku no seguransa.

Ita tenke iha kbiit atu prevene aktu irregular, garante seguransa iha estrada, komunidade na fronteira seguru,

kombate krime komún ka krime organizadu, no sempre respeita direitu no liberdade fundamentál sira.

Servisu ne’ebé besik no sai ezemplu ba ita-nia sidadaun no vizitante sira mak esensiál tebes. Polísia hotu-hotu tenke hatene difikuldade no dezafiu sira, maibé mós hetan formasaun atu rezolve

obstákulu sira liuhosi adopta sasukat inovativu no teknolojiku ne’ebé avansadu, hodi halibur ita-nia parseiru dezenvolvimentu sira wainhira presiza.

Ha’u enkoraja lider PNTL hotu atu investe iha sira-nia aprendizajen rasik no dezenvolve sira-nia ekipa, tanba liuhusi kompromisu ida-ne’e mak ita sei kontinua hadi’a ita-nia objetivu komún sira.

Lideransa iha Aprendizajen no Organizasaun:

Ami reafirma ami-nia kompromisu atu hametin no kontinua hadi’a Polísia Nasionál, hodi asegura seguransano moris-di’ak ba ita-nia sidadaun no vizitante hotu.

Liu husi lideransa inspiradora, ita promove kultura aprendizajen kontinua no exelénsia organizasaun. Ofisiál no komandante sira tenke halo hahalok ne’ebé sai ezemplu ida, serve hanesan modelu ba sira-nia subordinadu no prosedimentu implementasaun ne’ebé la’ós de’it promove disiplina, atende, kumpri devér no espíritu ekipa, maibé mós aprosimasaun polísia ne’ebé besik ho sidadaun, família, komunidade, empreza no investidór sira.

Ida ne’e hatudu husi apoiu husi kompañia sira hanesan Oka, BRI Bank, Mandiri Bank, Pertamina International, Telkomcel, Sylvia Printing no Embaixada Indonézia iha Marsa Saúdavel ne’ebé

hala’o iha loron 23 fulan-marsu. Liu husi implementasaun espíritu ne’ebé loos hodi pertense ba ofisiál no sidadaun sira, ita halo ona konseitu Polísia Komunitária, ne’ebé reprezenta liña dahuluk hodi prevene aktu irregular, kombate krime no mantein pás no orden públiku. Labele tolera hahalok indisiplina; tenke promove servisu exelente, ho rekoñesimentu ba méritu polísia nian liuhusi enkorajamentu no dekorasaun ba ofisiál sira ne’ebé dedikadu liu no iha kapasidade atu sakrifika sira- nia moris hodi fó atensaun ba ita-nia maun-alin inan-feton timoroan sira-nia seguransa.

Ha’u hakarak aproveita oportunidade ida-ne’e hodi kongratula ema hotu ne’ebé sei hetan rekoñesimentu ohin ho sertifikadu méritu, promosaun no dekorasaun ba sira-nia servisu ne’ebé sai ezemplu ba ita-nia povu.

Ha’u hein katak jestaun rekoñesimentu hirak-ne’e sei fó inspirasaun ba membru Polísia Nasionál Timor-

Leste hotu atu kontinua haka’as aan atu hetan exelésia no serve ho dedikasaun no integridade.

Juventude, Seguransa:

Ha’u enkoraja foin-sa’e sira atu envolve an ativu hodi harii sosiedade ida-ne’ebé seguru, justu no prósperu liu, liuhusi servisu iha polísia ka liuhusi dalan seluk atu kontribui ba komunidade nia moris-di’ak.

Importante tebes atu enkoraja edukasaun no formasaun ba foin-sa’e sira, la’ós de’it iha kurríkulu eskola nian, maibé mós iha tópiku edukasaun sívika. Ida ne’e inklui promove valór sira hanesan dixiplina, respeitu ba malu, kumpri ba Lei, no devér atu halo tuir ordem no diresaun sira ne’ebé fó sai husi autoridade justisa

lejítima no polísia sira.

Ita presiza foin-sa’e sira ne’ebé iha edukasaun ne’ebé la’ós de’it hatene kona-ba sira-nia direitu fundamentál,

liberdade no garantia sira, maibé mós kona-ba sira-nia devér individuál no koletiva ba ema seluk no ba

autoridade sira.

Importante tebes ba foin-sa’e sira atu komprende katak atividade grupu no asosiasaun sira ne’ebé hetan lisensa husi lei, no katak sira tenke hetan aseitasaun morál no legál bainhira sira kontribui ho produtivu hodi harii sidadania ezemplar.

Ita arrepende tebes husi hahalok grupu foin-sa’e sira ne’ebé, liuhusi habosok halo atividade desportivu, “arte marsiais” kontinua halo agresaun sériu, hodi hamosu estragus materiál no fiziku barak, no dala ruma rezulta ema mate.

Hasoru situasaun hanesan ne’e, ha’u hakarak husu pergunta sira tuirmai ne’e:

“Ema ne’ebé gosta desportu ne’e la’os hasoru malu iha kampu desportu nian, hodi luta hetan medalla? Sira lolos tenke reprezenta Timor-Leste iha kompetisaun nasionál no internasionál, defende ita-nia bandeira no inu nasionál, duke lori sira-nia luta ba ita-nia estrada no komunidade sira?

Ha’u ezije ita-nia foin-sa’e sira atu halo reflesaun kona-ba pergunta sira-ne’e no atu hili dalan ida-ne’ebé kontribui pozitivu no konstrutivu ba dezenvolvimentu ita-nia sosiedade no nasaun.

Feto sira iha Polisia no Sosiedade:

Importante atu rekoñese papél fundamentál feto sira-nian iha polísia no públiku. Feto sira hala’o papél importante iha promosaun seguransa no haforsa sosiedade. Ita tenke kontinua ativamente atu apoia no promove feto sira-nia partisipasaun iha polísia Nasional Timor-Leste tomak (PNTL), hodi asegura katak sira hetan oportunidade ho justu no rekoñese valór servisu. Foin lalais ne’e ita selebra Loron Internasionál Feto nian iha loron 8 fulan-marsu 2024, ho selebrasaun no eventu sira iha nasaun laran tomak, inklui mós iha PNTL rasik.

Ida ne’e mak tempu ne’ebé loos atu fó atensaun ba ita-nia kompromisu ba objetivu internasionál sira, hanesan ODS, liuliu ODS 5 kona-ba igualdade jéneru no kultura feto nian. Komisaun ida-ne’e refere iha Planu Estratejia Nasional (PEDN 2011-2030) no implementasaun governu foun nian, ne’ebé tenke mobiliza

ita atu promove feto sira-nia partisipasaun ne’ebé boot liu no efetivu iha órgaun nasionál no pozisaun ne’ebé

iha poder foti desizaun oioin.

Ha’u tau feto sira iha pozisaun lideransa iha komunidade Prezidénsia Repúblika. Ha’u mós koko atu dezenvolve selesaun no kolokasaun husi rekursu umanu atu balansu entre mane no feto, tanba ha’u fiar duni katak nasaun bele sai forte, modernu no avansadu husi partisipasaun tomak feto nian, ne’ebé hetan

formasaun no prontu atu fó kontribuisaun signifikativu ba dezenvolvimentu komunidade no nasaun tomak.

Ha’u hakarak konvida PNTL atu uza asaun no mekanizmu barak liután ne’ebé ativamente promove

edukasaun ba feto sira iha seguransa no atendimentu. Ita tenke adopta medida sira ne’ebé fasilita feto sira- nia asesu ba promosaun no lideransa. Iha dalan hanesan ne’e ita loke dalan ba loron ida ita sei iha feto ida- ne’ebé asume pozisaun aas iha Komandu Jenerál PNTL.

Ha’u fiar duni katak liuhusi investe iha formasaun no empoderamentu feto iha polísia, ita harii sosiedade

ida-ne’ebé justu no balansu no seguru ba sidadaun Timor-Leste hotu.

Reziliénsia iha PNTL:

Ha’u hakarak hatudu valór reziliénsia iha polísia Nasional Timor-Leste (PNTL). Ita hasoru dezafiu barak, maibé ida-ne’e halo ita sai forte liután tanba ita iha kapasidade atu adapta no hamrik fali. Ita tenke kontinua haburas reziliensia ida-ne’e atu bele hasoru obstákulu sira ne’ebé bele mosu iha ita-nia dalan.

Importante atu rekoñese katak Forsa Defeza no Seguransa, hanesan PNTL, hala’o papél fundamentál hanesan ezemplu disiplina, konservasaun no manutensaun ba patrimóniu sira, nune’e mós hadi’a no hanaruk ekipamentu sira-nia tempu uza. Ita fornese servisu ne’ebé sai ezemplu ida ba sidadaun sira, ita hetan dever

atu ajuda populasaun iha tempu dame, no iha situasaun krize no dezastre naturál sira.

Ha’u ko’alia kona-ba atividade desportiva sira hanesan Jogu Futebol CUP 2024, ne’ebé hala’o hanesan parte husi selebrasaun aniversáriu da-24, ne’ebé promove relasaun saudável entre membru PNTL sira no hametin relasaun ho organizasaun sosiedade sivil sira. Ha’u sei ko’alia liu kona-ba asaun sira atu limpeza sidade, kuda-ai, fó onra ba ita-nia mártir no eroi nasionál sira, fó asisténsia umanitária ba ema vulneravel sira, ajuda vítima sira, buska no salva vida.

Ha’u hateten katak polísia nia servisu la’os de’it kapturasaun ba krime sira, prevene krime ka salva moris maibé liu husi ida ne’e. Iha momentu ne’ebé importante liu mak ita hatudu katak ita mak komunidade nia belun, katak ita-nia esensiál loos hatudu nune’e. Ita mak ema ne’ebé sira tau fiar ba sira seguransa no proteje

sira-nia moris.

Liuhusi ita-nia reziliénsia no dedikasaun ne’ebé kontinua, ita sei kontinua hala’o papél importante ida hodi

harii sosiedade ida-ne’ebé seguru, justu no prosperu liu ba sidadaun hotu-hotu.

Iha aniversáriu polísia Nasional Timor-Leste nian ba da-24 ne’e, ita reforsa ita-nia kompromisu ba

profisionalizmu, reziliénsia no exelénsia.

Hamutuk, ita sei kontinua servisu hodi asegura seguransa no moris-di’ak sidadaun Timor-Leste hotu-hotu

nian.

Maromak sei haraik bénsaun mai ita!

Aniversariu PNTL ba Dala XXIV

434183351_442262784979972_680394242363054699_n

Dili- Prezidente Republika husu ba Polisia Nasional Timor-Leste (PNTL) buka atu servi povu, servi ho respeitu ba Diretus Humanus, respeitu ba Etika Professional ne’ebe imi nian no ita hotu nian.

Xefe Estadu Dr. Jose Ramos Horta hateten Estadu no Governu fo meius diak liutan ba PNTL hanesan ba F-FDTL no instituisaun sira seluk hodi servi diak liutan ita nia povu, PNTL no F-FDTL instituisaun rua ne’ebe garante dame no seguransa, Defeza no Seguransa labele hetan foer ruma iha sira nia naran tenke iha disiplina %100, Nia hato’o asuntu ne’e liu husi deskursu iha serimonia aniversariu PNTL iha Kuartel UEP Bairo-Pite Dili, (27/03).

Nia hatutan Ita hakarak forsa Polisial ida ne’ebe aas liu iha mundu, ita nia PNTL tenke halo parte grupu instituisaun Polisia iha mundu ne’ebe halo parte numeru 10 iha leten liu ho komportamentu ne’ebe diak liu, nune’e mos ba Forsa Armada; Hanesan mos Liberdade Emprensa iha mundu Timor numeru 10, no Demokrasia timor numeru 1 iha South East Asia,

“Agradese ba imi ba imi nia serbisu tinan hirak nia laran, ita kontinua ba oin, tinan-tinan ita hakarak hare PNTL sai diak liutan. Parabens ba imi hotu Komandu PNTL ne’ebe ohin selebra tinan 24, ho lema ida ne’ebe inportante tebes ba forsa ida ne’ebe professional duni, professional signifika kompetensia teknika, kompetensia operasional nomos hanesan auto sufsiente resilient, bele hamrik ho nia ain rasik kuandu iha krize ruma bele monu no hamrik fila-fali,”dehan PR Horta.

434190333_442257341647183_1963837326026024480_n

Iha biban ne’e Xefe Estadu hato’o agradesementu ba Timor-leste Police Development Program (TLPDP) ho Australian Federal Police (AFP), Hau hare AFP hanesan modelu ida diak liu no integradu, laiha multiplikasaun (overlapping) unidade oi-oin dopis dala ruma lahatene ida-idak nia funsaun hafoin iha komflitu ne’e akontese iha rai barak, ne’e duni hau sempre hare AFP hanesan modelu ida diak liu ba ita.

Hakarak hato’o agradesementu ba Indonesia parseru ida inportante liu ba ita tanba fronteira terestre, fronteira aerea no fronteira maritima kolaborasaun diak teb-tebes, Indonesia tulun ita iha setor seguransa to’o Polisia ita nia adezaun ba ASEAN, Indonesia mos apoiu ita nia elementu Imigrasaun, Elementu Polisia hodi ita tama ASEAN ho setor sira ne’e.

“Timor kontinua Hau hateten ita moris nafatin iha dame nia laran, laiha komflitu armadu, guera sivil, laiha tensaun Relijioju ka Etniku, iha mundu ida ne’ebe ita hare difisil teb-tebes iha rai barak teb-tebes maibe iha timor ita buka mantein nafatin hanesan illa ida paz.

Ba joventude Hau apelu ba imi uluk imi nia obrigasaun uluk liu maka estuda maibe governu tenke hare oinsa tau apoiu tanba joventude programa oi-oin hadia eskola, hadia universidade, hadia sira nia moris, hadia ekipamentu ba sira para estuda ho teknolojia iha sekulu 21, iha instituisaun hotu-hotu transversal bele halo programa ba ita nia joventude.

Hau hateten bebeik ita tenke mobiliza liutan, loke odamatan liutan ba partisipasaun feto iha ita nia Polisia no ita nia sosiedade. Feto reprezenta %50 humanidade iha Timor-Leste. Iha tinan 2000 nia laran laiha evidensia ne’ebe hatudu katak mane matenek liu feto maibe evidensia hatudu pelu kontrariu, entaun ita hare laos deit iha Polisia, Forsa armada, iha setor politiku fo fatin liutan ba feto.

Iha okajiaun ne’e Ministru Interior Francisco Guterres hato’o parabens ba PNTL tanba sira selebra ona tinan 24 sira nia ejistensia, durante tinan 24 nia laran ne’e sira halo serbisu barak ho limitasaun ne’ebe maka iha sira konsege dezempenha sira nia papel hodi fo seguransa ba nasaun no povu ida ne’e tanba ne’e maka ita fo parabens ba sira.

Nia hatutan ita hare ba sira nia moto katak PNTL Polisia ne’e sai Professional no Reziliente katak Polisia ida ne’ebe maka professional para halao imi nia serbisu la hare ba sese-deit no Polisia ida ne’ebe maka Reziliente no labele monu ba kualker tentasaun katak sira hamrik metin nafatin, sedeit mak mai sira kaer lei ho ordem, sira nunka monu ba ema nia tentasaun atu halai tuir ema maibe sira tenke hamrik atu defende interese estadu no povu nia interese.

Iha fatin hanesan Komandante Jeral liu husi nia deskursu hateten durante tinan ida ami nia mandatu enfrenta hela difikuldades balun, maibe ho deit profesionalismu no reziliensia ami konsege ultrapasa difikuldades hirak ne’e liu husi apoiu inkondisional husi Governu liu husi Ministériu Interior no entidades parseria sira. indikadores ba atividade sira pozitivu tebes maibe krime ida sempre krime, nune’e ita hotu tenke alerta hodi haburas ita nia dezempeñu.

Nia haktuirtan Ita konsiente katak, presiza apoiu husi parte hotu hodi kontinua avansa no konsolida ita nia polisia ba futuru ne’ebé diak. Estatístika kriminalidade aumenta iha tinan kotuk bainhira ita kompara ho tinan hirak liu ba besik %25, laos deit ho tipolojia kriminais iha fin husi pandemia COVID-19 no aumentu neʼebé progresivu husi populasaun, maibe tanba ita nia atuasaun ne’ebé proativu liu.

Ita hatene katak, evolusaun kriminalidade sei obriga polísia hodi halo estratéjia foun ne’ebé adapta husi kada tipu krime, nomos oinsá utilizasaun efetivu ba ekipamentus no materiais sira. Hanesan mos ho tinan hirak kotuk liu-bá, apezar iha alterasaun legislativas iha tinan 2023 kontinua iha númeru insidente entre grupu rivais iha fatin hotu liu-liu iha Dili, neʼebé provoka distúrbiu ba orden públika.

PNTL aposta hela iha asaun sensibilizasaun, proximidade nomos diálogu, nune’e husu atu problema hirak ne’e laos deit sai kazu Polisia nian maibe tenke aproxima bebeik liu husi perspetiva multidisiplina, envolve Governu, Institusiaun sira no komunidade.

Serimonia aniversariu PNTL ba dala 24 ne’e kompleta ho entrega Kondekorasaun, Entrega Sertifikadu Louvor ba membru PNTL nain 190, Entrega Titlu Simboliku Sertifikadu ba Funsionariu Sivil iha PNTL, no Lansamentu Livru Enslikopedia Eis Komandante Jeral nain lima (5).

Serimonia ne’e anima ho Atrasaun Taekwondo no Dada Tali. Hafoin entrega premiu taxa ba manan nain Jogu PNTL CUP 24: ba Futebol, Bola Volley no Dada Tali.

Partisipa iha serimnonia ne’e Prezidente Tribunal Rekursu Dr. Deolindo Dos Santos, Ministru Negosiu Estranjeiru no Koperasaun Bendito Freitas, Eis Primeiru Ministru Taur Matan Ruak, Xefe Estadu Maior Jeneral F-FDTL Tanente Jeneral Falur Rate Laek, KAPOLDA NTT, Parseru TLPDP, Eis Komandante Jeral sira, Veteranus sira, Komandante Munisipiu, Komandante Unidade, Xefe Departamentu, Xefe Gabinete, Ofisiais Superior, Ofisiais Subalternu, Sarjentu, Ajente, konvidadu sira nomos familia boot PNTL.

Media PNTL